(NA PRZYKŁADZIE JĘZYKA INTERNETU)
Ekspresja mocno związana jest z potocznością, a sposób jej wyrażania, jak się powszechnie uważa – z kreatywnością użytkowników języka. Pytanie, na ile owa inwencja użytkowników burzy zastane normy językowe i na ile może wpływać na ich zmiany, towarzyszy często (choć niekoniecznie wyrażane jest explicite) rozwa-żaniom na temat form ekspresywnych. Z punktu widzenia historyka języka – a taki punkt widzenia przyjmuję, choć mowa będzie o polszczyźnie współczesnej – to właśnie tego typu pytania powinny być stawiane w centrum uwagi. I taką perspek-tywę badań proponuję w niniejszym artykule.
W tytule zaznaczyłam, że interesują mnie ekspresywne derywaty przymiot-nikowe. Wymaga to jednak pewnego sprecyzowania i uszczegółowienia. Klasę derywatów przymiotnikowych emotywnych tworzą głównie przymiotniki odprzy-miotnikowe oceniające typu śliczniasty, brzydaśny, superancki i one też, ze względu na to, że wyznaczają specyfikę potocznej polszczyzny, stanowić będą podstawę analizy. Rzadko, co właściwie nie dziwi, formacje wspomnianego typu są notowane w podstawowych opracowaniach leksykograficznych, także żargonowych, i rzadko pojawiają się w korpusach językowych, są natomiast dobrze udokumentowane w tekstach internetowych, w których potoczność odgrywa pierwszorzędną rolę.
Chodzi przede wszystkim o dyskusje na portalach społecznościowych, prywatne blogi, różnego typu komentarze.
W tym miejscu konieczne jest jeszcze jedno wyjaśnienie, dotyczące źródła ekscerpcji. Leksyka ekspresywna sprawia wiele problemów badawczych ze wzglę-du na trudności w zebraniu materiału językowego związanego z nieoficjalnymi kontaktami. Baza internetowa staje się zatem dla lingwisty ciekawą alternatywą badawczą. Duża swoboda, spontaniczność wypowiedzi internetowych pozwala
uznać te teksty za dobry probierz współczesnych własności języka potocznego, dobry tym bardziej, że umożliwia szerokie spektrum badań, szersze niż do tej pory było to możliwe. Nic zatem dziwnego, że coraz częściej właśnie to medium wybierane jest jako podstawa materiałowa (por. np. Kucharzyk, 2019).
Problematyka przymiotnikowych formacji ekspresywnych w potocznej polsz-czyźnie zajmuje językoznawców od wielu lat, zwykle jednak badania mają charak-ter cząstkowy, opisywane są albo pojedyncze leksemy, albo język wybranej grupy ludzi, najczęściej młodzieży. Już jednak pobieżny ogląd materiału internetowego pokazuje, że opisywane zjawiska dotyczą również języka pokolenia zdecydowanie starszego. Wydaje się zatem, że problem wart jest ogólniejszego spojrzenia, szerszej perspektywy opisu.
Wspomniane ekspresywne konstrukcje słowotwórcze tworzą dość długie pa-sma bliskoznacznych formacji. I tak przykładowo, mamy obok znanych wszystkim form typu piękniutki, z powszechnie stosowanym sufiksem deminutywnymi, także:
piękniasty, pięknisty, pięknowaty, piękniarski, piękniachny.
A oto inne wybrane pasma synonimów:
– cudniasty, cudniaty, cudniowaty, cudnisty, cudniarski,
– superancki, superowy, superowski, superaśny, superaśki, superarski, przesupe-raśny, superusi, superowaty, superutki.
Pozostawiam nieco z boku problem różnic semantycznych, choć z pewnością miał rację Andrzej Bogusławski, że „formanty zwane «ekspresywnymi» są czę-sto traktowane w sposób sumaryczny […]. Tymczasem każdy taki formant ma, podobnie jak wyrazy lub formanty bardziej eksponowane w opisach języka, swą własną, niepowtarzalną «fizjonomię», która zasługuje na dokładny ogląd” (Bo-gusławski, 1991, s. 174). Dokładniejsza analiza semantyczna wymagałaby jednak nieco innego rodzaju omówienia; mnie interesują przede wszystkim zastosowane techniki słowotwórcze.
