Dzia³ania Komisji Europejskiej na rzecz usprawnienia dzia³ania administracji celnych pañstw cz³onkowskich

Administracje celne pañstw cz³onkowskich Unii Europejskiej odgrywaj¹ kluczow¹ rolê w utrzymaniu i rozwijaniu rynku wewnêtrznego, przeprowadzaj¹c kontrole na gra-nicy zewnêtrznej i chroni¹c finansowe oraz inne interesy. Programy celne i podatkowe

13 Ustawa z dnia 19 marca 2004 r. Prawo celne (Dz. U. Nr 68, poz. 622 z póŸn. zm.).

14 Najwy¿sza Izba Kontroli Delegatura w Lublinie, Informacja o wynikach kontroli przygotowa-nia S³u¿b Celnych do wykonywaprzygotowa-nia na pó³nocno-wschodnim i wschodnim odcinku granicy pañstwo-wej zadañ zwi¹zanych z akcesj¹ Polski do Unii Europejskiej w latach 2002–2005 (I kwarta³), Lublin 2005, s. 43.

maj¹ kluczowe znaczenie dla wspomnianych dzia³añ i bez nich handel w Europie by³by powa¿nie zak³ócony, jej konkurencyjnoœæ os³abiona, a bezpieczeñstwo i ochrona jej obywateli zagro¿one. W obliczu nowych wyzwañ i ci¹g³ych zmian, udoskonalenia i rozwój, szczególnie w dziedzinie informatyki, s¹ nieuniknione. Administracje celne zobowi¹zane s¹ do zapewnienia niezak³óconego przep³ywu handlu zewnêtrznego i jed-noczeœnie stosowania skutecznej kontroli miêdzynarodowego ³añcucha dostaw w celu:

– zapewnienia bezpieczeñstwa i ochrony obywateli UE;

– u³atwienia legalnego handlu przy jednoczesnej ochronie Wspólnoty przed nieuczci-wym i nielegalnym handlem;

– zwiêkszenia konkurencyjnoœci przedsiêbiorstw europejskich poprzez nowoczesne metody pracy wspierane przez ³atwo dostêpne elektroniczne œrodowisko celne;

– ochrony interesów finansowych UE i jej Pañstw Cz³onkowskich;

– zarz¹dzania granic¹ zewnêtrzn¹, jako projektem wspólnych interesów Unii Europej-skiej oraz jej s¹siadów;

– wspó³pracy krajowej i miêdzynarodowej w zwalczaniu nadu¿yæ finansowych i pro-mowania legalnego handlu¹⁵.

Pomimo, ¿e pañstwa maj¹ swobodê w zakresie okreœlania struktury i zakresu zadañ administracji celnych pañstw cz³onkowskich, Komisja Europejska podjê³a decyzjê o wprowadzeniu programów harmonizuj¹cych pewne obszary dzia³añ. Wynika³o to z faktu, ¿e administracje celne pañstw cz³onkowskich powinny funkcjonowaæ tak jak gdyby stanowi³y jedn¹ administracjê. Sytuacja taka sprawia wiele trudnoœci. W zwi¹z-ku z powy¿szym, podjêto liczne czynnoœci maj¹ce na celu zapewnienie jednolitoœci dzia³añ. Zasadnicze znaczenie w tym obszarze maj¹ dzia³ania podejmowane w ramach Programów Customs oraz Fiscalis. Program Customs stosowany jest ju¿ od kilku lat.

Obecnie obowi¹zuje Program Customs 2013. Zosta³ on powo³any na okres szeœciu lat (2008–2013). W programie zosta³y wskazane obszary dzia³añ, których dotyczy. S¹ to miêdzy innymi: systemy ³¹cznoœci i wymiany informacji, analiza porównawcza, semi-naria i warsztaty, dzia³alnoœæ szkoleniowa oraz dzia³ania monitoringowe. Cele zawarte w programie, w porównaniu z poprzednimi programami, zosta³y bardziej rozbudowane – wskazano cele szczegó³owe, jak i ogólne. Jednak wykazuj¹ one du¿e podobieñstwo do celów funkcjonuj¹cych w latach poprzednich. Cele ogólne obejmuj¹:

– zapewnienie, aby dzia³alnoœæ w dziedzinie ce³ spe³nia³a potrzeby rynku wewnêtrzne-go, w tym zapewnienie bezpieczeñstwa ³añcucha dostaw i u³atwienie handlu, a tak¿e wspieranie strategii na rzecz wzrostu i zatrudnienia;

– wspó³dzia³anie i wykonywanie swoich obowi¹zków przez administracjê celn¹ pañstw cz³onkowskich w sposób na tyle efektywny, jak gdyby stanowi³y one jedno-lit¹ administracjê;

– ochrona interesów finansowych Wspólnoty;

– zwiêkszenie bezpieczeñstwa i ochrony.

Zaproponowany dla programu bud¿et wykazuje znacz¹cy wzrost i wynosi 323,8 mi-lionów euro (od dnia 1 stycznia 2008 roku do dnia 31 grudnia 2013 roku). Wydatki

nie-15 Komunikat Komisji do Rady i Parlamentu Europejskiego. Programy wspólnotowe Customs 2013 i Fiscalis 2013, Bruksela, dnia 6.04.2005, COM(2005) 111 koñcowy, s. 3.

zbêdne dla realizacji programu s¹ ponoszone przez UE i kraje uczestnicz¹ce. Wzrost zwi¹zany jest z pracami nad nowymi programami informatycznymi, które maj¹ wspie-raæ nowe inicjatywy biznesowe i regulacyjne w dziedzinie ce³. Œrodki finansowe dotycz¹ wyposa¿enia (sprzêt i oprogramowanie), jak i zasobów ludzkich (wspólne dzia³ania i szkolenia). Unia pokrywa miêdzy innymi nastêpuj¹ce wydatki:

– koszty nabycia, rozwoju, instalacji, utrzymania i bie¿¹cej eksploatacji unijnych czê-œci sk³adowych systemów ³¹cznoczê-œci i wymiany informacji;

– koszty organizacji seminariów i warsztatów¹⁶.

