EŚW - społeczny i gospodarczy dystans do Zachodu

Kraje Europy Środkowej i Wschodniej - należące do UE - charakteryzuje wyższy niż na Zachodzie stopień korupcji. Im dalej na południe kontynentu, tym większa korupcja. Podobny trend jest właściwy osi Zachód - Wschód, jednak istnieją wyjątki:

Portugalia i Włochy są bardziej skorumpowane niż mogłoby to wynikać z ich położenia demograficznego, z kolei wschodnioeuropejska Estonia jest krajem o stosunkowo niewielkiej korupcji jak na były blok wschodni. Zdaniem Diploweb.com, zaprzecza to fatalizmowi historycznemu. „Korupcyjny komin” stanowią Rumunia, Bułgaria i Grecja.

Znaczną poprawę odnotowała Polska, co ma niebagatelne znaczenie w kontekście wydatkowania funduszy europejskich, a mowa tu o kwotach dość istotnych .

72 Verluise P., UE-27 : La corruption reste un defi, D iplow eb.com , 18 kw ietnia 2010,

h ttp ://w w w .d ip lo w e b .c o m /U E -2 7 -L a -c o rru p tio n -re s te -u n -d e fi.h tm l, dostęp z 18 grudnia 2012.

HU SSIE t€?TONff

mmmmm

liii::

UKRAIN*

R.KHŁOUE

FRANCS HOHGfir

łT AUE

iśmm

% M A lT f m H 1

mmzmmu

ma*

AIGSWIC WAftOC

CarlograpNe: Pterre VERLU!S£. 2010.

Utrato. Oqm •»#>■<!*&»** «r>

Corruption dans Tespace U E-30 en 2009

L’śchelle du score tfindice de perceptions de la corruption varie de 0 (haut degrś de corruption) a 10 (faible degre de corruption)

c*o,ra Cartdidat offidel au 31 d&cembre 2009 . . . . Ex-Rideau de fer (1945-1989/1991)

6 a 7,9

Autres Etats ou province

Sówce: Transpwency Internationa, wmmtmkjuś 17 nov. 2009

0 1000 km

OCTAH

AlUWhOUS

Rysunek 13. Korupcja w Europie: jedynie W łochy i Portugalia m ają opinię podobnie skorumpowanych krajów co państwa EŚW. Źródło: http://w w w .diplow eb .com /IM G /jpg/corrup tion espaceU E -30en2009.jpg

Kraje te będą borykać się, podobnie jak ich zamożniejsi sąsiedzi, z problemami wynikającymi ze starzenia się społeczeństwa. Wszystkie kraje regionu dotknie kryzys demograficzny spowodowany przewagą osób starszych w społeczeństwie i niedostateczną liczebnością osób młodych. Taka charakterystyka dotyczy większości krajów UE. Wyjątkami są m.in. państwa skandynawskie, Wielka Brytania i Francja.

Nawet w obliczu niekorzystnej demografii, Polska i Rumunia pozostaną najbardziej ludnymi krajami EŚW w UE.

Perspectlves dćmographlques europ^ennes pour 2060 par Eurostat

MpertlHon en trotł d a u e t d'»ge des populattons dat Etat* de rue-27, plus I* Norv*ge et I* S u ln e

Ś5~v

* | '

Sourt«; K. GłANNAKOURSS, "Aytuftg chai«ctensi>« Om; demographtc o i tłw?

Eufopean Socicbes', Stefcftcs a> facus. 72/2008. Eurostai Fond de carte <3 £ 0 AT LAS,

Caftogfaphie A P łC , F. et P. V ER LU iS E . 2009 Ofoit* t6u»tvH

c?

Rysunek 14. Europejska demografia AD 2060 wg Eurostatu. Nowe kraje członkowskie z regionu EŚW, choć z relatywnie ludną Polską i Rumunią, nie są w stanie „wspomóc" wyludniającej się i starzejącej się Unii Europejskiej. Źródło: http://www.dlpioweb.com/L-UE-en-2060-perspectlves.html

Demografia jest postrzegana jako istotny element analizy politycznej prowadzonej przez portal. Z tego względu, czynnik demograficzny w odniesieniu do kontynentu europejskiego jest wnikliwie analizowany. Po rozszerzeniu w 2004 UE przeżyła - by użyć słów P. Verluise’a - „geopolityczny big bang”. Podkreśla on znaczenie demografii dla szerokiego widzenia zjawisk politycznych i geopolityki. Jednak krótkookresowe znaczenie czynnika demograficznego, na przykład dla gospodarki, wydaje się jednak być przeszacowane - wbrew obawom autora masowa emigracja

♦ •• « « « « « . •» 73

z Polski po akcesji do Unii nie przyczyniła się do fiaska organizacji Euro 2012 .

