Ewolucja i trzy generacje parków technologicznych

Podobnie jak w przypadku polityki naukowej i innowacyjnej, koncepcja i funkcje parków technologicznych ulegały ewolucji. W literaturze przedmiotu wymienia się trzy generacje parków technologicznych. Parki pierwszej generacji, tworzone w latach 1950-1980, powstawały w celu reindustrializacji, ukierunkowane były na rozwój przemysłu, a transfer wiedzy czy też kreowanie produktów innowacyjnych traktowane było jako korzystny, acz mało istotny efekt funkcjonowania lokatorów parków [Staszków, 2013b]. Parki lokalizowano na terenie kampusu akademickiego lub w jego pobliżu, ponieważ w tamtych latach powoływane były głównie przez uczelnie. Uniwersytety decydowały się na zakładanie parków, gdyż chciały zarobić na niewykorzystywanych powierzchniach uczelnianych budynków. Z biegiem lat oferta wynajmu powierzchni dostosowywana była do potrzeb

55

nowych firm, które nie podlegały już procesowi reindustrializacji. Oferowano m.in. laboratoria badawcze oraz inne specjalistyczne pomieszczenia i sprzęty, które umożliwiały firmom tworzenie nowych technologii. W tym samym czasie uczelnie, widząc potencjał tkwiący w koncepcji parku, nastawiły się na bardziej komercyjne wykorzystanie badań naukowych, realizowanych często we współpracy z lokatorami parków technologicznych. Parki pierwszej generacji, tworzone w sposób świadomy, okazały się dużym sukcesem. Najlepszym tego przykładem jest Stanford Research Park, którego inicjatorem był dr Ted Terman [Matusiak, 2011]. W trakcie studiów na Massachussets Institute of Technology Terman zaobserwował samoczynną koncentrację innowacyjnych przedsiębiorstw wokół uczelni. Kiedy został kanclerzem na uniwersytecie Stanford, musiał poradzić sobie z problemami finansowymi uniwersytetu. Wyznaczył zatem strefę przemysłową dla małych i średnich firm, co dało początek parkowi technologicznemu, wokół którego powstała Dolina Krzemowa i jej najbardziej innowacyjne firmy, m.in. Apple, Intel, AMD. Sukcesy pierwszych parków przykuły uwagę władz publicznych, które zaczęły myśleć o parkach technologicznych w kategorii narzędzia polityki innowacyjnej, co doprowadziło do stworzenia parków drugiej

generacji, głównie w latach 90. XX wieku. Parki technologiczne drugiej generacji, oprócz

pełnienia dotychczasowej funkcji infrastrukturalnej, charakteryzują się dostarczaniem szeroko rozumianych usług około biznesowych, ukierunkowanych na rozwój firm innowacyjnych z określonych branż, m.in. IT, biotechnologia, medycyna. Początkowo koncentracja na danej branży była wynikiem specjalizacji uczelni, w ramach której park funkcjonował, ale z czasem do głosu doszli politycy. Uznając pewne branże za bardziej przyszłościowe i dochodowe, coraz częściej decydowano o tworzeniu parków z góry narzuconą specjalizacją, również poza uniwersytetami [Henneberry, 1984]. Jest to jeden z charakterystycznych punktów w ewolucji koncepcji parków – uczelnie przestały mieć kluczowe znaczenie, a parki mogły być zakładane przez komercyjne przedsiębiorstwa. Sama specjalizacja działalności parku niesie ze sobą wiele korzyści, np. w postaci koncentracji firm z danej branży w jednym miejscu, co ułatwia przepływ wiedzy i umożliwia współpracę. Kolejnym plusem jest dostosowanie oferty parku do potrzeb konkretnej grupy klientów. Inną cechą charakterystyczną parków drugiej generacji była ich funkcja inkubacyjna. Starano się umożliwić studentom i absolwentom rozwój firm, poprzez wsparcie finansowe i zarządcze, co w początkowej fazie działalności gospodarczej jest kluczowe. Inkubacja firm możliwa była dzięki dotacjom publicznym. Krytycy koncepcji parków podkreślają, że tego typu subwencje osłabiają mechanizm regulacji rynkowej [Pelle, Bober, Lis, 2009]. Część parków technologicznych powstała prawdopodobnie tylko dlatego, żeby można było dofinansowanie otrzymać, natomiast główne cele funkcjonowania zeszły na

56

plan dalszy. W efekcie część z inicjatyw parkowych, po rozliczeniu projektu unijnego, może wrócić do funkcji parków pierwszej generacji, tzn. oferowania powierzchni komercyjnej dla firm na zasadzie zwykłych biurowców (rysunek 10). Dotyczy to zarówno parków drugiej, jak i trzeciej generacji.