Szeroki wachlarz możliwości derywacyjnych w omawianym zakresie oczy-wiście wynika z istoty derywacji ekspresywnej, dla której ważna jest „nowość”, a tym samym i wspomniana już wcześniej inwencja językowa użytkowników, któ-ra ujawnia się głównie w odmianie kolokwialnej, nieskrępowanej tak sztywnymi normami języka oficjalnego1.
Warto też pamiętać, że słowotwórstwo przymiotników odprzymiotnikowych to głównie derywacja związana z intensywnością i ekspresją. Tym samym każdy nowy model słowotwórczy pojawiający się w obrębie tego typu derywacji mechanicznie
1 Przypomnieć warto, że np. rzeczowniki ekspresywne tworzone są aż kilkudziesięcioma różnymi przyrostkami (zob. Rejter, 2006).
przypisywany jest wskazanym kategoriom. Inaczej mówiąc, kiedy do podstawy przymiotnikowej dodamy jakikolwiek sufiks, formacja łatwo wiąże się z gradacją lub ekspresją. Stąd też spora potencjalność formacji i łatwość ich tworzenia. To bardzo ciekawy aspekt badań, który z pewnością wymaga większej uwagi i odrębnego opisu.
Szczególnie interesujące są jednak, wbrew pozorom, nie formy ekscentryczne, wyjątkowe, na które zwykle zwraca się uwagę, ale szeregi słowotwórcze o pewnych regularnych rysach. One bowiem dla „systemu słowotwórczego” są ważne.
Zanim przejdziemy do ogólniejszych rozważań, konieczna jest krótka cha-rakterystyka materiału.
1.
Jak wspomniałam, podstawę omówienia stanowią przymiotniki oceniające odprzymiotnikowe. Są to zwykle adjectiva rodzime, często o wyraźnym ładunku emocjonalnym: ładny, cudny, brzydki, olbrzymi, fantastyczny, wyborny, porządny, mądry. Ale pojawiają się również bazy obce typu sweet, big, cute, cool (por. Burkacka, 2010; Ochman, 2014), charakterystyczne głównie dla języka młodzieżowego. Jak pisze Donata Ochman, analizując ten język:Dość oczywiste jest, że w omawianej tu kluczowej dla młodzieżowego slangu sferze leksyki oceniającej silnie rysuje się tendencja do przejmowania zapożyczeń z języka angielskiego i poddawania ich różnorodnym przekształceniom adaptacyjnym: fone-tycznym, graficznym, słowotwórczym […] (Ochman, 2014, s. 96).
Szczególną grupę wśród baz o obcej proweniencji stanowią cząstki super, ekstra, dodajmy do tego mega, ultra, hiper. Wymienione jednostki łączy geneza w języku polskim: wszystkie przedostały się do polszczyzny jako elementy wiązane, traktowane przez badaczy różnie: jako prefiksy, prefiksoidy czy wreszcie człony złożenia. Dwa z nich – super i ekstra – uznawane są obecnie przynajmniej w nie-których kontekstach za odrębne wyrazy (przymiotniki i intensyfikatory, przysłów-ki) i tak rejestrowane są we współczesnych słownikach języka polskiego (por. np.
Wielki słownik języka polskiego; Żmigrodzki, b.d.). Żadnej jednak z omawianych form status tak naprawdę nie jest do końca pewny. Z jednej strony dyskusyjne są połączenia typu superbogacz, z drugiej cząstki takie jak mega pojawiają się rów-nież w tekstach potocznych w funkcji samodzielnych jednostek leksykalnych jako przymiotniki i przysłówki (por. np. częste Ona jest mega). Proces przeobrażania się cząstek prefiksalnych w odrębne leksemy znany jest już w historii polszczyzny2, nie jest to więc specyficzne zjawisko dla współczesnego języka, ale pełnienie funkcji podstaw słowotwórczych, do której dodawany jest sufiks, już tak.
