Gospodarstwa domowe z osobami niepełnosprawnymi według składu pokoleniowego

Charakterystykę gospodarstw domowych z osobami niepełnosprawnymi uzupełni analiza składu pokoleniowego osób tworzących tego typu gospodarstwa.

Zastosowano podział na trzy grupy wiekowe: 1) osoby młode, w wieku 0-29 lat 2) osoby w wieku średnim, tj. 30-59 lat

3) osoby w wieku starszym, w wieku 60 lat i więcej.

Zaletą tego grupowania jest prosty podział wyodrębniający trzy podstawowe zbiorowości, które można łączyć ze sobą w zależności od tego, w jakim wieku są osoby w gospodarstwie domowym.

Wyniki spisu z 2011 roku, w porównaniu do 2002, wykazały bardzo istotne zmiany w strukturach gospodarstw domowych rozpatrywanych ze względu na grupy wieku ludności oraz typ gospodarstw.

58

Tabl. 2.4. Gospodarstwa domowe według grup pokoleniowych oraz występowania niepełnosprawności w latach 2002-2011

Gospodarstwa domowe ^Ogółem*

W gospodarstwie domowym znajdują się osoby

wyłącznie młode wyłącznie w średnim wieku wyłącznie starsze młode i w średnim wieku młode wieku ^w średnim młode i w średnim wieku z osobami starszymi w tys. w odsetkach (struktura pozioma)

2002 Ogółem 13337,0 8,4 15,0 18,9 40,6 2,1 7,6 7,5 Bez osób niepełnosprawnych 9073,3 11,8 16,4 14,8 45,7 1,6 4,9 4,8 Z osobami niepełnosprawnymi 4263,8 1,0 12,0 27,5 29,9 3,1 13,4 13,1 2011 Ogółem 13568,0 6,9 15,8 19,3 35,7 1,9 9,8 10,4 Bez osób niepełnosprawnych 9778,6 9,3 17,5 15,3 40,7 1,6 7,2 8,3 Z osobami niepełnosprawnymi 3789,4 0,8 11,3 29,7 23,0 2,7 16,4 16,1

* dla NSP 2002 bez osób w wieku nieustalonym

Z przedstawionych danych wynika, że gospodarstwa domowe z osobami niepełnosprawnymi to głównie gospodarstwa osób starszych. W 2011 roku 29,7% stanowiły gospodarstwa, w skład których wchodziły wyłącznie osoby po 60 roku życia (w 2002 roku 27,5%). Następnymi pod względem częstości występowania są gospodarstwa składające się z osób młodych i w średnim wieku, tzn. rodziców i dzieci – 23%. Należy w tym miejscu dodać, że w 2002 roku właśnie te gospodarstwa dominowały (29,9%) w strukturze gospodarstw z osobami niepełnosprawnymi. Stosunkowo wysoki odsetek – 11,3% – stanowiły gospodarstwa, których członkami były osoby w wieku średnim (30-59 lat), w poprzednim spisie – 12%. Udział gospodarstw wielopokoleniowych, w skład których wchodziły osoby starsze wynosił łącznie 35,2% (w tym 16,1% trzypokoleniowe). Natomiast w 2002 roku odsetek był znacznie niższy i wynosił 29,6% (w tym trzypokoleniowe 13,1%). Wśród analizowanej zbiorowości najrzadziej występowały gospodarstwa tworzone wyłącznie przez osoby młode (do 30 roku życia) – 0,8% i 1% w 2002 roku (patrz tabl. 2.4).

Inna była sytuacja gospodarstw domowych bez osób niepełnosprawnych. Zarówno w 2011 roku, jak i w 2002, dominowały gospodarstwa osób młodych i w średnim wieku. Należy jednak zwrócić uwagę, że udział tej największej grupy gospodarstw znacznie się zmniejszył w analizowanym okresie i wynosił 40,7%. Wcześniej stanowiły one 45,7%. Zmniejszył się w porównaniu do 2002 roku odsetek gospodarstw domowych tworzonych wyłącznie przez osoby młode – odpowiednio w 2011 – 9,3% i w 2002 – 11,8%. Obserwowany jest natomiast wzrost udziału gospodarstw tworzonych wyłącznie przez osoby w średnim wieku z 16,4% do 17,5% i gospodarstw osób starszych 14,8% i 15,3% w 2011 roku.

Struktura gospodarstw domowych rozpatrywana według grup wieku jest zróżnicowana w zależności od tego, czy są to gospodarstwa, w skład których wchodzą wyłącznie osoby niepełnosprawne, czy też obok tych osób znajdują się również osoby sprawne. Istotne znaczenie ma w tym przypadku miejsce zamieszkania.

59

Tabl. 2.5. Gospodarstwa domowe z osobami niepełnosprawnymi według pokoleniowych grup wieku i miejsca zamieszkania w 2011 roku

Gospodarstwa domowe ^Ogółem

W gospodarstwie domowym znajdują się osoby:

wyłącznie młode wyłącznie w średnim wieku wyłącznie starsze młode i w średnim wieku młode średnim ^w wieku młode, w średnim wieku z osobami starszymi w tys. w odsetkach (struktura pozioma)

