BADANIA - OPINIE - POGLĄDY
P i e n i ą d z e i W i ę ź
Nr 1 (74) wiosna 2017128
gospodarce. W latach 1963–1965 realizowały one aż 50% produkcji przemysłowej kraju i 2/3
6
całego eksportu .
Pierwszy koreański plan rozwoju na lata 1962–1966 stworzył podstawy dla przyszłego uprzemysłowienia kraju, opartego głównie na kapitale własnym i imporcie technologii za środki własne i pożyczki zagraniczne, przy bardzo ostrożnym podejściu do bezpośrednich inwes-tycji zagranicznych i sinej ochronie rynku wew-nętrznego przed konkurencją ze strony towarów importowanych. Najwięcej krajowych środków inwestycyjnych przeznaczono na usuwanie „wąs-kich gardeł” w infrastrukturze transportowej, telekomunikacyjnej i w zakresie zaopatrzenia w prąd. Preferowanymi branżami przemysłu były przemysł tekstylny i obuwniczy. We współpracy z kapitałem zagranicznym podjęto produkcję maszyn tkackich, sprzętu elektrycznego, silników i montaż samochodów.
Drugi plan pięcioletni obejmujący lata 1967–1971 miał już charakter wybitnie proeks-portowy. Koreański eksport rozpoczął się od sprzedaży na rynki zagraniczne butów i zabawek, potem został wzbogacony o tekstylia oraz proste urządzenia i narzędzia elektryczne, wreszcie zaczęto eksportować na dużą skalę samochody i statki. Głównym odbiorcą koreańskich towarów były Stany Zjednoczone. Państwo wspierało eks-port za pomocą ulg podatkowych od dochodów uzyskiwanych z eksportu, preferencyjnych kredy-tów, subsydiów eksportowych, zwrotu ceł od to-warów importowanych na potrzeby produkcji eksportowej i innych instrumentów ekonomicz-nych. Ukierunkowanie na eksport wynikało z ma-łych rozmiarów rynku wewnętrznego i dużej za-leżności gospodarki koreańskiej od importu surowców, dóbr kapitałowych i nowoczesnych technologii niezbędnych do uprzemysłowienia kraju. Oprócz przemysłu lekkiego postępował rozwój przemysłu maszynowego i elektronicz-nego. Stopniowo zwiększała się produkcja samo-chodów we współpracy z Toyotą, Fordem, Gene-ral Motors i Fiatem. Sukces odniosła polityka rzą-du, dążąca do zwiększenia udziału komponentów krajowych w produkcji samochodów – w połowie lat 70. XX wieku ich udział w koreańskich
samo-7
chodach wynosił już 95% .
W drugiej dekadzie rządów Parka, w związku z pogorszeniem się warunków eks-portu bazującego na produktach przemysłu lek-kiego (wzrost kosztów tej pracochłonnej produk-cji, nasilenie się konkurencji ze strony krajów Azji Południowo-Wschodniej, bariery importowe w USA) i koniecznością rozwoju przemysłu ob-ronnego spowodowaną zagrożeniem militarnym ze strony Korei Północnej, w trzecim i czwartym planie pięcioletnim położony został nacisk na rozwój przemysłu ciężkiego, chemicznego i elek-tronicznego. Rozwój tych gałęzi przemysłu był możliwy dzięki olbrzymim nakładom państwa i prywatnych inwestorów oraz opanowywaniu przez koreańskie przedsiębiorstwa niezbędnych
8
technologii produkcji .
W całym 18-letnim okresie dyktatury Parka Korea Południowa dokonała olbrzymiego skoku w rozwoju gospodarczym. W latach 1960–1977 koreański PKB wzrastał średnio rocznie o 10%, produkcja przemysłowa o 17%,
9
a eksport o 36% . Dynamicznemu rozwojowi kra-ju, oprócz prorozwojowej i proeksportowej po-lityki rządu, sprzyjały też głęboko zakorzenione w kulturze koreańskiej takie cechy ludzi, jak pracowitość, zdyscyplinowanie, chęć uczenia się, umiejętność pracowania w zespole i silne dążenie jednostek do osiągnięcia sukcesu przez cały naród.