2 Por. uwagi dotyczące prefiksu arcy- w: Zarębski, 2012.
2.
Interesujące nas formacje ekspresywne tworzone są dużą liczbą przyrostków.Z jednej strony są to sufiksy deminutywne znane, używane powszechnie w języ-ku ogólnym typu -utki (np. piękniutki)3, z drugiej formanty specyficzne tylko dla języka potocznego, zaskakujące często ze względu bądź na pełnioną funkcję, bądź na dystrybucję. Na temat pierwszej grupy pisano już wiele, proponuję przyjrzeć się dokładniej drugiej.
Oto jedynie wybrane sufiksy, tworzące choćby niewielkie serie derywatów:
-aśny (brzydaśny, mądraśny), -asty (piękniasty, potworniasty), -isty (strasznisty, cu-dnisty), -owaty (brzydowaty, pięknowaty), -aty (cudniaty, ogromniaty), -achny (pięk-niachny, superachny), -arski (śliczniarski, piękniarski), -ancki (superancki, hiperancki).
Dla wszystkich podanych formantów charakterystyczna jest przede wszystkim szeroko rozumiana funkcja pragmatyczna: stylistyczna, formanty te bowiem zawsze implikują potoczność, ale też ekspresywna, ściśle ze stylistyczną w tym wypadku związana (por. Kaproń-Charzyńska, 2014)4. Ekspresywność jednak w moim prze-konaniu jest najważniejsza, ekspresywność, którą wprowadza i formant, i często też jednocześnie podstawa. Potrzeba wzmacniania przekazu to bardzo charaktery-styczny rys współczesnej polszczyzny, por. np. zdanie Było mega megaśnie! (https://
www.facebook.com).
Jakiego typu formantów używa się w tego typu derywacji potocznej, na ile ich użycie jest innowacyjne? Spróbujmy odpowiedzieć na te pytania.
2.1. Pierwszą grupę stanowią sufiksy o pierwotnej, podstawowej funkcji eks-presywnej, ale funkcjonujące głównie w gwarach. Pojawienie się ich w kolokwial-nej odmianie polszczyzny można byłoby wiązać zatem przynajmniej w pewnym zakresie z wpływem gwarowym. Dodajmy, że tego typu procesy widoczne są także w innych obszarach derywacyjnych i leksykalnych5.
Znamiennym przykładem jest przyrostek -aśny, którego jedynie ślady od-najdujemy w odmianie standardowej. W Uniwersalnym słowniku języka polskiego zarejestrowano zaledwie trzy przymiotniki nim budowane (długaśny, grubaśny, wielgaśny).
3 Z pewnością jednak jest to zagadnienie wymagające również dokładniejszego opisu. Według Grzegorczykowej (Grzegorczykowa, 1984, s. 70) nie istnieją w języku takie przymiotniki, jak brzydziutki.
Okazuje się jednak, że w materiale internetowym bez trudu znajdziemy sporo poświadczeń tej konstrukcji.
4 Skomplikowany problem funkcji pragmatycznej, stylistycznej, ekspresywnej doczekał się sporego zainteresowania. Opisu toczącej się dyskusji wraz z własnymi propozycjami badawczymi podjęła się m.in. Iwona Kaproń-Charzyńska (Kaproń-Charzyńska, 2007, 2014). Jej też założenia dotyczące funkcji pragmatycznej przyjęłam w artykule.