Ogółem 13568,0 6,9 15,8 19,3 35,7 1,9 9,8 10,4

Miasta 9146,9 8,1 17,6 21,0 34,6 2,0 9,5 7,1

Bez osób niepełnosprawnych _{6662,0 10,8 19,4 16,3 39,3 1,7 6,9 5,5} Z osobami

niepełnosprawnymi 2484,9 0,9 12,8 33,8 22,1 2,8 16,3 11,3 wszystkie osoby są

niepełnosprawne 850,3 0,9 19,7 71,3 1,0 0,3 6,7 0,2 przynajmniej jedna osoba

jest niepełnosprawna 1634,7 1,0 9,1 14,3 33,1 4,2 21,3 17,1

Wieś 4421,1 4,4 12,0 15,8 38,0 1,8 10,5 17,4

Bez osób niepełnosprawnych _{3116,6 6,1 13,5 13,2 43,6 1,6 7,9 14,2} Z osobami

niepełnosprawnymi 1304,5 0,5 8,5 22,0 24,7 2,4 16,7 25,2 wszystkie osoby są

niepełnosprawne 301,0 0,4 18,8 69,6 0,8 0,3 9,7 0,3 przynajmniej jedna osoba

jest niepełnosprawna 1003,5 0,6 5,4 7,7 31,9 3,0 18,8 32,7

W miastach wśród ogółu (850,3 tys.) gospodarstw tworzonych wyłącznie przez osoby niepełnosprawne aż 71,3% stanowiły gospodarstwa domowe osób starszych. Co piąte gospodarstwo składało się wyłącznie z osób w średnim wieku, zaledwie 1% stanowiły gospodarstwa osób młodych i w średnim wieku, a 0,9% to gospodarstwa osób młodych. Pozostałe gospodarstwa z omawianej grupy, w skład których wchodziły również osoby starsze to gospodarstwa wielopokoleniowe. Stanowiły one łącznie 7,2% (w tym 6,7% dwupokoleniowe składające się z osób w średnim i starszym wieku). Gospodarstwa trzypokoleniowe stanowiły wśród nich zaledwie 0,2% (patrz tabl. 2.5).

Bardziej zróżnicowana jest struktura gospodarstw domowych w miastach, których członkami były oprócz osób niepełnosprawnych również osoby sprawne. Gospodarstwa tego typu składały się najczęściej z osób młodych i w średnim wieku, tzn. rodziców i dzieci (33,1%), następnie z osób starszych (14,3%) oraz w średnim wieku (9,1%). Najmniej (1%) było gospodarstw z omawianej grupy, w skład których wchodziły wyłącznie osoby młode. Należy tu dodać, że w tej grupie mogli się znaleźć zarówno młodzi rodzice jak i ich dzieci. Gospodarstwa wielopokoleniowe, z omawianej grupy, w skład których wchodziły również osoby starsze stanowiły łącznie 42,6% – z tego 21,3% to gospodarstwa osób w wieku średnim i starszym. Zwraca uwagę wysoki odsetek gospodarstw trzypokoleniowych (17,1%) składających się zarówno z rodziców, dzieci i dziadków, wśród których były również osoby niepełnosprawne.

Gospodarstwa bez osób niepełnosprawnych w miastach charakteryzowały się inną strukturą. Ze względu na grupy wieku osób wchodzących w ich skład można wyodrębnić gospodarstwa osób młodych i w średnim wieku, tzn. rodziców i dzieci (39,3%), osób wyłącznie w średnim wieku (19,4%) oraz gospodarstwa osób starszych (16,3%). Co dziesiąte gospodarstwo składało się wyłącznie z osób młodych. Znacznie rzadziej niż gospodarstwa z osobami niepełnosprawnymi (szczególnie w grupie, w której były zarówno osoby

60

niepełnosprawne, jak i sprawne), gospodarstwa te były wielopokoleniowe – stanowiły łącznie 14,1% (w tym 5,5% trzypokoleniowe).

Struktura ogółu (301,0 tys.) gospodarstw domowych na wsi, w skład których wchodziły wyłącznie osoby niepełnosprawne była zbliżona do wcześniej przedstawianej struktury w miastach. Z zaprezentowanych danych wynika, że dominowały gospodarstwa osób starszych (69,6%) i w średnim wieku (18,8%). Gospodarstwa osób młodych i w średnim wieku stanowiły 0,8%, a osób wyłącznie młodych 0,4%. Gospodarstwa wielopokoleniowe, w skład których wchodziły osoby starsze stanowiły łącznie 10,3% (w tym 9,7% to gospodarstwa osób w średnim wieku z osobami starszymi, a 0,3% – gospodarstwa trzypokoleniowe). Na tym samym poziomie kształtował się udział gospodarstw osób młodych z osobami starszymi (0,3%).

Gospodarstwa na wsi, w których występują zarówno osoby niepełnosprawne, jak i sprawne, składały się najczęściej z osób młodych i w średnim wieku – 31,9%. Należy podkreślić, że mniejszy niż w miastach był udział gospodarstw składających się wyłącznie z osób starszych (7,7%) i w średnim wieku (5,4%), a także z osób młodych (0,6%). Zwraca uwagę, że przeszło połowa (54,5%) gospodarstw z przynajmniej jedną osobą niepełnosprawną na wsi to gospodarstwa wielopokoleniowe, wśród których aż 32,7% stanowiły gospodarstwa trzypokoleniowe.

Gospodarstwa bez osób niepełnosprawnych na wsi najczęściej były tworzone przez osoby młode z osobami w średnim wieku (43,6%). Na podobnym poziomie kształtował się zarówno udział gospodarstw, w skład których wchodziły wyłącznie osoby w średnim wieku (13,5%), jak i w starszym wieku (13,2%). Osoby wyłącznie młode tworzyły 6,1% gospodarstw domowych. Gospodarstwa wielopokoleniowe bez osób niepełnosprawnych stanowiły łącznie 23,7%, wśród których dominowały gospodarstwa trzypokoleniowe – 14,2%.

2.4. Gospodarstwa domowe z osobami niepełnosprawnymi według głównego