W Korei Południowej za życia jednego pokolenia gruntownie zmieniła się struktura gos-podarki narodowej. Zmniejszył się udział rolnic-twa w tworzeniu PKB – z niemal 40% w 1960 roku do 14,6% w 1980. W tym samym czasie udział przemysłu zwiększył się z 18,6% do 41,4% (zob. tab. 1). Korea z kraju opartego na zacofa-nym rolnictwie stała się krajem przemysłowym, z dużym udziałem usług w zatrudnieniu i two-rzeniu PKB.
Wraz ze zmianą struktury produkcji następowały zmiany w strukturze zatrudnienia. W latach 1961–1979 udział rolnictwa i rybołów-stwa w ogólnym zatrudnieniu zmniejszył się z 63% do 36%, a przemysłu wzrósł z 8% do
10
23% .
6 A. Bąkiewicz, Strukturalne aspekty rozwoju gospodarczego. Doświadczenia azjatyckie, Wydawnictwo Uni-wersytetu Warszawskiego, Warszawa 2010, s. 56.
7 M. Kightley, Polityka i reformy Park Chung Hee jako źródło gospodarczego skoku Korei Południowej, SGH, Warszawa 2013, s. 50–51.
8 M. Kightley, op. cit., s. 89–93.
9 Tamże.
P i e n i ą d z e i W i ę ź
Gostomski, Michałowski, DROGA...
Nr 1 (74) wiosna 2017
129
Podczas rządów generała Parka Korea Południowa stała się znaczącym producentem i eksporterem dóbr przemysłowych. Cały kore-ański eksport zwiększył się z 40 mln USD do ponad 15 mld USD, co oznaczało jej awans ze 101
11
na 49 miejsce na świecie .
Jednakże z owoców wzrostu gospodar-czego w omawianym okresie w małym stopniu skorzystali robotnicy i inni pracownicy najemni. Warunkiem konkurencyjności koreańskiego przemysłu w tamtym czasie były bowiem niskie koszty pracy. Wykluczało to stosowny do wzrostu produkcji przemysłowej wzrost wynagrodzeń i wydatków socjalnych. Dobrobyt był postrzega-ny jako zapewnienie wszystkim osobom pragną-cym pracować miejsc pracy, a nie jako oferowanie pracownikom wysokich wynagrodzeń. Warunki pracy były bardzo trudne, zwłaszcza w małych przedsiębiorstwach. Pracowano w tygodniu średnio 54 godziny przy niskim wynagrodzeniu. W celu sfinansowania ambitnych projektów roz-wojowych rząd promował oszczędzanie i hamo-wał konsumpcję wewnętrzną, np. poprzez zakazy sprzedaży dóbr luksusowych i ograniczanie wy-jazdów zagranicznych niezwiązanych z handlem zagranicznym.
Przemiany i rozwój gospodarczy Korei Po-łudniowej od początku lat 80. XX wieku
Na przełomie lat 70. i 80. XX wieku sytuacja ekonomiczna Korei Południowej uległa pogorszeniu: osłabło tempo wzrostu eksportu, zwiększyła się inflacja, wzrosło zadłużenie przedsiębiorstw, a PKB w 1980 roku zmniejszył się o 2% w stosunku do wartości w roku po-przednim. Stało się to impulsem do zmiany poli-tyki gospodarczej rządu. W efekcie ograniczona została ingerencja rządu w życie gospodarcze na rzecz zwiększenia regulacyjnej roli mechanizmów
rynkowych. Rząd skoncentrował się na stabili-zacji i liberalistabili-zacji gospodarki oraz ograniczył zakres nadmiernie rozdętej działalności każdego z największych czeboli do trzech kluczowych dziedzin. Złagodzono też ograniczenia dotyczące napływu BIZ i zwiększono nakłady na prace badawczo-rozwojowe. Zmiany nastąpiły również w sektorze finansowym i systemie handlu zagra-nicznego. Wpłynęły one korzystnie na sytuację gospodarczą kraju. Średnie roczne tempo wzros-tu PKB w latach 1982–1991 wynosiło 8,9%, a sto-pa inflacji 6,9%. W latach 1992–2001 koreański PKB wzrastał w tempie 5,8%, a inflacja była na poziomie 4,1%. W tym okresie, za wyjątkiem kryzysowego 1998 roku, stopa bezrobocia nie
12
przekraczała 4% .
