4. Moja trudność. Uczestnicy zastanawiają się, co przeszkadza im w dotarciu do zaczaro-wanego ziarenka i w dowolnej formie to przedstawiają (są niegrzeczne, nie słuchają rodzi-ców, nie pomagają w obowiązkach domowych itp.)
5. Droga doradców. Każde dziecko dostaje różne materiały, np. papier kolorowy, gazety i wykonuje swojego doradcę, czyli postać, która udzieli mu rady, co powinien zrobić, żeby zniwelować swoją przeszkodę w dotarciu do zaczarowanego ziarenka. To może być postać fikcyjna (wróżka, krasnoludek) lub rzeczywista (kolega, koleżanka), może to być zwierzątko lub przedmiot. Potem tworzymy długą drogę, na której dzieci stawiają swoich doradców. Każdy doradca przedstawia się i udziela dziecku porady, jeśli nie wie, wówczas inni doradcy mogą pomóc.
6. Czarodziejski liścik. Dziecko pisze w imieniu ziarenka pozytywny liścik typu: „lubię cię”, „cieszę się, że się mną zaopiekowałeś”, „bardzo lubię, gdy uśmiechasz się do mnie” itp. Dzieci wrzucają liściki do wspólnego pudełka.
7. Autoportret. Dzieci dostają duży arkusz szarego papieru i wzajemnie odrysowują na nim swoje sylwetki, tak by zmieściły się wszystkie części ciała. Następnie każde dziecko na odrysowanej sylwetce zaznacza swoje zaczarowane miejsca dowolną techniką: kredkami, farbami czy wyklejanką. To mogą być np. ręce, gdyż dzięki nim pomagam innym ludziom, usta, bo dzięki nim uśmiecham się, uszy, dzięki którym mogę usłyszeć, że ktoś potrzebuje mnie itp. Każde dziecko prezentuje swój autoportret i w nagrodę losuje czarodziejski liścik.
8. Podziękowania zaczarowanemu ziarenku. Siadamy w kółku i każde dziecko po odczy-taniu czarodziejskiego liściku mówi jedno miłe zdanie do zaczarowanego ziarenka.
9. Zakończenie. Dzieci odpowiadają na pytanie: które zadanie podobało ci się najbardziej i dlaczego?
Bajka „Czarodziejskie ziarenka” pokazuje, jak ważne jest dbanie o siebie samego, trosz-czenie się o swoje zdrowie fizyczne i psychiczne. Dlatego rozmowa na temat wiersza nie do-tyczy Tomaszka, tylko samych dzieci, ich problemów i radości. Po wyczerpującej pogadance na temat czym może być zaczarowane ziarenko, dzieci z wielką troską pokazują, jak dbają o otrzymane ziarenko. Delikatnie wkładają do ziemi, zasypują i podlewają. Muszą zdać so-bie sprawę, że gdy włożą do wyjałowionej ziemi, ziarenko nie będzie rosnąć, tylko zacznie obumierać. Dlatego ważne jest, by zastanowić się, co powoduje u mnie wyjałowienie zie-mi, co przeszkadza ziarenku kiełkować. Dziecko powinno zrozumieć, że ma na to wpływ, że od niego zależy, czy np. będzie grzeczne. Ważne jest też, by zrozumiało, że ma wokół sie-bie osoby, do których zawsze może zwrócić się po pomoc. Stworzona długa droga doradców dodaje wiary uczestnikom, że nie są sami z własnymi problemami. Czarodziejski liścik, któ-ry dziecko pisze w imieniu ziarenka, tak naprawdę pisze samo do siebie, stając się na chwilę ziarenkiem. Z prezentowanych autoportretów najczęściej bije duma, gdyż każdy zdaje sobie sprawę, ile ma wartościowych cech, którymi może się dzielić. Nawet jeśli jakiemuś dziecku nie podobają się jego nogi, bo są np. krzywe, to podczas tego ćwiczenia może spojrzeć na nie inaczej, że to właśnie jego nogi niosą go tam, gdzie chce, dzięki nim może biegać, bawić się i pomagać innym. Dzieci bardzo chętnie na końcu dziękują zaczarowanemu ziarenku. Może nie zawsze od razu rozumieją, że to one są jednocześnie i sobą, i zaczarowanym zia-renkiem, ale nie o to przede wszystkim chodzi w tym warsztacie. Jego głównym celem jest podnoszenie poczucia własnej wartości oraz wzmocnienie zaufania do siebie i innych, i to uczestnicy osiągają. Oczywiście ważne jest dopasowanie warsztatu do wieku i możliwości uczestników. Należy pamiętać, że magia tego warsztatu tkwi w dwóch przenikających się
160
ze sobą wymiarach: ziarenka i odbiorcy. Nigdy tak do końca nie będziemy mieli pewności, na jaką „glebę” uczestnika trafimy, gdyż zdarza się, że wbrew oczekiwaniom, dziecko łatwiej wejdzie w warsztat niż dorosły lub na odwrót. Natomiast możemy mieć pewność, że zasiane ziarenko zacznie działać, bo jest zaczarowane!
