Ubezpieczenie elektrowni wiatrowej
5. Elektrownia wiatrowa jako przedmiot ubezpieczenia
Zastosowanie ubezpieczenia jako metody zarządzania ryzykiem należy poprzedzić identyfikacją wszystkich rodzajów ryzyka występujących w ener-getyce wiatrowej. Zdaniem ekspertów ze SwissRe, największej na świecie firmy reasekuracyjnej, branża ta narażona jest na następujące rodzaje ry-zyka [Swiss Re 2011, s. 10]:
– ryzyko strategiczne (zagrożenia dla rentowności inwestycji),
– ryzyko operacyjne (np. nagła konieczność zamknięcia elektrowni, po-ważna awaria elementów turbiny),
– ryzyko ekologiczne (odpowiedzialność za skażenie środowiska), – ryzyko finansowe (brak dostępu do źródeł finansowania),
– ryzyko rynkowe (wzrost kosztów operacyjnych, spadek cen energii elek-trycznej),
– ryzyko polityczne / regulacyjne (niekorzystne zmiany w ustawodawstwie lub strategii państwa),
4 Kulczyk Investments oraz Polska Grupa Energetyczna uzyskały zezwolenie mini-stra na realizacje morskich farm wiatrowych do 2020 r.
– ryzyko pogodowe (zmiana warunków wietrzności w miejscu elektrowni), – ryzyko budowlano-montażowe (uszkodzenie mienia osób trzecich
pod-czas realizacji inwestycji).
Ubezpieczenie może być skuteczną metodą transferu finansowych kon-sekwencji realizacji ryzyka operacyjnego, ekologicznego oraz budowlano-montażowego. W krajach wysokorozwiniętych wykorzystuje się ponadto zaawansowane techniki transferu ryzyka, takie jak: założenie zależnego towarzystwa ubezpieczeń (tzw. captive), emisja obligacji katastroficznych (przeniesienie ryzyka na rynek kapitałowy), samoubezpieczenie (tworze-nie własnych funduszy rezerwowych na wypadek szkody), zastosowa(tworze-nie pogodowych instrumentów pochodnych (zabezpieczenie przed niekorzyst-nymi warunkami meteorologiczniekorzyst-nymi, np. zbyt słabym wiatrem).
Z racji implementowania coraz to bardziej nowatorskich i złożonych technologii, rozpoznanie i ocena ryzyka ubezpieczeniowego związanego z inwestycjami w OZE jest procesem skomplikowanym i kluczowym z per-spektywy ubezpieczyciela. Złożoność konstrukcji urządzeń powoduje, że wykonywanie robót budowlano-montażowych, jak i eksploatacja instala-cji OZE, wymaga szczególnej precyzji, wiedzy merytorycznej i doświad-czenia operatora czy wykonawcy [Kukuła i Falkowski 2012a, s. 41].
Ze względu na niedostatecznie rozbudowane know-how oraz brak po-ważniejszych doświadczeń szkodowych, ocena ryzyka ubezpieczeniowego aktualnie koncentruje się na analizie zagrożenia pożarowego lub przepię-ciowego. Potrzebne jest jednak szersze spojrzenie, uwzględniające poszcze-gólne etapy procesu inwestycyjnego w energetyce wiatrowej (tabela 2).
(*) Przykładowo, szkody osobowe i w mieniu powstałe wskutek: oderwania się elementu kon-strukcji, nieuprawnionego dostępu do urządzeń pod napięciem, wypadków przy pracy na wyso-kości, oddziaływania hałasu i infradźwięków.
Tabela 2. Czynniki ryzyka ubezpieczeniowego w procesie inwestycyjnym elektrowni wiatrowej
– charakterystyka siłowni (moc, wiek, parametry znamionowe, producent)
– lokalizacja
Prace budowlano-montażowe – czynniki naturalne (siła wiatru, zagrożenie powodziowe) – właściwości geotechniczne gruntu
– sposób transportu urządzeń – ryzyko odpowiedzialności cywilnej Etap prób i testów – sprawność zabezpieczeń przeciwpożarowych
– ryzyko maszynowe
– warunki gwarancji producenta Faza operacyjna – postanowienia umowy serwisowej
– ryzyko odpowiedzialności cywilnej*
Etap inwestycji Czynniki ryzyka
Źródło: opracowanie własne na podstawie [Kukuła i Falkowski 2012b, s. 37].
Współczesne turbiny wiatrowe często wyposażone są w zaawansowane systemy bezpieczeństwa. Począwszy od systemów kontroli mocy, poprzez sys-temy monitoringu pracy turbiny, automatyczne syssys-temy gaszenia pożaru w gondoli, czy specjalne systemy zapewniające rozgrzewanie łopat, chronią-ce je przed oblodzeniem. Niestety, większość urządzeń montowanych w Polschronią-ce pozbawiona jest tych systemów. Są one wyposażone jedynie w podstawowe zabezpieczenia przeciwprzepięciowe, monitoring drgań oraz systemy awa-ryjne w razie zbyt silnego wiatru [Kukuła i Falkowski 2012b, s. 38].
Na podstawie analizy 3 tys. przypadków uszkodzeń siłowni wiatrowych uzyskano interesujące obserwacje o rozkładzie częstości i rodzajach szkód.
Najczęstszą przyczyną uszkodzeń są błędy wykonawcze i montażowe (60%), a nie błędy eksploatacyjne (25%), błędy projektowe (5%) czy korozja (10%).
Do części najbardziej podatnych na szkody należą: wieża, łopatki śmigła, przekładnia, generator i transformator. Podzespoły te zaliczają się rów-nież do najbardziej kosztownych elementów turbin5 [Boyke 2009, s. 3].