Bardzo boleśnie gospodarkę Korei Po-łudniowej dotknął azjatycki kryzys finansowy, który rozpoczął się w 1997 roku w Tajlandii i szybko rozprzestrzenił się na inne nowo uprze-mysłowione kraje Azji Południowo-Wschodniej, w tym także na Koreę. Główną przyczyną kryzy-su był spadek konkurencyjności eksportu, wy-nikający z nasycenia rynku światowego towarami eksportowanymi przez kraje azjatyckie i z nad-miernego zadłużenia zagranicznego i wewnętrz-nego ich gospodarek. Wzrost zadłużenia zagra-nicznego oraz pogarszający się bilans obrotów bieżących stały się sygnałem do odpływu kapitału z tych krajów i odcięcia ich od nowych kredytów. Z kolei z powodu błędnej polityki kredytowej banków i słabego nadzoru nad nimi doszło do nadmiernego zadłużenia wewnętrznego, co przełożyło się na wysoki udział trudnych kredytów w portfelach banków, i kryzysu systemu
13
bankowego .
W wyniku kryzysu PKB Korei Połud-niowej w 1998 roku obniżył się o 6,7%, a stopa bezrobocia wzrosła do 6,8%. Zbankrutowało Tabela 1. Struktura PKB wytworzonego w Korei Południowej w latach 1960–1980 (w %)
Źródło: M. Kightley, op. cit., s. 137.
Lata Rolnictwo Przemysł Usługi
1960 39,9 18,6 41,5
1970 31,1 28,4 40,5
1980 14,6 41,4 44,0
11 M. Kightley, op. cit., s. 136–137.
12 IMF, World Economic Outlook, October 2000, Washington, D.C. 2000.
BADANIA - OPINIE - POGLĄDY
P i e n i ą d z e i W i ę ź
Nr 1 (74) wiosna 2017130
wiele przedsiębiorstw przemysłowych i usługo-wych, w tym kilka czeboli, a wśród nich drugi co do wielkości koncern Daewoo, zaś Hyundai Motor musiał połączyć się ze swoim
konkuren-14
tem Kia .
Kryzys wymusił na rządzie koreańskim przeprowadzenie reform systemu finansowego, sektora publicznego, czeboli i rynku pracy. Poli-tyka ekonomiczna ukierunkowana została na wzrost efektywności i elastyczności w gospo-darce koreańskiej poprzez odbiurokratyzowanie, deregulację działalności gospodarczej oraz tworzenie sprzyjających warunków dla rozwoju gospodarki opartej na wiedzy. Dzięki tym działaniom i pożyczkom z MFW na łączną kwotę 60 mld USD Korea Południowa szybko prze-zwyciężyła kryzys gospodarczy i już w 1999 roku
15
jej PKB wzrósł o 10,7% .
W XXI wieku Korea Południowa należy do najszybciej rozwijających się krajów OECD (zob. tab. 2).
Łagodnie przebiegał w Korei Południo-wej globalny kryzys finansowy i gospodarczy, któ-rego pierwsze oznaki wystąpiły na rynku kredy-tów subprime w USA w 2007 roku. W latach 2009–2010 mimo osłabienia dynamiki wzrostu
gospodarczego Korea, dzięki konsekwentnym reformom gospodarczym realizowanym od czasu azjatyckiego kryzysu finansowego, odnotowała w porównaniu z innymi krajami wysokie tempo wzrostu PKB. Także w drugiej dekadzie obec-nego stulecia uzyskała stosunkowo wysoki przy-rost PKB (na poziomie 3% rocznie), co w przeży-wającej stagnację gospodarce światowej uznać należy za duży sukces (zob. tab. 3).