Adresatami programu s¹ przede wszystkim pañstwa cz³onkowskie, a tak¿e kraje kandyduj¹ce i potencjalni kandydaci, kraje zwi¹zane z UE w ramach europejskiej poli-tyki s¹siedztwa oraz kraje trzecie. Kwota 323,8 mln euro nie stanowi ca³oœci kosztów, które zostan¹ w znacznej mierze pokryte przez pañstwa cz³onkowskie.

Unijne programy celne maj¹ kluczowe znaczenie dla efektywnoœci funkcjonowania unii celnej, a tym samym i s³u¿b celnych. Bez nich handel w Europie by³by powa¿nie zak³ócony, jego konkurencyjnoœæ os³abiona, a bezpieczeñstwo i ochrona obywateli zagro¿one. W obliczu nowych wyzwañ i ci¹g³ych zmian w miêdzynarodowych stosun-kach handlowych, udoskonalenia systemów celnych, szczególnie w dziedzinie infor-matyzacji s¹ nieuniknione¹⁷. Ma to szczególne znaczenie w przypadku polskiej S³u¿by Celnej, która funkcjonuje na granicy zewnêtrznej Unii Europejskiej. Udoskonalenie systemów celnych pozwala na skuteczniejsze dzia³anie tej s³u¿by.

Analizuj¹c dzia³ania Komisji Europejskiej w zakresie usprawnienia dzia³ania admi-nistracji celnych pañstw cz³onkowskich nale¿y równie¿ wspomnieæ o inicjatywie e-cus-toms. Dzia³ania podjête w ramach tej inicjatywy maj¹ równie¿ istotny wp³yw na realizacjê zadañ przez s³u¿by celne na granicach zewnêtrznych Unii. W 2004 roku Ko-misja Europejska przedstawi³a inicjatywê elektroniczne c³o (e-customs), która polega na stworzeniu takich ram legislacyjnych, organizacyjnych i informatycznych w krajach UE, które pozwol¹ na lepsz¹ koordynacjê procesu handlu miêdzynarodowego, znaczne uproszczenia i u³atwienia dla przedsiêbiorców oraz na funkcjonowanie administracji celnych pañstw cz³onkowskich jak jedna administracja. Inicjatywa wdra¿ana bêdzie w latach 2006–2013. Do celów e-customs nale¿y zaliczyæ:

– ograniczenie obci¹¿eñ celnych;

– przyspieszenie przep³ywu towarów;

– ujednolicenie funkcjonowania administracji celnych;

– zwiêkszenie bezpieczeñstwa towarów i handlu;

– wyeliminowanie dokumentów papierowych;

– p³ynny przep³yw danych miêdzy pañstwami eksportera i importera;

– zapewnienie ochrony w³asnoœci intelektualnej i dziedzictwa kulturowego;

– zwalczanie oszustw, przestêpczoœci zorganizowanej i terroryzmu¹⁸.

16 S. Naruszewicz, M. Mas³owska, Informatyzacja procedur celnych, Wydawnictwo Difin, War-szawa 2010, s. 69.

17 G. Mosiej, System celny w Polsce po wejœciu do Unii Europejskiej, Wydawnictwo Adam Mar-sza³ek, Toruñ 2010, s. 87.

18 http://www.mf.gov.pl/_files_/sluzba_celna/sys_informatyczne/ecustoms/ulotka_ecustoms_v03.pdf (25 lipca 2010).

Na poziomie Ministerstwa Finansów w Polsce opracowany zosta³ Program e-c³o (Elektroniczne c³o), który jest pochodn¹ inicjatywy e-customs. Program ten jest kom-pleksowym i wzajemnie powi¹zanym pakietem przedsiêwziêæ legislacyjnych, organiza-cyjnych, finansowych i technicznych, który ma s³u¿yæ osi¹gniêciu celów i wdro¿eniu us³ug elektronicznego c³a. G³ównym celem jest zbudowanie elektronicznego œrodowi-ska polskiej administracji celnej dla potrzeb œwiadczenia elektronicznych us³ug publicz-nych zwi¹zapublicz-nych z poborem nale¿noœci przez administracjê celn¹, obrotem towarowym oraz zapewnieniem bezpieczeñstwa handlu miêdzynarodowego umo¿liwiaj¹cego miê-dzy innymi realizacjê wymogów wynikaj¹cych z inicjatywy e-customs, a tak¿e spraw-niejsz¹ wymianê informacji z innymi administracjami celnymi, Komisj¹ Europejsk¹ oraz instytucjami wspó³pracuj¹cymi. Wdro¿enie us³ug objêtych programem e-c³o jest traktowane jako jedno ze strategicznych zadañ dla polskiej administracji celnej. Pro-gram e-c³o ujêty zosta³ w „Strategii rozwoju spo³eczeñstwa informacyjnego w Polsce w latach 2007–2013”¹⁹.