Podsumowanie
Na zakończenie – apel Janusza Korczaka: „Powiedz dziecku, że jest dobre, że umie, że potrafi” 9. Odpowiednio dobrane książki w procesie biblioterapeutycznym mogą po-móc dziecku to odkryć. Dodadzą mu sił do walki z przeciwnościami, zmotywują do pracy nad sobą, będą sprzyjać budowaniu właściwych postaw wobec samego siebie, jak i świata zewnętrznego. Przyczynią się do twórczej aktywności, ale również dadzą mnóstwo radości i satysfakcji. Dlatego ważne jest, żeby w doborze lektur było również obecne kryterium „czynienia dobra”, żeby czytelnik, a szczególnie dziecko, czytając książki, bajki, spotykało się z przykładami „czynienia dobra”. Poprzez zastosowanie odpowiednich środków biblio-terapeutycznych dziecku potrzebującemu psychicznego wsparcia ukazuje się różne sposoby radzenia sobie w życiu. Dzięki kolejnym etapom procesu biblioterapeutycznego: identyfika-cji i katharsis – biblioterapia pomaga nie tylko rozumieć samego siebie, ale i odnajdywać się w nowej sytuacji zdrowotnej i społecznej. Dziecko ma ogromną łatwość utożsamiania się z bohaterem literackim, a to często pomaga mu nabrać dystansu do samego siebie i własnych problemów, zwłaszcza gdy staje się on wzorem dla młodego czytelnika. Dlatego podejście w pracy biblioterapeutycznej powinno być odpowiedzialne, by uczestnik mógł w sposób bezpieczny spotykać się z silnymi emocjami a biblioterapeuta, za głosem Janusza Korczaka, może „pomóc dzieciom, by każdy z nich stał się tym, kim stać się może” 10.
Bibliografia
Bellerate B., Janusz Korczak i Jean Jacques Rousseau ( podobieństwa i różnice) [w:]
Janusz Korczak życie i dzieło. Materiały z Międzynarodowej Sesji Naukowej, WSiP,
Warszawa 1982.
Bielecki J., Wybrane zagadnienia psychologii, ATK, Warszawa1986.
Collins S., Parker E., Podstawy Pielęgniarstwa. Propedeutyka, PZWL, Warszawa1994.
Encyklopedia katolicka, t. 1, Lublin 1979.
Janusz Korczak: pisarz – wychowawca – myśliciel, red. H. Kirchner, IBL, Warszawa
1997, s. 27 – 34.
Kościelak K., Bajkoterapia jako przestrzeń komunikacji z dzieckiem [w:] Arteterapia
i twórczość w przestrzeni psychospołecznej, red. A. Stefańska, UAM, Poznań – Kalisz
2015, s. 63 – 80.
Molicka M., Biblioterapia i bajkoterapia, Media Rodzina, Poznań 2011.
9 Janusz Korczak: pisarz – wychowawca – myśliciel, red. H. Kirchner, IBL, Warszawa 1997, s. 27. 10 Ibidem, s. 34.
161
Nowa encyklopedia powszechna, t. 5, PWN, Warszawa 1997.
Prokopiuk J., Psychologia humanistyczna a samorealizacja człowieka, „Życie i Myśl” 1980, nr 6, s. 86 – 87.
Próchniewicz W. Czarodziejskie ziarenka, Philips Wilson, Warszawa 1995.
SUMMARY
Małgorzata B. Siemież
‘The enchanted grain’ in real life and in the book.
The possibility of using bibliotherapy in pedagogical practice of working with children with developmental disabilities
By focusing on the aspect of subjectivity of children with developmental disorders, the author encourages us to reflect on their needs and the possibilities of their implementation. Quoting the motto coined by Janusz Korczak: ‘Children want to be good. If they can’t – teach them. If they don’t know how – explain it to them. If they are unable to – help them’. The author claims that books can play a major role in the aforementioned processes. Children can easily identify with literary characters, who often help them distance themselves from their problems. As an example, the author provides a scenario of a bibliotherapy class, which shows how you can take advantage of the potential for being good, which, according to the theory of humanistic psychology, is present in every human being, especially in children. A book or a poem can become a pretext or an inspiration for implementing changes. That is why the author has deliberately made a reference to the symbolic metaphor of ‘the enchanted grain’.
Key words: a child with developmental disorders, bibliotherapy, needs, the enchanted
grain.
Data wpływu artykułu: 27.07.2016 r. Data akceptacji artykułu: 20.03.2017 r.
163
Marek R. Kalaman
Wyższa Szkoła Lingwistyczna e-mail: marek.kalaman@gmail.com