Najważniejsze sektory koreańskiej
gos-16
podarki to :
· przemysł stoczniowy – w Ulsan znajduje się największa stocznia na świecie; koreańskie stocznie mają 40% udziału w światowej produkcji statków i są światowym liderem w budowie tankowców do transportu płyn-nego gazu ziempłyn-nego i ropy naftowej;
· produkcja samochodów – również w Ulsan znajduje się jedna z największych na świecie fabryka samochodów, która produkuje 1,5 mln pojazdów marki Hyundai; Korea jest piątym producentem samochodów na świecie z produkcją 4 mln pojazdów;
· produkcja półprzewodników – 3 miejsce na świecie;
Tabela 2. Wskaźniki makroekonomiczne dotyczące gospodarki koreańskiej w latach 1998–2015
Źródło: World Economic Outlook Database, October 2016, http://www.imf.org [20.11.2016].
14 A. Bąkiewicz, op. cit., s. 59; Ch. Tenbrock, Den Chinesen weit voraus, „Die Zeit” 27/2012.
15 World Economic Outlook Database, October 2016, http://www.imf.org [20.11.2016].
16 Exportbericht. Republik Korea, http://www.schwaben.ihk.de [20.11.2016].
Rok Wzrost PKB (%) Stopa inflacji (%) Stopa bezrobocia (%) Saldo rachunku bieżącego (w % PKB) Średniorocznie 1998–2007 4,8 3,2 4,3 2,7 2008 2,8 4,7 3,2 0,3 2009 0,7 2,8 3,7 3,7 2010 6,5 2,9 3,7 2,6 2011 3,7 4,0 3,4 1,6 2012 2,3 2,2 3,2 4,2 2013 2,9 1,3 3,1 6,2 2014 3,3 1,3 3,5 6,0 2015 2,6 0,7 3,6 7,7
P i e n i ą d z e i W i ę ź
Gostomski, Michałowski, DROGA...
Nr 1 (74) wiosna 2017
131
· przemysł stalowy – kombinat stalowy POSCO w Pohang należy do największych producentów stali na świecie (ca. 50 mln ton rocznie, ponad 5% udziału w globalnej produkcji stali);
· elektronika domowa – 5 miejsce na świecie; · przemysł petrochemiczny – 3 miejsce na
świecie;
· produkcja urządzeń dla telekomunikacji – 6 miejsce na świecie.
Tabela 3. Podstawowe dane makroekonomiczne dotyczące Korei Południowej (lata 2000–2015)
Źródło: Opracowanie własne na podstawie: eksport i import usług oraz BIZ – UNCTADstat, http://unctadstat.unctad.org; deficyt publiczny i dług publiczny World Economic Outlook
Database, October 2016, http://www.imf.org; pozostałe dane: World Development Indicators,
The World Bank, http://databank.worldbank.org [data wglądu do baz danych: 28.11.2016].