5 Formantem gwarowym jest również np. rzeczownikowy -icha (Kucharzyk, 2019).
W mowie potocznej obecnie tworzy się za pomocą wymienionego sufiksu for-macje zarówno od podstaw rodzimych (np. cudaśny, brzydaśny, mądraśny, głupaśny), jak obcych, nawet takich, które nie zaadaptowały się w pełni w polszczyźnie. Za Iwo-ną Burkacką podaję: sweetaśny (od sweet), bigaśny, kjutaśny (a. cute’aśny) (Burkacka, 2010, s. 230). Charakterystyczny jest też przy wspominanych wyżej przymiotnikach super i ekstra oraz cząstkach hiper, mega czy nawet ultra. Mamy zatem: superaśny, hiperaśny, megaśny, ekstraśny, ultraśny (ten ostatni dość rzadki6). To świadectwo ekspansywności omawianego modelu słowotwórczego. Oto garść przykładów użycia:
Waga: 15 kg. Typ: owczarkowy – pięknaśny i mądraśny!! (https://pl-pl.facebook.com/).
Już widzę, że film będzie ekstraśny! Fajnie by było iść do kina na wersję oryginalną, z napisami. Benedict Cumberbatch jako Tajny? Mrr. I z resztą często animacje tracą przy dubbingu. Ach, marzenia… (https://www.filmweb.pl/).
Jak strollować słitaśny tekst ;) (https://pl-pl.facebook.com/).
Do analizowanej grupy formantów zaliczyć należy też -achny. Co prawda w Słowniku języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego odnajdziemy formacje odprzymiotnikowe z tym formantem (np. wielgachny, długachny, grubachny), ale w wielu opracowaniach podkreśla się, że jest to sufiks typowo gwarowy. Tak opisuje ten formant Henryk Gaertner (Gaertber, 1938, s. 364) w latach trzydziestych i za taki uważa go m.in. Władysław Cyran, jeszcze w latach siedemdziesiątych (Cyran, 1977, s. 106).
W większości zebranych przeze mnie przykładów zanika odcień pejoratywny, który zwykle towarzyszył temu sufiksowi. Zwróćmy uwagę na to, że przyrostek ten może wiązać się z przymiotnikami o wyrazistym pozytywnym nacechowaniu. Tym samym cała konstrukcja przyjmuje też taką wartość7, por. np.
wzięłam zdj z fejsiora, bo innych twoich nie posiadam, a to jest śliczniachne (https://
www.photoblog.pl/).
Anula długo u ciebie rośnie ten trzcinnik, bo wielgachny i piękniachny (https://www.
ogrodowisko.pl/).
W tym wypadku widzimy zatem pewne charakterystyczne modyfikacje do-tyczące wyrażania ekspresji.
6 Według Burkackiej (Burkacka, 2010) przy podstawach obcych mamy do czynienia z adaptacją morfologiczną.
7 Jako ciekawostkę można dodać, że SXVI podaje jeden przykład konstrukcji odprzymiotnikowych z wykładnikiem -achny: cieniachny, określając tę formację jako deminutywną i intensyfikacyjną.
2.2. Odrębną grupę stanowią formanty typu -owaty, -asty, -aty, w swej podstawowej funkcji wskazujące na podobieństwo lub charakterystyczne ce-chy przypisywane desygnatowi. Tworzą głównie formacje symilatywne, par-tytywne i najczęściej wiążą się w języku standardowym z podstawami rze-czownikowymi, por. np. krzaczasty, gruszkowaty. Na bazie tej funkcji mogły ukształtować się funkcje: gradacyjna i ekspresywna. Przymiotniki odprzymiot-nikowe z tymi przyrostkami są jednak rzadkie w języku ogólnym; w wypadku -asty w Gramatyce współczesnego języka polskiego (Grzegorczykowa i in., 1994, s. 507) odnajdujemy wręcz adnotację, że leksem ogromniasty jako formacja od-przymiotnikowa jest izolowany słowotwórczo. Więcej przykładów tego typu kon-strukcji, co należy odnotować, odnajdujemy w gwarach (por. np. Jaros 2016, 2017;
Winkler-Leszczyńska, 1964).
W badanych źródłach internetowych spotykamy sporo interesujących nas wyrazów pochodnych tworzonych przyrostkiem -asty (np. zacniasty, śliczniasty, superasty, fantastyczniasty), ale też innymi wymienionymi wcześniej formantami, zob. np. ślicznowaty, ślicznaty, ogromniaty, pięknowaty, brzydowaty, superowaty, wspaniałowaty.