Rysunek 10. Zmiany funkcji parków technologicznych w poszczególnych generacjach

Źródło: opracowanie własne

Parki trzeciej generacji mają na celu realizację założeń polityki innowacyjnej, są częścią, narzędziem regionalnych i narodowych systemów innowacji. Podkreśla się fakt, że parki mają być narzędziem, które przyczyni się do wzrostu poziomu innowacyjności i konkurencyjności gospodarki. Mają one być pomocne również w realizacji założeń Strategii Europa 2020. Jeśli chodzi o pełnione funkcje, to aktywność inkubacyjna została uzupełniona o funkcję kreatora sieci powiązań – funkcja networkingowa. Parki drugiej generacji, w związku z intensywnym rozwojem komercyjnych jednostek tego typu, odsunęły na dalszy plan uniwersytety. W parkach trzeciej generacji mocno podkreśla się rolę uczelni wyższych w kreowaniu wiedzy i innowacji, a budowanie relacji między lokatorami parku i uczelniami ma być jednym z najważniejszych zadań stojących przed parkami. Uważane są one również za miejsce, gdzie nauka łączy się z biznesem, a studenci i naukowcy mogą realizować swoje pomysły dzięki, z jednej strony wsparciu i doświadczeniu uczelni, a z drugiej, dzięki kapitałowi prywatnych przedsiębiorców zlokalizowanych na terenie parku. Najistotniejsze cechy i funkcje parków technologicznych w trzech stadiach ewolucji koncepcji parków przedstawia tabela 7. I generacja oferowanie niewykorzystywanej powierzchni II generacja oferowanie powierzchni i usług okołobiznesowych III generacja holistyczne narzędzie polityki innowacyjnej – rozwój innowacyjności Powrót to funkcji parków I generacji

57

Tabela 7. Ewolucja funkcji parków technologicznych na świecie

Okres Lata 1950-1980 Lata 90. XX w. XXI w.

Funkcje - operacje na rynku nieruchomości, - sprzedaż pojedynczych działek dla podmiotów gospodarczych, - nacisk na przemysł, - niewiele, jeśli w ogóle, kontaktów między biznesami działającymi w parku a uczelniami i laboratoriami, - niewielki zakres usług oferowanych dla przedsiębiorców.

- infrastruktura

badawcza dostosowana do branż specyficznych dla danego parku, - działające w ramach parku centra innowacji i inkubatory

technologiczne, - infrastruktura

oferowana jako wspólna dla wielu małych przedsiębiorców, - bezpośrednie wsparcie dla przedsiębiorców i firm start-up.

- wielofunkcyjny rozwój, w tym usługi komercyjne i

mieszkaniowe, - większy nacisk i szersze wsparcie usługowe firm start-up i przedsiębiorców (inkubatory

przedsiębiorczości) – oferta akceleracji firm, - większe zainteresowanie zarządzających parkiem budowaniem partnerstwa przedsiębiorstw z uczelniami i większe zaangażowanie uniwersytetów we współpracę z firmami, - działalność na rzecz dyfuzji wiedzy, promocyjna i szkoleniowa (oferta parku wzbogacona o przestrzeń konferencyjną i rekreacyjną), - wirtualizacja powiązań. Źródło: [World Bank, 2010]

W chwili obecnej parki, zarówno te dojrzałe, jak i w początkowej fazie rozwoju, z założenia uznawane są za parki trzeciej generacji. Wynika to przede wszystkim z funkcji, do pełnienia których zostały powołane, a także z założeń polityki innowacyjnej, której są częścią. W niniejszej pracy opisywane aspekty również dotyczą parków trzeciej generacji.