Wyszczególnienie Jednostki 2000 2005 2010 2014 2015
Liczba ludności mln osób 47,0 48,1 49,4 50,4 50,6
Zmiana realnego PKB % 8,8 3,9 6,5 3,3 2,6
PKB w cenach bieżących mld USD 561,6 898,1 1094,5 1411,3 1377,9 PKB per capita (PPP) USD 18083,1 24219,8 30465,2 33417,3 34549,2
Stopa inflacji % 2,3 2,8 3,0 1,3 0,7
Stopa bezrobocia (15–64 lata) % 4,4 3,7 3,7 3,1 3,5
Stopa bezrobocia (15–24 lata) % 10,8 10,0 9,7 9,2 10,4
Deficyt budżetu państwa % PKB 4,2 0,9 1,5 0,4 0,3
Dług publiczny % PKB 17,1 27,0 30,8 35,9 37,9
Rezerwy dewizowe mld USD 96,3 210,6 292,1 362,8 366,7
Udział rolnictwa w gosp. narodowej % PKB 4,4 3,1 2,5 2,3 2,3 Udział przemysłu w gosp. narodowej % PKB 38,1 37,5 38,3 38,1 38,0
Udział usług w gosp. narodowej % PKB 57,5 59,4 59,3 59,6 59,7
Import towarów mld USD 160,5 261,2 425,2 525,5 436,5
Eksport towarów mld USD 172,3 284,4 466,4 572,7 526,8
Saldo bilansu handlowego mld USD 11,8 23,2 41,2 47,2 90,3
Eksport usług mld USD b.d. 50,7 83,3 112,1 97,9
Import usług mld USD b.d. 59,9 97,5 115,8 113,6
Udział eksportu towarów i usług
w PKB % PKB 35,0 36,8 49,4 50,3 45,9
Udział importu towarów i usług w PKB % PKB 32,9 34,4 46,2 45,0 38,9
Wydatki na B+R % PKB 2,2 2,6 3,5 4,1 4,3
Wydatki na publiczną ochronę zdrowia % PKB 2,1 2,8 3,9 3,9 4,0
Wydatki na obronność % PKB 2,5 2,5 2,6 2,6 2,6
Bezpośrednie inwestycje zagraniczne
w Korei (zasoby) mld USD 43,7 104,9 135,5 179,2 174,6 Koreańskie BIZ za granicą (zasoby) mld USD 21,5 38,7 144,0 265,7 278,4
BADANIA - OPINIE - POGLĄDY
P i e n i ą d z e i W i ę ź
Nr 1 (74) wiosna 2017132
Koreańskie czebole należą do tzw. Global
players, które są obecne na wielu rynkach na całym
świecie. Chodzi tutaj m.in. o takie firmy, jak Hyundai Kia, Samsung i LG.
Handel zagraniczny Korei Południowej
Korea Południowa, jako kraj opierający strategię swego rozwoju na eksporcie, opowiada się za wolnym handlem. Daje temu wyraz, zawie-rając traktaty o wolnym handlu, których podpisa-ła już ponad 50, m.in. z Unią Europejską, USA, Chinami, Indiami, Wietnamem, Turcją, Kanadą, Nową Zelandią i kilkoma krajami Ameryki Łacińskiej. Traktaty te zapewniają prawie wszyst-kim towarom koreańswszyst-kim bezcłowy dostęp do rynków krajów sygnatariuszy porozumień o wol-nym handlu, np. na mocy traktatu z Unią Euro-pejską zniesione zostało 99% ceł w stosunkach Korei Południowej z krajami Unii Europejskiej. Także Korea otworzyła swój rynek dla towarów, w tym rolniczych, z tych krajów. W 2015 roku już
41% wszystkich obrotów handlowych z zagranicą Korea realizowała z krajami, z którymi ma
zawar-17
te traktaty o wolnym handlu .
Bardzo dużą rolę w gospodarce koreań-skiej tradycyjnie odgrywa handel zagraniczny. Stopa eksportu towarów i usług odniesiona do wielkości PKB w 2015 roku wynosiła 45,9% (tab. 3). Na liście największych eksporterów na świecie Korea Południowa zajmuje szóste miej-sce. Jedną czwartą całego eksportu stanowią to-wary pochodzące z branż wysokich technologii. Jej głównym partnerem handlowym po stronie eksportu i importu jest Chińska Republika Lu-dowa (zob. tab. 4).
Najważniejszą grupą towarową w eks-porcie są maszyny elektryczne, aparaty i przyrzą-dy, na które przypada prawie 20% całego koreańskiego eksportu. Natomiast w imporcie dominują ropa naftowa i produkty naftowe, które stanowią 16,1% całego importu (zob. tab. 5).
