4. Ewaluacja inteligentnych specjalizacji województwa mazowieckiego
4.1. Ewaluacja występowania masy krytycznej i dynamiki rozwoju
Występowanie masy krytycznej w zakresie działalności gospodarczej związanej z działami PKD odpowiadającym inteligentnym specjalizacjom może zostać sprawdzone poprzez analizę współczynnika lokalizacji LQ. Analiza trendów rozwojowych w branżach odpowiadających inteligentnym specjalizacjom może nastąpić np. poprzez analizę wskaźnika dynamiki.
Współczynnik lokalizacji LQ odzwierciedla relatywny stopień koncentracji zatrudnienia w danej branży w danej jednostce terytorialnej np. podregionie.
Wskaźnik ten obliczany jest najczęściej jako relacja udziału zatrudnienia w da-nej branży w podregionie do udziału dada-nej branży w zatrudnieniu w kraju/
województwie. Ten sam wskaźnik można zastosować dla innych zmiennych, jak liczba podmiotów zarejestrowanych w REGON, przychody ze sprzedaży etc.
LQ=1 oznacza, że podregion posiada taki sam udział w danej branży, jak go-spodarka narodowa. Wskaźnik LQ większy niż 1,25 jest zazwyczaj uznawany za świadczący o regionalnej specjalizacji w danym sektorze. Wartość LQ>1 można osiągnąć też w zakresie branż, które posiadają niewielki udział w gospodarce regionalnej, ale wysoki na tle kraju. Może to więc oznaczać branże nowe, jesz-cze nie dominujące w regionie, ale wykazujące w danym regionie/podregionie wyższy potencjał niż w innych regionach/podregionach w kraju, co oznacza ich relatywną specjalizację, a jednocześnie nie pomija branż wschodzących.
Wskaźniki dynamiki pozwalają natomiast na porównanie ze sobą wyników za-obserwowanych w dwóch różnych okresach. Obliczane są poprzez podzielenie wartości w okresie teraźniejszym przez wartość w okresie odniesienia, a wynik mnożony jest przez 100. Wartości powyżej 100 pokazują wzrost, zaś poniżej 100 spadek. Przykładowo wynik 140 pokazuje, że wartość w roku bieżącym stanowi
140% wartości z roku bazowego, zaś wynik 80, że wartość w roku bieżącym stanowi 80% wartości roku bazowego.
W tabelach 10–15 zaprezentowano wyniki analizy współczynnika LQ oraz dynamiki rozwoju w ujęciu różnych zmiennych dla działów PKD 2007 odpo-wiadających inteligentnym specjalizacjom województwa mazowieckiego dla podregionów mazowieckich w okresie 2005–2012. Szczegółowo wyznaczono następujące wskaźniki:
● Dynamiki liczby przedsiębiorstw, pracujących i przychodów netto ze sprze-daży dla podmiotów zatrudniających 10 i więcej pracowników w danym roku w porównaniu do roku referencyjnego np. w okresie 2012/2005;
● Współczynnik LQ obliczony dla 2012 roku tj. współczynnik lokalizacji obli-czony jako relacja udziału liczby przedsiębiorstw, pracujących i przychodów netto ze sprzedaży danego działu PKD w całkowitej liczbie przedsiębiorstw, pracujących i przychodów netto ze sprzedaży w podregionie do udziału liczby przedsiębiorstw, pracujących i przychodów netto ze sprzedaży tego działu PKD w całkowitej liczbie przedsiębiorstw, pracujących i przychodów netto ze sprzedaży w Polsce. Wartość LQ powyżej 1,25 wskazuje na istotną koncentrację przedsiębiorstw branży, pracujących w branży czy przychodów netto branży w podregionie.
Należy zaznaczyć, że dla poziomu podregionów jest wiele branż, w przy-padku których nie można było policzyć wskaźników ze względu na tajemni-cę statystyczną tj. występowanie mniej niż 3 podmiotów danego działu PKD w podregionie. Z tego też powodu dla relatywnie niewielu branż możliwe było policzenie wskaźników dynamiki, w analizowanych latach.1
Jak pokazują tabele można mówić o występowaniu masy krytycznej-specja-lizacji poszczególnych podregionów mazowieckich w zakresie następujących działów PKD powiązanych z inteligentnymi specjalizacjami województwa ma-zowieckiego:
● Podregion ciechanowsko-płocki – produkcja artykułów spożywczych oraz energetyka;
● Podregion ostrołęcko-siedlecki – produkcja artykułów spożywczych oraz opieka zdrowotna;
● Podregion radomski – sektor chemiczny i produkcja artykułów spożywczych;
● Podregion Miasto Warszawa – gdzie występują faktycznie wszystkie inteli-gentne specjalizacje regionu tj. usługi B2B (Działalność twórcza związana
1 Dane zakupiono i obliczenia dokonano dla potrzeb projektu Mazowieckie Badania Regionalne, Case-Doradcy (2011-2013) w ramach POKL/EFS.