W tabeli 3. przedstawiono zestawienie wypadków ubezpieczeniowych, które miały miejsce na świecie na przestrzeni ostatnich 10 lat.
Farmy wiatrowe są inwestycjami wysoce kapitałochłonnymi. Przeciętne planowane nakłady farm będących w fazie rozwoju kształtują się na po-ziomie 6,6 mln zł na 1 MW [PAIiIZ 2012, s. 69].
Przyjmuje się, że przeciętny okres życia elektrowni wiatrowej wynosi od 15 do 20 lat. Z powodu wysokich kosztów zakupu, polscy inwestorzy decy-dują się na używane i wyeksploatowane urządzenia z zagranicy. Istnieje ryzyko, że właściciel nie znajdzie dla nich na rynku oferty ubezpieczenia, gdyż po przekroczeniu założonego okresu użytkowania turbiny powstanie szkody (awarii) staje się wysoce prawdopodobne [Dymek 2011, s. 18].
Obszarem szczególnego zainteresowania ubezpieczycieli powinien stać się sektor tzw. małej energetyki wiatrowej (MEW) – o mocy poniżej 100 kW, w ramach którego obecnie działają w Polsce 142 firmy, zajmujące się głów-nie dystrybucją, instalacją i serwisem, jak rówgłów-nież produkcją urządzeń do energetyki wiatrowej [Rynek małych elektrowni... 2011, s. 4]. Do końca 2010 r. zainstalowano w Polsce małe turbiny wiatrowe o sumarycznej mocy ok. 7 MW, w tym w sieci elektroenergetycznej działało 25 sztuk turbin wiatrowych o sumarycznej mocy 1,77 MW [s. 6]. Rząd Polski zakłada, że do 2020 r. zainstalowana zostanie moc 550 MW, co stanowi odpowiednik około 100 tys. instalacji. W związku z tym można spodziewać się wzrostu zainteresowania inwestycjami w energetykę wiatrową, głównie ze strony inwestorów prywatnych, gospodarstw rolnych oraz zarządców dróg (patrz rys. 3) [Rynek małych elektrowni... 2011, s. 3-6].
5 Szacunkowy podział wartości siłowni wiatrowej przedstawia się następująco: gon-dola i generator (56%), piasta i łopaty wirnika (22%), fundamenty z wieżą (19%), pozostałe (3%).
Tabela 3. Przykłady szkód związanych z energetyką wiatrową
Wyładowania atmosferyczne Pożar na farmie wiatrowej. Strażacy mogli go tylko obserwować z powodu braku odpowiedniego sprzętu gaśniczego.
Wyładowania atmosferyczne Pożar turbiny pomimo posiadanych zabezpieczeń odgromowych.
Wiatr W czasie silnego wiatru o prędkości 70 km/h zostały uszkodzone łopatki 25 turbin na farmie wiatrowej.
Wirnik oraz łopatki oderwały się, powodując szkodę całkowitą Błąd ludzki konstrukcji oraz fundamentów. Przyczyną szkody było
nieprawi-dłowe połączenie i skręcenie elementów turbiny.
Katastrofa budowlana Zawalenie się dwóch turbin wiatrowych.
Cztery turbiny zawaliły się na skutek uszkodzenia konstrukcji Uszkodzenie konstrukcji betonowej u podstawy turbiny. Czterdzieści cztery turbiny tego
typu zostały wyłączone i poddane badaniu.
Huragan osiągający w porywach prędkość do 55 m/s spowodował Huragan oderwanie się gondoli, wirnika i uszkodzenie dwóch części
wieży.
Uszkodzenie łopatek wirnika 23-metrowa łopatka wirnika odłamała się i jej część upadła na wiejską drogę.
Nieoczekiwanie złamała się jedna z 45-metrowych łopatek Uszkodzenie łopatki wirnika wirnika i uderzyła w maszt. Pojedyncze elementy zostały
rozrzucone w promieniu 100 m.
Wadliwy projekt Stwierdzono wadliwie zaprojektowane części przekładni oraz innych ważnych części – szkody seryjne.
Z powodu problemu z systemem kontroli układu nachylenia, Wadliwe działanie turbina osiągnęła nadmierną prędkość. Uszkodzeniu uległy
gondola, trzy łopatki wirnika, górna część wieży, fundamenty.
Pęknięcia w palach fundamentów stwierdzone przy przybyciu Zła jakość transportu z Chin. 65 chińskich spawaczy oddelegowano do
wykonania naprawy gwarancyjnej.
Wada materiałowa Utrata całego wirnika i piasty, w wyniku zmiany struktury materiału na skutek prac spawalniczych podwykonawcy.
Dwukrotna wymiana skrzyni przekładniowej w ciągu roku.
Wadliwe części Turbiny wyposażono ostatecznie w ulepszoną wersję części, która powinna zapobiec problemom ze zużyciem łożysk.
Pracownik doznał poważnych poparzeń na skutek zwarcia Szkoda osobowa elektrycznego podczas obsługi turbiny wiatrowej.
Prawdopodob-nie urządzePrawdopodob-nie było pod napięciem.
Uderzenie pociągu w tył zestawu kołowego transportującego Transport podstawę turbiny podczas przejazdu przez tory kolejowe.
Znaczne uszkodzenia pociągu, pojazdu samochodowego oraz elementów turbiny.
Wyciek oleju z systemu uszczelniania. Władze miejskie Zanieczyszczenie środowiska wystąpiły z roszczeniem do właściciela turbin z tytułu skażenia
gleby – turbiny znajdowały się w pobliżu stacji zaopatrzenia w wodę pitną.
Przyczyna szkody Opis szkody
Źródło: [Dymek 2011, s. 21].