17 Republik Korea: Wirtschaftsbericht, http://www.s-ge.com [20.11.2016]. Tabela 4. Główni partnerzy handlowi Korei Południowej (2015 rok)
Źródło: UNCTADstat, http://unctadstat.unctad.org [28.11.2016].
Eksport towarów Import towarów
kraj udział w % kraj udział w %
Chiny 26,9 Chiny 20,7
USA 13,7 Japonia 10,9
Hongkong 5,8 USA 10,1
Wietnam 5,3 Niemcy 4,8
Japonia 4,9 Arabia Saudyjska 4,3
Tabela 5. Najważniejsze towary w koreańskim handlu zagranicznym (2015 rok)
Źródło: UNCTADstat, http://unctadstat.unctad.org, 28.11.2016.
Eksport Import
nazwa udział
w % nazwa
udział w % maszyny elektryczne, aparatura,
przyrządy 19,9 ropa naftowa i produkty naftowe 16,1
pojazdy drogowe 13,8 wyroby przemysłu
elektromaszynowego 14,6
wyroby elektroniczne 7,0 gaz ziemny 9,5
ropa naftowa i produkty przemysłu
petrochemicznego 6,7 rudy metali 4,2
P i e n i ą d z e i W i ę ź
Gostomski, Michałowski, DROGA...
Nr 1 (74) wiosna 2017
133
Koreę Południową wiążą silne więzi handlowe z Unią Europejską. Jest ona dla Korei trzecim największym rynkiem eksportowym, podczas gdy Korea dziewiątym najważniejszym partnerem UE w eksporcie. W 2015 roku wartość eksportu towarów z UE do Korei wyniosła 47,9 mld EUR, a importu towarów z Korei do UE 42,3 mld EUR. Najważniejszym przedmiotem wymia-ny handlowej Korei z UE zarówno po stronie eksportu, jak i importu tego kraju są maszyny
18
i urządzenia oraz środki transportu .
W 2015 r. wartość obrotów towarowych Polski z Koreą Południową ukształtowała się na poziomie 3,5 mld USD, z czego polski import z Korei wyniósł 2,8 mld USD, a polski eksport do Korei 0,7 mld USD. Polska sprowadza z Korei głównie urządzenia mechaniczne i elektryczne; do rejestracji i odbioru dźwięku (60,0% importu w 2015 roku), tworzywa sztuczne i wyroby z nich, kauczuk i wyroby z kauczuku (9,6 %) oraz wyroby nieszlachetne i z metali nieszlachetnych (8,9%). Z kolei do najważniejszych produktów sprzeda-wanych przez Polskę Koreańczykom należą: urządzenia mechaniczne i elektryczne; do rejes-tracji i odbioru dźwięku (53,3%), wyroby nieszla-chetne i z metali nieszlachetnych (10,7%), a także pojazdy, statki powietrzne, jednostki pływające
19
i współdziałające urządzenia (6,3%) .
Bezpośrednie inwestycje zagraniczne w Korei
W latach 60. i 70. XX wieku Korea Po-łudniowa realizowała politykę interwencjonizmu państwowego, stosując wysoce selektywne podejście w odniesieniu do inwestycji zagranicz-nych. Ograniczenia w zakresie napływu BIZ po-zostawały w zgodzie z priorytetami rozwojowymi wyznaczanymi przez władze centralne. Krótko mówiąc, napływ BIZ był blokowany, chyba że okazywał się przydatny z punktu widzenia
trans-20
feru technologii i rozwoju eksportu . Głównymi
odbiorcami kapitału zagranicznego w Korei pozostawały w tym czasie branże: rafineryjna,
21
petrochemiczna i chemiczna .