z kulturą i rozrywką, Działalność związana z produkcją filmów, nagrań wi-deo, programów telewizyjnych, nagrań dźwiękowych i muzycznych, Dzia-łalność w zakresie architektury i inżynierii; badania i analizy techniczne, Telekomunikacja; Reklama, badanie rynku i opinii publicznej; Działalność związana z zatrudnieniem, Działalność wspomagająca usługi finansowe oraz ubezpieczenia i fundusze emerytalne; Działalność prawnicza, rachunkowo--księgowa i doradztwo podatkowe; Działalność firm centralnych (head offi-ces); doradztwo związane z zarządzaniem), usługi B+R (Edukacja, Badania naukowe i prace rozwojowe), energetyka, sektor IT (Działalność związana z oprogramowaniem i doradztwem w zakresie informatyki oraz działalność powiązana, Produkcja komputerów, wyrobów elektronicznych i optycznych), sektor medyczny (Pozostała produkcja wyrobów, Opieka zdrowotna, Pro-dukcja podstawowych substancji farmaceutycznych oraz leków i pozostałych wyrobów farmaceutycznych), sektor chemiczny oraz sektor rolno-spożywczy (Produkcja artykułów spożywczych);
● Podregion warszawski wschodni – sektor medyczny (produkcja farmaceu-tyków), sektor chemiczny i rolno-spożywczy (produkcja artykułów spożyw-czych);
● Podregion warszawski zachodni - sektor chemiczny i rolno-spożywczy (Produkcja artykułów spożywczych) oraz usługi B2B (Telekomunikacja;
Reklama, badanie rynku i opinii publicznej; Działalność firm centralnych (head offices); doradztwo związane z zarządzaniem; Działalność związana z zatrudnieniem).
● W podregionach mazowieckich występują także inne branże powiązane z inteligentnymi specjalizacjami województwa, ale nie stanowią one tam istotnego w skali kraju skupiska pracujących, liczby przedsiębiorstw, czy przychodów ze sprzedaży według danych z 2012.
Analiza wskaźników dynamiki dla branż powiązanych z inteligentnymi spe-cjalizacjami w podregionach mazowieckich, dla których było to możliwe tj.
w obu analizowanych latach 2005 i 2012 nie występowała tajemnica statystyczna pokazuje, że branże związane z inteligentnymi specjalizacjami wykazują bardzo dobrą dynamikę rozwoju. W prawie wszystkich branżach zanotowano wysokie wskaźniki dynamiki. Wyjątkami, w których przypadku doszło do spadku war-tości wskaźników są:
● w ujęciu liczby przedsiębiorstw energetyka w ciechanowsko-płockim i war-szawskim wschodnim oraz produkcja artykułów spożywczych w ostrołęcko--siedleckim,
● w ujęciu liczby pracujących – energetyka w ciechanowsko-płockim i war-szawskim wschodnim, telekomunikacja oraz reklama, badanie rynku w mie-ście Warszawa oraz warszawskim zachodnim,
● w ujęciu przychodów ze sprzedaży - reklama, badanie rynku w warszawskim zachodnim oraz energetyka w ciechanowsko-płockim.
Tabela 10. Ciechanowsko-płocki 73 Reklama, badanie rynku i opinii
publicznej
500 1 284 927 1,07 0,92 0,02
86 Opieka zdrowotna 143 360 467 0,60 1,03 0,18
10 Produkcja artykułów spożywczych 110 102 214 1,81 1,89 0,45
35 Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę wodną, gorącą wodę i powietrze do układów klimatyzacyjnych
82 66 95 1,54 0,48 0,02
62 Działalność związana z oprogramo-waniem i doradztwem w zakresie informatyki oraz działalność po-wiązana
bd bd bd 0,44 0,11 0,01
71 Działalność w zakresie architek-tury i inżynierii; badania i analizy techniczne
bd bd bd 0,78 1,11 0,15
Źródło: obliczenia na podstawie danych GUS.
Tabela 11. Podregion ostrołęcko-siedlecki
86 Opieka zdrowotna 167 887 1 287 0,62 1,34 1,50
10 Produkcja artykułów spożywczych 94 115 162 2,02 4,34 5,06
01 Uprawy rolne, chów i hodowla zwierząt, łowiectwo, włączając działalność usługową
bd bd bd 0,90 0,87 0,34
62 Działalność związana z oprogra-mowaniem i doradztwem w za-kresie informatyki oraz działalność powiązana
bd bd bd 0,35 0,10 0,07
Źródło: Obliczenia na podstawie danych GUS.