73 Verluise P., Fon dam entaux de 1'Union europeenne, Dśm ographie, econom ie, g eo p o litiąue. Une śtud e precise de fo nd am entau x de la puissance, Ellipses, 2008, ss. 5 - 16.

Diploweb.com przytacza, za periodykiem Population et Avenir74, interesującą mapę, gdzie perspektywy rozwoju demograficznego analizuje się w kontekście dwóch zjawisk: przyrostu naturalnego oraz migracji. Suma efektów obu zjawisk daje wyobrażenie o przyszłej Europie, w której wystąpią cztery ugrupowania państw.

Pierwsza obejmie Polskę i kraje bałtyckie, gdzie ujemny przyrost naturalny nałoży się na ujemny bilans migracji, a więc populacja zmiejszy się. Druga grupa to Niemcy, Węgry, Czechy, Słowacja i Włochy, a więc kraje środka Europy. Tam również wystąpi ujemny przyrost naturalny i choć bilans migracji będzie dodatni, nie zrekompensuje on

„demograficznej dziury”. W nielicznych krajach porozrzucanych po całym kontynencie (Portugalnia, Hiszpania, Dania, Austria, Słowenia, Grecja) liczba imigrantów zniweluje ujemny przyrost naturalny (jednak w tym wypadku mówimy o migracjach w przeważającej części spoza Europy). W najlepszej sytuacji pod względem demografii są Wyspy Brytyjskie, Francja, Beneluks i Skandynawia: dodatni przyrost naturalny i dodatni bilans migracji. Choć analiza nie objęła Bałkanów, Rumunii, Bułgarii, Ukrainy i Białorusi można stwierdzić, iż obszar Europy Środkowej i Wschodniej nie zyska na politycznym znaczeniu dla starzejącego i wyludniającego się kontynentu, a mógłby, gdyby jego potencjał demograficzny wzrósł. Europa Środkowa i Wschodnia nie zniweluje liczebnością społeczeństw siły, jaką ciągle będą posiadać kraje „starej Europy”.

74 Population e t Avenir, n°681, janvier-fevrier 2 007, s. 20.

Prospective

L’Union europeenne d’ici 2 0 3 0 :ąuatre types d’£voluti0n s9

Solon la projection rn{klia»e cTEuroslat.

les pays d e {'Union europeenne verratent (eur population crottro ou dim inuer ave<

t f les parts vari£es prises par łe mouvem ent

6 ffos d'9rtsei#nemtnt, sous formę de photocapłe ou de transparent, w w s fć s e tw de cotmerver t*i>ydkation de& s o « n « s .

Rysunek 15. Cztery drogi europejskiej demografii do 2030 roku. EŚW raczej nie przyczyni się do zwększenia czy utrzymania potencjału ludnościowego zjednoczonej Europy. Przyrost naturalny zapewniają Imigranci. Źródło:

http://www.diploweb.com/IMG/jpg/populatlonetavenir681europeen2030.jpg.

Europę Środkową i Wschodnią dzieli gospodarcza i społeczna przepaść od standardów wyznaczonych przez gospodarkę Francji (jedna z największych na świecie) i francuskie społeczeństwo (jeden z najwyższych poziomów życia na świecie i liczne przywileje socjalne). Kilkanaście lat po rozpadzie Jugosławii państwa bałkańskie rozpoczęły - w różnym tempie - starania o akcesję do UE. Jako pierwsza dokonała tego Słowenia, która była najzamożniejszą częścią komunistycznej Jugosławii i ze względu na silne wpływy zachodnioeuropejskie (niemieckie, włoskie, austriackie) miała opinię kraju bliżej związanego z Zachodem, niż z Europą Wschodnią. Wskaźnik rozwoju społecznego (HDI) w tych krajach jest na tyle niski, że muszą one przedsięwziąć