U źródeł takiego podejścia władz kore-ańskich leżało kilka czynników. Po pierwsze, rząd stosował restrykcyjne podejście wobec BIZ w obawie, aby gospodarka nie została zdomino-wana przez interesy zagraniczne, co mogłoby utrudniać rozwój konkurencyjności krajowych przedsiębiorstw. Obawy te miały podłoże histo-ryczne i związane były przede wszystkim z oku-pacją i dominacją Korei przez Japonię. Po drugie, od importu BIZ preferowano zaciąganie pożyczek za granicą, gdyż czyniło to kontrolę rządu nad gospodarką bardziej efektywną. Po trzecie, ponieważ priorytetem był rozwój słabo zaawansowanej technologicznie, pracochłonnej produkcji eksportowej, BIZ nie były uważane za
22
konieczne .
W pierwszej połowie lat 80. ubiegłego stulecia władze koreańskie doszły do wniosku, że BIZ mogłyby odgrywać bardziej znaczącą rolę w strategii rozwoju kraju. W tym okresie otwarto na BIZ wiele obszarów działalności gospodar-czej. Liberalizacja w tym zakresie była postrzega-na jako sposób postrzega-na zwiększenie stopnia zaawanso-wania technologicznego gospodarki i restruktu-ryzacji przemysłu w kierunku produkcji o więk-szej wartości dodanej. Rola władz w przyciąganiu
23
BIZ pozostawała jednak cały czas ograniczona . W latach 1993–1997 można była zaob-serwować dalszą liberalizację BIZ. Po wybuchu kryzysu azjatyckiego, w 1998 roku, w ramach wdrażanego pakietu reform władze Korei przy-jęły ustawę mającą na celu promowanie napływu BIZ. Zagranicznym przedsiębiorstwom zaofero-wano szereg różnego rodzaju zachęt inwestycyj-nych. Władze koreańskie zaczęły aktywnie wspierać napływ BIZ, m.in. poprzez rozwój
wol-24
nych stref ekonomicznych .
18 Trade. Countries and regions: South Korea, http://ec.europa.eu, 28.11.2016.
19
Informator ekonomiczny Ministerstwa Spraw Zagranicznych. Korea Południowa, http://www.informatorekonomiczny.msz.gov.pl, 28.11.2016.
20 F. Nicolas, FDI as a Factor of Economic Restructuring: The Case of South Korea, w: International Trade,
Capital Flows and Economic Development in East Asia, red. A. Bende-Nabende, Ashgate Publishing
Limited, Hamsphire 2003, rozdz. 7.
21 H.M. Kim, S.S. Han, Inward Foreign Direct Investment in Korea: Location patterns and local impacts, „Habitat International” 2014, Vol. 44, s. 148.
22 F. Nicolas, op. cit., rozdz. 7.
23 Tamże.
24
D. Park, I. Kang, Foreign Direct Investment in Korea: Recent Developments and Prospects, „Asian Affairs” 2000, Vol. 27, No. 1, s. 13–14; H.M. Kim, S.S. Han, op. cit., 148–149.
BADANIA - OPINIE - POGLĄDY
P i e n i ą d z e i W i ę ź
Nr 1 (74) wiosna 2017134
Napływ do Korei BIZ, który w pierwszej połowie lat 80. XX wieku nie przekraczał 250 mln USD rocznie, wzrósł do ponad 1 mld USD w skali roku pod koniec wspomnianej dekady. W połowie lat 90. dynamika BIZ uległa przyśpie-szeniu. Gwałtowny wzrost napływu kapitału ob-serwowano w szczególności po kryzysie azjatyc-kim: w latach 1999–2000 wartość napływających BIZ przekraczała 10 mld USD rocznie. Po spad-kach w latach 2001–2002 napływ BIZ do Korei wzrósł do ponad 13 mld USD w skali roku w latach 2004-2005, a następnie ulegał waha-niom, przyjmując średnio wartość 9,4 mld USD
25
rocznie w latach 2006–2015 .
Na koniec 2015 roku zasoby BIZ uloko-wanych w Korei kształtowały się na poziomie 175 mld USD, co w relacji do PKB tego kraju wy-nosiło 12,9%. Było to dużo mniej niż np. w Pol-sce (45,5%), Malezji (40,1%), RPA (39,7%) czy
26
Niemczech (34,0%) .