Ze względu jednak na podstawową funkcję sufiksów można byłoby spodziewać się raczej wskazania na osłabienie cechy. I rzeczywiście taką wartość możemy do-strzec w konstrukcjach typu głupowaty, znanych od dawna w polszczyźnie. W więk-szości jednak przykładów wybranych z internetowych wypowiedzi formant inten-syfikuje treści wyznaczane przez podstawy i pełni funkcję pragmatyczną, por. np.
Z plakatem w ręku byłbym zacniasty, tak jak me wszystkie chloroplasty (http://poezja--grzegorza.blogspot.com/).
[…] to piknie, najfantastyczniejsze liceum w Łodzi, to i nie dziw, że poziom nauczania fantastyczniasty (https://chetkowski.blog.polityka.pl/).
Ślicznowate, muszę sobie coś takiego podobnego zmajstrować. Ala widoczek kawałka Kalisza (http://www.norma.fremo.pl/).
Przesliczne makro, cudniaty kwiat (https://galeria.swiatkwiatow.pl/).
2.3. Ciekawe w tym kontekście są formacje ekspresywne z przyrostkiem -isty, semantycznie związanym z derywatami omawianymi wyżej. Jakim jednak wła-snościom zawdzięcza swą produktywność, trudno jednoznacznie określić. Ten wielofunkcyjny formant w derywatach odrzeczownikowych typu gwieździsty wnosi często wartość kwantytywną. Mamy więc tu sygnalizację możliwości funkcyjnych przyrostka.
W tworzeniu przymiotników odprzymiotnikowych w języku standardowym występuje rzadko, por. wodnisty, złocisty. I znów należałoby podkreślić, że ciekawe derywaty tego typu notują opracowania dotyczące słowotwórstwa gwarowego, por zielenisty (np. Jaros, 2016). Przypomnijmy, że Gaertner wymienił kilka derywatów odprzymiotnikowych z tym formantem, część z nich określił właśnie jako „ludowe”, m.in. okropnisty (Gaertner, 1938, ss. 357–358). Co ciekawe, wspomniany przymiot-nik zarejestrowany jest w Słowprzymiot-niku warszawskim, współczesne opracowania leksy-kograficzne ogólnej polszczyzny pomijają go, a jednak w tekstach internetowych odnajdziemy sporo jego poświadczeń.
Z funkcję ekspresywną spotykamy się przykładowo w takich wyekscerpowa-nych formacjach, jak: fajnisty, strasznisty, cudnisty, pięknisty, grzecznisty, przyjem-nisty, zabawnisty:
Lubię witrażyki a ten jest cudnisty (krainakasi.blogspot.com).
Nowy, pięknisty kolor sportowca już u nas! (https://m.facebook.com).
Zwracam uwagę na leksem fajnisty (od niem. fein), który – choć wydaje się nowy – odnotowany został już w słowniku warszawskim (Karłowicz, i in., 1900–
1927). Brak przykładów utrudnia jednak analizę semantyczną czy pragmatyczną.
Być może mamy do czynienia np. z funkcją strukturalną. Niewykluczone, że w tej formacji należy szukać początku pasma współczesnych derywatów z -isty, przyna-leżących do przymiotników oceniających pozytywnie (np. ładnisty).
2.4. Ostatnia grupa sufiksów, o której należy wspomnieć, to przyrostki, które uczestniczą w budowaniu omawianych formacji na zasadzie analogii. Tym razem jest to struktura słowotwórcza niemająca umocowania w „systemie” i – jak sądzę – najnowsza. Chodzi o derywaty z -arski (np. śliczniarski, ładniarski, świetniarski, wybitniarski) i z bardzo rzadkim -ancki (superancki, hiperancki), powstałych być może na wzór leksemów typu elegancki, debeściarski (od debeściarz). Trudno jednak jednoznacznie określić wyjściową konstrukcję słowotwórczą. Przypomnieć warto, że pierwotnie wymienione formanty wiązały jedynie podstawy odrzeczownikowe, a derywaty w ten sposób utworzone były w języku ogólnym neutralne pod względem ekspresji (np. lniarski), choć zdarzają się i takie przykłady, jak leksem efekciarski, w którym w odróżnieniu od efektowny ten naddatek ekspresywny odnajdujemy.