Tabela 12. Podregion radomski 20 Produkcja chemikaliów i wyrobów
chemicznych 120 127 677 1,30 1,08 0,91
10 Produkcja artykułów spożywczych bd bd bd 1,34 1,28 1,10
86 Opieka zdrowotna bd bd bd 1,07 0,44 0,47
Źródło: obliczenia na podstawie danych GUS.
Tabela 13. Podregion Miasto Warszawa
Dział PKD 90 Działalność twórcza związana
z kulturą i rozrywką 250 1 420 2 001 5,86 4,81 4,26
85 Edukacja 285 556 468 1,95 1,48 1,70
59 Działalność związana z produkcją filmów, nagrań wideo, programów telewizyjnych, nagrań dźwięko-wych i muzycznych
144 160 296 6,37 3,60 3,65
32 Pozostała produkcja wyrobów 106 148 1 134 0,62 0,31 1,53
71 Działalność w zakresie architek-tury i inżynierii; badania i analizy techniczne
145 167 203 1,73 1,00 1,19
86 Opieka zdrowotna 181 276 448 0,61 0,60 0,91
20 Produkcja chemikaliów i wyrobów
chemicznych 118 116 210 0,78 0,54 0,52
61 Telekomunikacja 158 75 103 3,26 4,14 4,06
73 Reklama, badanie rynku i opinii
publicznej 164 79 123 4,83 3,13 3,69
78 Działalność związana z
zatrudnie-niem 423 175 379 1,84 1,39 1,48
10 Produkcja artykułów spożywczych bd bd bd 0,34 0,49 0,58
21 Produkcja podstawowych substan-cji farmaceutycznych oraz leków i pozostałych wyrobów farmaceu-tycznych
bd bd bd 1,86 1,22 1,16
Dział PKD 26 Produkcja komputerów, wyrobów
elektronicznych i optycznych bd bd bd 1,14 0,35 0,28
35 Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę wodną, gorącą wodę i powietrze do układów klimatyzacyjnych
bd bd bd 0,68 0,89 1,27
66 Działalność wspomagająca usługi finansowe oraz ubezpieczenia i fun-dusze emerytalne
70 Działalność firm centralnych (head offices); doradztwo związane z za-rządzaniem
bd bd bd 4,29 3,07 2,05
72 Badania naukowe i prace
rozwo-jowe 206 449 292 3,19 2,61 2,50
62 Działalność związana z oprogramo-waniem i doradztwem w zakresie informatyki oraz działalność po-wiązana
bd bd bd 2,71 1,68 2,13
Źródło: obliczenia na podstawie danych GUS.
Tabela 14. Podregion warszawski wschodni
Dział PKD 20 Produkcja chemikaliów i wyrobów
chemicznych 111 107 149 3,01 8,08 8,54
35 Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę wodną, gorącą wodę i powietrze do układów klimatyzacyjnych
75 79 133 0,91 0,25 0,05
10 Produkcja artykułów spożywczych bd bd bd 1,63 2,71 1,81
21 Produkcja podstawowych substan-cji farmaceutycznych oraz leków i pozostałych wyrobów farmaceu-tycznych
bd bd bd 6,29 6,34 5,12
32 Pozostała produkcja wyrobów bd bd bd 0,98 0,85 0,51
Dział PKD
71 Działalność w zakresie architek-tury i inżynierii; badania i analizy techniczne
bd bd bd 0,43 0,54 0,33
Źródło: obliczenia na podstawie danych GUS.
Tabela 15. Podregion warszawski zachodni
Dział PKD
300,00 352,94 450,96 0,56 0,18 0,09
10 Produkcja artykułów spożywczych 141,03 130,20 179,96 0,97 1,33 1,19
61 Telekomunikacja 133,33 68,57 121,45 1,04 0,28 0,05
73 Reklama, badanie rynku i opinii
publicznej 233,33 69,07 48,35 0,80 0,49 0,22
20 Produkcja chemikaliów i wyrobów
chemicznych bd bd bd 1,64 2,88 1,36
62 Działalność związana z oprogramo-waniem i doradztwem w zakresie informatyki oraz działalność po-wiązana
bd bd bd 0,24 0,10 0,05
70 Działalność firm centralnych (head offices); doradztwo związane z za-rządzaniem
bd bd bd 1,22 0,80 1,39
71 Działalność w zakresie architek-tury i inżynierii; badania i analizy techniczne
bd bd bd 0,26 0,57 0,40
78 Działalność związana z
zatrudnie-niem bd bd bd 1,83 1,24 1,07
Źródło: obliczenia na podstawie danych GUS.
4.2. Ewaluacja innowacyjności i intensywności