Elementy mechanizmów przyczynowych

Źródło: opracowanie własne.

W tym miejscu należy wspomnieć, że tego typu badanie wpisuje się w paradygmat postpozytywistyczny, który przyjmuje wielość rzeczywi-stości (istnieje wielość prawd wynikająca ze społecznej i zmiennej kon-strukcji rzeczywistości) i niemożliwość poznania rzeczywistości nie-zależnej od podmiotu poznającego (podmiot i przedmiot poznania są interaktywnie ze sobą powiązane i rezultaty poznania powstają w kon-tekście danej sytuacji, która kształtuje tę interakcję). Celem badania jest uchwycenie znaczenia i subiektywnej perspektywy. Dlatego też stoso-wane metody badawcze, służące pogłębionym studiom, odnoszą się do

selektywnie wybranych grup, które nie są reprezentatywne, ale któ-re mogą dostarczyć istotnych informacji. Różnice między paradygmata-mi obejmują nie tylko zagadnienia merytoryczne (filozoficzne, metodo-logiczne, aksjologiczne), lecz także zostały utrwalone instytucjonalnie, np. odrębne czasopisma, inne źródła finansowania, różny język, metody itp. (Sale i in. 2002, s. 45).

Podczas opracowywania założeń podejścia odwołującego się do me-tody śledzenia procesu należało zadecydować, który z możliwych typów będzie najbardziej trafny w kontekście badania innowacji we współza-rządzaniu rozwojem regionalnym. W literaturze przedmiotu wyróżnia się trzy możliwe sposoby śledzenia procesu. Mogą one służyć:

 weryfikowaniu teorii (theory-testing);

 formułowaniu teorii (theory-building) lub

 wyjaśnianiu rezultatów (explaining­outcome) (Beach, Pedersen 2013, s. 3) (Tabela 4).

TABELA 4. Możliwe warianty w metodzie śledzenia procesów

Weryfikowanie teorii Formułowanie teorii Wyjaśnianie rezultatów Cel analizy Istnieje korelacja

między A i B, ale czy dostępne są dowody, że istnieje mechanizm przyczynowo--skutkowy między A i B? Budowanie mechanizmu przyczynowego łączącego A:B na podstawie dowodów w danym przypadku Wyjaśniają rezultaty, formułując minimalnie skuteczne wyjaśnienie

Ambicja badaczy Koncentracja na teorii Koncentracja na teorii Koncentracja na przypadku Rozumienie mechanizmów przyczynowych Systemowe (można generalizować w zakresie kontekstu) Systemowe (można generalizować w zakresie kontekstu) Systemowe i niesystemowe

Weryfikowanie teorii Formułowanie teorii Wyjaśnianie rezultatów Co jest przedmiotem śledzenia? Pojedyncze mechanizmy, które można uogólnić Pojedyncze mechanizmy, które można uogólnić Mechanizmy odnoszące się do przypadku Rodzaje interferencji Składowe mechanizmu przyczynowego/ mechanizmów przyczynowych obecne/nieobecne w tym przypadku Obserwowane zjawiska stanowią odzwierciedlenie mechanizmu Najmniejsza wydajność w dostarczaniu wyjaśnień

Źródło: tłum. własne na podstawie: Beach, Pedersen 2013.

Ponieważ każdy z wymienionych wariantów metody śledzenia proce-sów wymaga opracowania i przeprowadzenia innego sposobu procesu badawczego, decydując się na wybór jednego z nich rozważyłyśmy m.in.:

 dane zastane;

 istniejące teorie i koncepcje dotyczące innowacyjności, zarządzania i rozwoju regionalnego;

 kluczowe ustalenia w obszarze nauk społecznych oraz

 naszą wiedzę ekspercką.