Oto wybrane z internetowych tekstów przymiotniki:
Porządny? No jasne! Jestem porządniarski (https://dieperfektehetalia.forumpolish.com).
Szampon ma cudniarski zapach, ale niestety przy dłuższym stosowaniu nieco przeciąża mi włosy (https://wizaz.pl/kosmetyki/).
Śliczniarski. Jak wyjęty z bajki (o pałacu) (https://www.polskieszlaki.pl/).
3.
Omówione przykłady pokazują dwa podstawowe mechanizmy tworzenia interesujących nas potocznych form ekspresywnych: przejęcie substratu gwarowe-go oraz modyfikacje funkcji sufiksów. Co warto podkreślić, nie ma tu, co trochę zaskakuje, formantów nowych, a jedynie następują pewne przesunięcia funkcyjne, kategorialne czy przepływy międzyodmianowe. To zatem jeden z wielu przykładów ciągłych przewartościowań w języku.Podłoże gwarowe niewątpliwie odgrywa dużą rolę w derywacji omawianego typu. Styk gwara – język potoczny jest oczywisty, granica między tymi odmianami zwłaszcza współcześnie jest na tyle płynna, że łatwo o przesunięcia w ich obrębie.
Wykorzystanie elementów gwarowych związane jest nie tylko z bogactwem form ekspresywnych w gwarach8, lecz także z „określoną ich wartością funkcjonalną”
(Kucharzyk, 2016, s. 25), podkreślają bowiem nieoficjalność relacji, służą zmniej-szaniu dystansu między rozmówcami, sygnalizują „swojskość”, a to we współcze-snych kontaktach nieoficjalnych jest szczególnie cenione. Z tego też względu takie konstrukcje wykorzystywane są, mniej lub bardziej świadomie, w ogłoszeniach, reklamach.
Przekształcenia funkcyjne sufiksów, przejęcie roli wyznacznika ekspresji, in-tensyfikacji cechy czy też inne modyfikacje semantyczne wyraźnie związane są, co należy podkreślić, z pierwotną funkcją formantów. Mamy zatem do czynienia z dającymi się przewidzieć zmianami. I tak przykładowo odprzymiotnikowe for-macje z -asty, -owaty nawiązują do konstrukcji odrzeczownikowych o znaczeniu podobieństwa. Relacja ta, w odróżnieniu od tożsamości, zasadza się na wskazaniu jedynie wybranych wspólnych własności Owa niekompletność implikuje osłabienie cechy. Oscylowanie jednak między różnymi wartościami związanymi z intensywno-ścią, czy to osłabieniem, czy wzmocnieniem, to naturalne zjawisko, mieszczące się w dość regularnych procesach (por. Jadacka 1978). A przypomnijmy, że wartości te ściśle współgrają z wartościami ekspresywnymi. Przykłady można mnożyć. Formant –awy sygnalizujący zwykle osłabienie cechy, w zebranym przeze mnie materiale tworzy jednak konstrukcje ekspresywne, wzmacniające cechy, zob. np. wypowiedź
Ładniawy i na pewno piekielnie celny (http://forum-bron.pl/).
Podobne wahania widzimy przy formacjach z -isty, por. gw. okropnisty (in-tensyfikacja, ekspresywność) i gw. czerwonisty (‘nieco czerwony’) (por. Jaros 2016, s. 25) oraz innych konstrukcjach słowotwórczych, o których już była mowa.