reformy, by sprostać wymogom integracji75. Słoweński HDI jest porównywalny z greckim i chociaż oba są one niższe niż w Europie Zachodniej, to przewyższają poziom życia Polski, Czech, Słowacji i Węgier. Tym krajom odpowiada HDI Chorwacji, następnej w kolejce do akcesji. Relatywnie wysoki HDI prezentuje Bułgaria. Grupa państw o jeszcze niższym wskaźniku to Rumunia (która mimo tego jest już członkiem UE), Ukraina - porównywalna do Rumunii oraz reszta państw bałkańskich - Bośnia i Herzegowina, Albania oraz Macedonia. Serbia, Czarnogóra oraz Kosowo stanowią dla Diploweb terra incognita, natomiast według innych danych HDI tych krajów plasuje się nieco niżej od „drugiej ligi” Bałkanów .

P010GNE

Rysunek 16. HDI w EŚW, źródło: http://www.diploweb.com/L-indice-du-developpement-humain.html

75 h ttp ://w w w .d ip lo w e b .c o m /L -in d ic e -d u -d e v e lo p p e m e n t-h u m a in .h tm l, dostęp: 22 grudnia 2012.

76 h ttp ://h d r.u n d p .o rg /e n /m e d ia /H D R _ 2 0 1 1 _ E N _ T a b le s .p d f, dostęp: 23 grudnia 2012.

Pierwsze uwagi dotyczące Europy Środkowej i Wschodniej think tank zaczął publikować w latach 2003 / 2004 i dotyczyły one potencjału demograficznego Eurazji.

Znajdująca się u progu demograficznej recesji Europa Zachodnia zaczęła zastanawiać się nad przyczynami tych problemów, ich skutkami i ewentualnymi sposobami rozwiązania. Przed 1989 rokiem państwa Wspólnoty Europejskiej właściwie nie zajmowały się polityką ludnościową. Zupełnie inaczej było w bloku wschodnim, gdzie od lat 60. XX wieku władze komunistyczne zintensyfikowały wysiłki na rzecz zwiększenia liczby urodzeń. Te działania miały jednak niewiele wspólnego z demokracją liberalną (zakaz aborcji, wpływanie na procesy rynkowe, np. przez subwencje cenowe). Wschód Europy nie miał jednak za to kłopotów z przyrostem ludności w czasach komunizmu. Polska stawiana jest jako przykład kraju, w którym polityka państwa w kwestiach demografii współgrała z mocną pozycją kościoła katolickiego i jego prorodzinną ideologią. Po 1989 roku nacisk na przyrost naturalny ze strony władz został w krajach Europy Środkowej i Wschodniej ograniczony, w rezultacie czego w kolejnych dwóch dekadach napotkały one wyzwania podobne jak Europa Zachodnia, między innymi ryzyko demograficznej zapaści. Do krajów PECO zaliczana jest też Rosja, gdzie ze względu na ogromne terytoria Syberii spadek liczby ludności jest i będzie szczególnie widoczny. Europa Środkowa i Wschodnia stanowi ważny „kanał tranzytowy” w procesch migracyjnych. Analiza w zamyśle dotyczy Euroazji, jednak koncentruje się głównie na krajach Europy Zachodniej, Środkowej i Wschodniej z uwzględnieniem Federacji Rosyjskiej77.

Jedną z najbardziej surowych ocen poziomu rozwoju cywilizacyjnego EŚW wydał think tank IFRI. „Nowi w Unii” widziani byli jako gospodarki pozostające w tyle europejskiego peletonu z powodu zacofanego rolnictwa i przemysłu, nieefektywnego sektora publicznego i korupcji. Zagrożenie tanią siłą roboczą i możliwością

„delokalizacji” przedsiębiorstw zachodnioeuropejskich autor uważa jednak za przesadzone. Wymienia on dwa możliwe scenariusze dla krajów PECO:

wschodnioniemiecki (pompowanie pieniędzy bez widocznego efektu) lub

77 G śopolitique de 1'Eurasie : le point du vue du dśm ographe, Par Jean-Claude CHESNAIS, le l e r avril 2003, Entretien avec Pierre Verluise, h ttp ://w w w .d ip lo w e b .c o m /G e o p o litiq u e -d e -l-E u ra s ie -le - poin t.htm l, dostęp: 9 stycznia 2013.

„spójnościowy” - właściwy Hiszpanii, Portugalii i Irlandii, które zdołały dogonić

n o

czołówkę .