Największy udział w zasobach BIZ zlo-kalizowanych w Korei na koniec 2015 roku miała Japonia (26,4%). Na kolejnych miejscach znajdo-wali się inwestorzy z USA (19,5%), Holandii (9,1%), Wielkiej Brytanii (7,7%), Singapuru
27
(5,5%) oraz Niemiec (4,1%) .
Najwięcej BIZ w Korei przyciągnęły
28
przemysł przetwórczy (40,1% zasobów BIZ na koniec 2012 roku) oraz pośrednictwo finansowe
29
(35,2%) .
W ostatnich latach można zaobserwować wzrost znaczenia koreańskich inwestycji bezpo-średnich za granicą. Ich zasoby, które jeszcze w 2000 roku nieznacznie przekraczały 20 mld USD, wzrosły do blisko 100 mld USD w 2008
30
roku oraz 278 mld USD w 2015 . Na koniec 2015 roku najwięcej koreańskich BIZ zlokalizowanych było w Chinach (24,3%), USA (20,9%),
Hong-31
kongu (5,0%) oraz Australii (3,5%) . Do najwięk-szych koreańskich korporacji transnarodowych,
pod względem wartości aktywów zagranicznych, w 2013 roku należały: Samsung Electronics, POSCO, Hyundai Motor Company, Korea Gas Corporation, a także LG Chem Ltd. oraz LG
32
Electronics Inc.
Cienie koreańskiego modelu rozwoju spo-łeczno-gospodarczego
Model rozwoju gospodarczego, który zapewnił Korei Południowej olbrzymie sukcesy gospodarcze, ma także słabe strony. Wysoką cenę za sukcesy gospodarcze kraju płaci społeczeń-stwo koreańskie. W żadnym innym kraju OECD nie pracuje się tak długo jak w Korei Południowej – 2250 godzin rocznie, gdy w znanej z długiego czasu pracy Japonii pracuje się 1730 godzin,
33
a w Niemczech 1400 godzin .
W Korei Południowej jest jeden z naj-niższych wskaźników urodzeń na świecie (1,19; 192 miejsce). W społeczeństwie występuje silna presja do robienia kariery i uzyskiwania wysokich zarobków, a ci, którym to się nie udaje, często popełniają samobójstwo. Wskaźnik samobójstw w Korei Południowej jest najwyższy wśród krajów uprzemysłowionych. Kraj ten przoduje też w niechlubnej statystyce rozwodów – roz-wodzi się tam co drugie małżeństwo.
Silną presję wywiera się na młodzież, by uzyskiwała jak najlepsze wyniki gwarantujące jej dostęp jej do studiów na renomowanych uniwer-sytetach. Dzień nauki dla uczniów trwa nierzadko od rana do późnych godzin nocnych, nie licząc odrabiania zadań domowych, a w weekendy dzieci często korzystają jeszcze z korepetycji. Wśród młodych ludzi szerzy się pesymizm i tylko
34
60% uważa się za szczęśliwych . Jednakże wskaź-nik ten traci na ostrości, gdy uwzględni się fakt, że dla wielu Koreańczyków sukces całego narodu jej ważniejszy niż szczęście osobiste.
25 UNCTADstat, unctadstat.unctad.org [07.12.2016].
26 Na podstawie UNCTADstat, unctadstat.unctad.org [07.12.2016].
27 Coordinated Direct Investment Survey (CDIS), http://data.imf.org [07.12.2016].
28 W szczególności sektory chemiczny, petrochemiczny, elektroniczny i motoryzacyjny.
29
OECD.Stat, http://stats.oecd.org [07.12.2016].
30 UNCTADstat, unctadstat.unctad.org [07.12.2016].
31 Coordinated Direct Investment Survey (CDIS), http://data.imf.org [07.12.2016].
32 The Top 20 Korean Multinationals: Changes and Continued Growth of Foreign Investment,