8 O bogactwie gwar, jeśli chodzi o środki wyrażania ekspresji, pisano wielokrotnie, por. np. Kowalska, 1990.
Ogólnie moglibyśmy powiedzieć, że w potocznej polszczyźnie dochodzi je-dynie do wyeksponowania pewnych cech sufiksalnych i ich modulacji, modula-cji związanej m.in. z rozszerzeniem łączliwości derywacyjnej. To niestandardowe powiązania z podstawami przymiotnikowymi, które nie brały do tej pory udziału w derywacji omawianego typu, daje poczucie wyłamywania się z dotychczasowych reguł słowotwórczych przyjętych w polszczyźnie ogólnej, a zatem i poczucie nie-oficjalności, potoczności, otwiera też miejsce na wyrażanie ekspresji (por. uwagi Grabias, 1981; Kaproń-Charzyńska, 2014). Bardzo ciekawe w tym kontekście są formacje na -arski, które zaskakują połączeniem tego sufiksu z bazą przymiotni-kową. To właśnie daje efekt pragmatyczny, wiąże z odmianami nieoficjalnymi.
Z pewnością ekspresywne formacje odprzymiotnikowe w polszczyźnie po-tocznej (ale nie tylko) wymagają dokładniejszych badań. Omawiane przykłady stanowią zaledwie fragment znacznie większego pola derywacyjnego. Wiele się tu zmienia, ale jednocześnie wbrew pozorom wiele tu również form stabilnych.
SŁOWNIKI
Doroszewski, W. (Red.). (1958–1969). Słownik języka polskiego (T. 1–10). Wiedza Powszech-na; Wydawnictwo Naukowe PWN.
Dubisz, S. (Red.). 2003. Uniwersalny słownik języka polskiego (T. 1–4). Wydawnictwo Na-ukowe PWN.
Karłowicz, J., Kryński, A., & Niedźwiedzki, W. (Red.). (1900–1927). Słownik języka polskiego (T. 1–8) [słownik warszawski]. Kasa imienia Mianowskiego.
Mayenowa, M. R., & Pepłowski, F. (Red.). (1956–2016). Słownik polszczyzny XVI wieku (T. 1–37) [SXVI]. Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Żmigrodzki, P. (Red.). (b.d.). Wielki słownik języka polskiego. https://www.wsjp.pl/
BIBLIOGRAFIA
Bogusławski, A. (1991). Polski sufiks -utki, Poradnik Językowy, 1991(5–6), 174–179.
Burkacka, I. (2010). Klasyfikacja słowotwórcza nowszych zapożyczeń, Linguistica Coperni-cana, 4(2), 229–240. https://doi.org/10.12775/LinCop.2010.029
Cyran, W. (1977). Tendencje słowotwórcze w gwarach polskich. Łódzkie Towarzystwo Nau-kowe.
Gaertner, H. (1938). Gramatyka współczesnego jezyka polskiego. Książnica.
Grabias, S. (1981). O ekspresywności języka: Ekspresja a słowotwórstwo. Wydawnictwo Lu-belskie.
Grzegorczykowa, R. (1984). Zarys słowotwórstwa polskiego. Państwowe Wydawnictwo Na-ukowe.
Grzegorczykowa, R., Laskowski, R., & Wróbel, H. (Red.). (1998). Gramatyka współczesnego języka polskiego. Wydawnictwo Naukowe PWN.
Jadacka, H. (1978). O interpretacji derywatów odprzymiotnikowych z sufiksem -awy, Po-radnik Językowy, 1978(4), 146–159.
Jaros, I. (2016). Przymiotnikowe derywaty o znaczeniu niepełnej cechy i ich prefigowane synonimy w gwarach Polski centralnej, Rozprawy Komisji Językowej Łódzkiego Towa-rzystwa Naukowego, 63, 17–34.
Jaros, I. (2017). Różne oblicza tautologii słowotwórczej w polskich gwarach, Rozprawy Ko-misji Językowej Łódzkiego Towarzystwa Naukowego, 64, 87–101.
Kaproń-Charzyńska, I. (2007). Pragmatyczna funkcja formantów w opisie derywatów, Biu-letyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego, 63, 147–156.
