Otoczenie systemu edukacji

Placówki edukacyjne współpracują z innymi placówkami oświatowymi (np. poradniami psycho-logiczno-pedagogicznymi, ośrodkami wychowawczymi), są także wspierane przez organizacje pozarządowe (art. 2a ust.1 Ustawy o systemie oświaty z dn. 7 września 1991 r. z późn. zm.), z któ-rymi władze samorządowe powinny współpracować (ibidem, art. 2a ust. 2). Prowadzone przez JST szkoły i przedszkola mogą współpracować także z szeregiem innych podmiotów, np. uczelniami wyższymi, instytucjami kulturalnymi, mediami, przedsiębiorstwami, partnerami zagranicznymi, klubami sportowymi, czy też organami porządku publicznego12. Poniżej przedstawiono najważ-niejsze podmioty działające w otoczeniu systemu edukacji na terenie powiatu giżyckiego.

Listę placówek edukacyjnych prowadzonych przez samorząd powiatowy uzupełniały ważne jednostki o charakterze bardziej specjalistycznym oraz pełniące funkcje uzupełniające w sys-temie edukacyjnym, takie jak: poradnia psychologiczno-pedagogiczna, biblioteka pedago-giczna, ośrodek dokształcania i doskonalenia zawodowego czy placówka doskonalenia na-uczycieli. Działała również Międzyszkolna Baza Sportów Wodnych o statusie międzyszkolnego ośrodka sportowego, co wyraża gotowość samorządu powiatowego do zapewnienia związa-nych z lokalnym potencjałem możliwości edukacyjzwiąza-nych, bez cedowania tej misji wyłącznie na organizacje komercyjne i pozarządowe.

Z punktu widzenia potrzeb dotyczących pomocy psychologicznej, dla uczniów oraz ich rodzin znaczącą rolę we wspieraniu szkół pełniła poradnia psychologiczno-pedagogiczna. Zasięgiem działania obejmowała ona cały powiat, prowadząc działalność zgodnie z celami ustawowymi, udzielając dzieciom i młodzieży pomocy psychologiczno-pedagogicznej, w tym pomocy lo-gopedycznej, pomocy w wyborze kierunku kształcenia i zawodu, a także udzielając rodzicom i nauczycielom pomocy psychologiczno-pedagogicznej związanej z wychowaniem i kształ-ceniem dzieci i młodzież.

Ważnymi podmiotami publicznymi kierowanymi przez samorząd gminny, uzupełniającymi funkcje oświatowe i wychowawcze szkół, są gminne biblioteki publiczne i gminne ośrodki kultury, a także świetlice wiejskie, pełniące ważną rolę ośrodków animujących kulturę, szcze-gólnie w małych miejscowościach. Jednak pod względem liczby placówek kulturalnych po-wiat nie ma specjalnie czym się pochwalić. Na jego obszarze nie funkcjonuje żaden teatr (także amatorski), nie ma też kina. Możliwość uczestnictwa w kulturze zapewniają na terenie powiatu przede wszystkim wspomniane gminne ośrodki kultury i świetlice. W małych miej-scowościach obok świetlic rolę ośrodków animujących kulturę pełnią same szkoły – szczegól-nie w stosunku do najmłodszego pokolenia. Dostęp ludności do księgozbiorów gminnych

bibliotek był zapewniony, choć liczba mieszkańców przypadających na jedną placówkę w Gi-życku i gminie wiejskiej Giżycko znacznie przewyższa średnią krajową.

W powiecie giżyckim funkcjonowały w 2012 roku 204 podmioty trzeciego sektora. Spośród nich edukację i oświatę jako jedną ze swoich podstawowych sfer działalności wskazywało 51, zaś 8 organizacji funkcjonowało wyłącznie w tym obszarze. Na terenie powiatu działały 24 placówki niepubliczne, prowadzone zarówno przez podmioty trzeciego sektora, jak i ko-mercyjne, uzupełniając w dość istotny sposób ofertę placówek publicznych. Zgodnie ze spra-wozdaniem za 2012 rok, środki przekazane organizacjom pozarządowym na oświatę przez starostwo powiatowe wyniosły łącznie 2,19 mln zł, czyli 41,3% całego budżetu dla NGO. Na terenie powiatu funkcjonowały także liczne obiekty sportowe i rekreacyjne, takie jak

kom-pleksy Orlik, plaże miejskie, kąpieliska, nabrzeża, lodowiska i infrastruktura sportów wodnych (w tym port żeglarski). Inwestycje czynione w bazę sportowo-turystyczną miały służyć nie tylko mieszkańcom, ale również turystom, co powinno zwiększyć atrakcyjność regionu i wy-dłużyć sezon, a tym samym przyczynić się do lepszej kondycji gospodarczej zarówno miesz-kańców, jak i samych JST.

5.4 Podsumowanie

Powiat giżycki jest słabo zurbanizowany i charakteryzuje się dość rozproszoną siecią osadni-czą. Znaczne obszary wodne i chronione predestynują do rozwoju usług turystycznych (w tym agroturystycznych) oraz przemysłu ekologicznego (przetwórstwo żywności, przemysł drzew-ny). Poziom wykształcenia mieszkańców powiatu przewyższa średnią krajową, jednak ich status ekonomiczny utrzymuje się wyraźnie poniżej średniej krajowej, m.in. za sprawą bezrobocia oraz większego niż przeciętnie zasięgu ubóstwa. Pozytywem jest natomiast aktywność przedsiębior-cza mieszkańców.

W kontekście funkcjonowania systemu edukacyjnego na terenie powiatu giżyckiego jako najważ-niejsze problemy lokalne można wskazać: niekorzystną kondycję ekonomiczną ludności, utrud-nienia w dostępie do placówek oświatowych i kulturalnych wskutek niedostatecznej infrastruk-tury i transportu, niedostateczne przystosowanie systemu oświaty do zmiany liczby uczniów. Z punktu widzenia samorządu najistotniejszym wyzwaniem związanym z trendami demogra-ficznymi będzie konieczność dostosowania oferty placówek edukacyjnych do zmieniającej się liczby dzieci i młodzieży w poszczególnych rocznikach. Dotychczasowe działania w tej kwestii nie nadążały za dość szybko malejącą liczby dzieci i młodzieży (zwłaszcza w szkołach podstawowych i gimnazjach). Również dynamika spadku liczby zatrudnionych nauczycieli była w latach 2007-2012 mniejsza niż dynamika spadku liczby uczniów. Skutkowało to wyraźnym spadkiem liczby

uczniów na jeden przeliczeniowy etat nauczycielski, co obok wzrostu przeciętnego wynagrodze-nia powodowało wzrost wydatków na wynagrodzewynagrodze-nia w przeliczeniu na jednego uczwynagrodze-nia. Wyniki edukacyjne uczniów z powiatu giżyckiego kształtują się na poziomie średniej krajowej lub nieznacznie poniżej – zarówno w przypadku sprawdzianu szóstoklasisty, jak i egzaminu gimna-zjalnego w części humanistycznej i matematyczno-przyrodniczej. Wskaźniki Edukacyjnej Warto-ści Dodanej pokazują, iż gimnazja oraz większość szkół średnich pracuje z przeciętną efektywno-ścią, osiągając przeciętne wyniki. Natomiast z niekorzystną sytuacją zetknięto się w przypadku jednego z liceów oraz jednego z techników, których wyniki pozycjonują te szkoły na granicy lub wśród 10% najsłabszych szkół kraju.