Identyfikacja poszczególnych interwencji w ramach zaobserwowa-nych praktyk w regionach, które mogły mieć wpływ na rezultat długo-terminowy „innowacje we współzarządzaniu rozwojem regionalnym uwzględniają cały system regionalny”, spowodowały, że zdecydowały-śmy się na zastosowanie podejścia umożliwiającego sformułowanie teo-rii w kontekście wyjaśniania procesów związanych z innowacjami we współzarządzaniu rozwojem regionalnym. Ten specyficzny wariant śle-dzenia procesów ma na celu generowanie teorii uwzględniającej mecha-nizmy przyczynowe na podstawie analizy empirycznych dowodów do-starczanych przez konkretne studium przypadku (Fitzpatrick i in. 2011). Dodatkowo okazał się pomocny w wyborze przypadków do analizy, a także zagwarantował możliwość triangulacji niektórych rezultatów. Tym samym potencjalnie stworzył bazę do sformułowania dalej idących

generalizacji, niż to się dzieje przy badaniu wyłącznie jakościowym. Nale-ży zauwaNale-żyć, że ambicją tego podejścia jest opracowanie uniwersalnych uogólnień, które mają zastosowanie w przypadku interwencji, które wy-jaśniają związek między przyczynami (A) a rezultatami (B). Typ uwzględ-niający możliwość sformułowania teorii jest szczególnie istotny, gdy:

 znane są zarówno A i B (np. wiadomo, że wdrożono określoną inter-wencję oraz że uzyskany rezultat jest jej efektem);

 założono, że istnieje związek przyczynowy między A i B lub

 wiadomo, że istnieje B, ale A nie jest znane (np. wiadomo, że pojawił się rezultat końcowy, ale nie wiadomo lub nie ma pewności, co było jego przyczyną);

 nie wiadomo, dlaczego A doprowadziło do B (np. nie ma sformułowa-nej teorii zmiany, która wyjaśnia, dlaczego interwencja A może dopro-wadzić do rezultatu B) (Punton, Welle 2015a, s. 2).

Prowadząc ewaluację procesów związanych z innowacjami we współ-zarządzaniu rozwojem regionalnym, miałyśmy świadomość, że istnieje korelacja między A (elementami zastanymi i działaniami) a B (rezultata-mi), jednak nie miałyśmy wiedzy na temat potencjalnych mechanizmów łączących te dwie składowe. Kluczowym zadaniem okazało się zatem zdefiniowanie mechanizmu przyczynowego/mechanizmów przyczy-nowych wiążącego/wiążących przyczynę ze skutkiem oraz – jako ko-lejny krok – stwierdzenie mechanizmu przyczynowego/mechanizmów przyczynowych, który spowodował/które spowodowały pojawienie się określonego rezultatu. Innymi słowy, prowadzone przez nas śledzenie procesów dążyło do powiązania rezultatów (zmiennych zależnych) z wy-jaśnieniami (niezależnymi zmiennymi) za pomocą mechanizmów przy-czynowych (zmiennych interwencyjnych). Naszym zadaniem było od-krycie prawdopodobnych mechanizmów przyczynowych, które mogą być testowane empirycznie w kolejnych analizach. Śledzenie procesów innowacji we współzarządzaniu rozwojem regionalnym dotyczyło roz-wiązań organizacyjnych generowanych i wdrażanych w wybranych re-gionach w Polsce w kontekście założonej w teorii zmiany logiki inter-wencji, tj. rezultatu długoterminowego, warunków brzegowych, efektów pośrednich, procesów, elementów zastanych, otoczenia, założeń wraz

z uzasadnieniem. W sposób szczególny koncentrowałyśmy się na skła-dowych opracowanego przez nas modelu, tj.:

 podmiotach (potrzeby i oczekiwania interesariuszy);

 procesach (cele, wskaźniki; sprawność, znaczenie i przydatność inter-wencji; otoczenie interwencji: społeczne, gospodarcze, polityczne, instytucjonalno-prawne, kulturowe; trudności z wdrożeniem inter-wencji oraz ich kontekst; mocne i słabe strony interinter-wencji; kierunek rozwoju i modyfikacji przyszłych interwencji) oraz

 efektach (oczekiwanych i nieoczekiwanych).

W ramach analizowanych przez nas metodą śledzenia procesów stu-diach przypadków każdorazowo uwzględniłyśmy:

 rezultaty, które podlegają badaniu;

 hipotetyczne przyczyny oraz

 procesy, które łączą hipotetyczną przyczynę z rezultatem.

Każdorazowo wybrane studia przypadków analizowane były w nawią-zaniu do schematu „pięciu kroków”, zaproponowanego przez M. Punton i K. Welle (2015b).