Kaproń-Charzyńska, I. (2014). Pragmatyczne aspekty słowotwórstwa: Funkcja ekspresywna i poetycka. Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
Kowalska, A. (1990). Ludowe słownictwo ekspresywne a polszczyzna ogólna. W J. Reichan (Red.), Studia Linguistica Polono-Slovaca: T. 3. Dynamika rozwoju słownictwa: Refera-ty z konferencji w Paszkówce 22–25 VI 1987 (ss. 175–181). InsRefera-tytut Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk.
Kucharzyk, R. (2016). Miejsce dialektyzmów w języku potocznym: Na przykładzie forów internetowych, Język Polski, 2016(3), 15–25.
Kucharzyk, R. (2019). Formacje z sufiksem -icha/-ycha w wypowiedziach internautów, Język Polski, 2019(4), 5–15. https://doi.org/10.31286/JP.99.4.1
Ochmann, D. (2014). Czy fajny jest fajny? Współczesne leksemy młodzieżowe o znacze-niu taki, który mi się (bardzo) podoba, LingVaria, 2014(2), 91–102. https://doi.
org/10.12797/LV.09.2014.18.07
Rejter, A. (2006). Leksyka ekspresywna w historii języka polskiego: Kulturowo-komunikacyjne konteksty potoczności. Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Winkler-Leszczyńska, I. (1964). Sufiksy przymiotnikowe -ity, -isty, -aty, -asty w języku pol-skim na tle ogólnosłowiańpol-skim. Zakład Narodowy imienia Ossolińskich.
Zarębski, R. (2012). Rzeczownikowe prefiksy obcego pochodzenia w historii języka polskiego.
Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Ekspresywne derywaty przymiotnikowe w potocznej polszczyźnie (na przykładzie języka internetu)
Abstrakt
Artykuł poświęcony jest ekspresywnym przymiotnikom odprzymiotnikowym we współ czesnej potocznej polszczyźnie. Analizie poddano konstrukcje słowotwórcze tworzo-ne za pomocą przyrostków -asty, -aty, -isty, -achny, -aśny, -isty, -ancki (brzydaśny, pięk-niasty, strasznisty, pięknowaty, cudniaty, superachny, hiperancki). Dla wszystkich podanych formantów charakterystyczna jest przede wszystkim szeroko rozumiana funkcja pragma-tyczna: stylistyczna (formanty implikują potoczność) i ekspresywna. Omawiane formacje rzadko notowane są w opracowaniach leksykograficznych i również rzadko pojawiają się w korpusach językowych, są natomiast stosunkowo dobrze udokumentowane w różnego typu tekstach internetowych (forach, blogach itd.). Autorka stawia pytania: jakiego typu formanty wykorzystywane są w opisywanym typie derywacji potocznej, na ile ich użycie jest innowacyjne? Zwraca uwagę, z jednej strony, na proweniencję gwarową, z drugiej – na
Artykuł poświęcony jest ekspresywnym przymiotnikom odprzymiotnikowym we współ czesnej potocznej polszczyźnie. Analizie poddano konstrukcje słowotwórcze tworzo-ne za pomocą przyrostków -asty, -aty, -isty, -achny, -aśny, -isty, -ancki (brzydaśny, pięk-niasty, strasznisty, pięknowaty, cudniaty, superachny, hiperancki). Dla wszystkich podanych formantów charakterystyczna jest przede wszystkim szeroko rozumiana funkcja pragma-tyczna: stylistyczna (formanty implikują potoczność) i ekspresywna. Omawiane formacje rzadko notowane są w opracowaniach leksykograficznych i również rzadko pojawiają się w korpusach językowych, są natomiast stosunkowo dobrze udokumentowane w różnego typu tekstach internetowych (forach, blogach itd.). Autorka stawia pytania: jakiego typu formanty wykorzystywane są w opisywanym typie derywacji potocznej, na ile ich użycie jest innowacyjne? Zwraca uwagę, z jednej strony, na proweniencję gwarową, z drugiej – na