Magdalena Rajchelt - Widok Nr 74 (2017)

Nr 1 (74) wiosna 2017

95

Wstęp

Od zarania dziejów konkurowanie jest zjawiskiem występującym we wszystkich dziedzinach działania ludzi i społe-czeństw. Konkurencyjność w gospodarce jest jednym z podstawo-wych zagadnień będących obiektem zainteresowania praktyki i teorii nauk ekonomicznych [Stankiewicz 2005, s. 11]. Otwarta gospodarka rynkowa i szybkie tempo zmian technologiczno-orga-nizacyjnych wzbudza potrzebę ciągłego zwiększania uwagi i zaso-bów [Kożuch, Sienkiewicz-Małyjurek 2013, s. 105], jakie wykorzys-tuje się do konkurowania z innymi podmiotami obecnymi na rynku. Studia literatury z zakresu ekonomii skłaniają do spostrzeżenia, że w przeciągu ostatniego dwudziestolecia tematyka konkurencyjnoś-ci stała się wyjątkowo popularna. Związane jest to z przemianami gospodarczymi na świecie, postępem internacjonalizacji, liberali-zacją stosunków ekonomicznych czy szeroko pojętą globaliliberali-zacją [Gorynia, Łaźniewska 2009, s. 9]. Jednocześnie przegląd publikacji dotyczących konkurencyjności prowadzi do wniosku, że zagad-nienie to wymaga uporządkowania w zakresie terminologii i defi-nicji. Przeprowadzone studia literatury pokazują też, że chociaż wiedza z zakresu konkurencyjności jest relatywnie obszerna, to nadal w polskim i zagranicznym dorobku naukowym istnieją zarówno luki teoriopoznawcze, jak i empiryczne w obszarze rozumienia, pomiaru, analizy i oceny elementów konkurencyjności.

Zasobowe czynniki potencjału

konkurencyjnego a wyniki

ekonomiczne spółdzielczych

kas oszczędnościowo-kredytowych*

dr Magdalena Rajchelt psycholog, Instytut Psychologii, Uniwersytet Wrocławski

Magdalena

Rajchelt

* Niniejszy artykuł stanowi przeredagowane fragmenty rozprawy doktorskiej napisanej pod kierunkiem prof. zw. dr hab. inż. bary Olszewskiej i dr Estery Piwoni-Krzeszowskiej na Wydziale Inżynieryjno-Ekonomicznym Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu w 2015 r. Praca została wyróżniona przez jury Ogólnopolskiego konkursu na najlepszą pracę magisterską oraz rozprawę doktorską i habilitacyjną, organizowanego przez Spółdzielczy Instytut Naukowy w Sopocie.

Dodatkowo widoczne są istotne różnice w defi-niowaniu konkurencyjności przedsiębiorstw oraz w prezentowanych przez badaczy modelach kon-kurencyjności, zarówno w ujmowanych w nich elementach, jak i ich sekwencyjności. W teorii przedmiotu nie wypracowano także jednolitych stanowisk dotyczących pomiaru i oceny konku-rencyjności.

Konkurowanie jest cechą charakterys-tyczną wszystkich sektorów rynku, jednak w związku z tym, że gospodarki rozwinięte i roz-wijające się bazują głównie na sektorze usług, w tym obszarze obserwuje się szczególnie silną rywalizację. Dotyczy to także sektora usług finan-sowych. Nasilona i ciągle rosnąca konkurencja jest zjawiskiem, które w zasadniczy sposób kształtuje warunki funkcjonowania instytucji finansowych działających na całym świecie [Woźniewska 2011, s. 10]. Na polskim rynku usług finansowych dominującymi podmiotami są banki. Jednak ze względu na utratę zaufania wobec globalnych instytucji, konsumenci coraz częściej poszukują alternatywnych instytucji finansowych, w których mogą skorzystać z peł-nego pakietu usług okołobankowych. Dlatego w skali globalnej obserwuje się umacnianie po-zycji instytucji finansowych innych niż tradycyjne banki. Są to m.in. spółdzielcze kasy oszczędnoś-ciowo-kredytowe (SKOK-i), funkcjonujące na świecie już od 1852 roku, a na polskim rynku ponad dwadzieścia lat. System SKOK, obejmując obecnie 51 różnych kas zlokalizowanych na terenie Polski, świadczy swoje usługi dla blisko

2,2 miliona Polaków , przy czym liczba podob-nych do SKOK-ów instytucji, zwapodob-nych na świecie uniami kredytowymi, szacowana jest obecnie na blisko 57 tysięcy. Unie kredytowe funkcjonują już w 103 krajach, zlokalizowanych na sześciu kontynentach, i skupiają ponad 200 milionów

członków . Działają one bardzo prężnie zarówno w największych gospodarkach naszego globu, jak i w dopiero rozwijających się krajach afrykań-skich, wszędzie kierując się podobnymi zasadami: spółdzielczości i przeciwdziałania lichwie. His-toria rozwoju unii kredytowych na świecie poka-zuje, że w wielu krajach ludzie wciąż nie mogą sobie pozwolić na korzystanie z usług komercyj-nych instytucji finansowych, a unie kredytowe są dla nich jedyną szansą na korzystanie z legalnych

źródeł pomocy finansowej. Dodatkowym atutem unii jest zaufanie, jakie zdobyły wśród swoich klientów w czasie kryzysu finansowego, kiedy komercyjne banki miały poważne trudności, a unie kredytowe funkcjonowały bardzo efektyw-nie. Podczas gdy w perspektywie globalnej przyczyn bezpieczeństwa finansowego kas należy upatrywać w rozbudowanym i wielotorowym systemie zabezpieczeń, obecna sytuacja polskich spółdzielczych kas oszczędnościowo-wych, będących odpowiednikiem unii kredyto-wych na świecie, nie jest w pełni transparentna. Z jednej strony często na arenie międzynarodo-wej polskie SKOK-i stawiane są za wzór pręż-nego funkcjonowania, a na międzynarodowych kongresach dotyczących unii kredytowych często podkreśla się, że polskie kasy w dwadzieścia lat swojego istnienia dokonały tyle samo, co kasy w innych krajach w znacznie dłuższym czasie. Z drugiej jednak strony, ostatnie doniesienia nie-których polskich mediów dotyczące SKOK-ów wskazują na nieprawidłowości w systemie ich

funkcjonowania . Tym bardziej w tym kontekście działalność polskich spółdzielczych kas oszczęd-nościowo-kredytowych wydaje się być aktual-nym i ważaktual-nym obszarem badawczym.

Pomimo nagłaśnianych ostatnio w me-diach problemów spółdzielczych kas oszczęd-nościowo-kredytowych, analiza ich sytuacji w Polsce skłania do wniosku, że są one konkuren-cyjne względem innych podmiotów świadczą-cych usługi z zakresu finansów. Do 2012 roku SKOK-i w Polsce funkcjonowały pod nadzorem organu zwierzchniego – Kasy Krajowej. Obecnie sytuacja ta uległa zmianie i kasy, podobnie jak banki, są zobowiązane do raportowania do Komisji Nadzoru Finansowego (KNF). Warto więc zadać sobie pytanie o to, co zapewniło SKOK-om osiągane wyniki ekonomiczne, rozu-miane jako rezultat wysiłków podejmowanych przez przedsiębiorstwo w rynkowej przestrzeni konkurencji, który przejawia się w wynikach finansowych i rynkowych osiąganych przez przedsiębiorstwo. Czy może występują jeszcze inne czynniki determinujące osiągnięcie i utrzy-manie tych wyników oraz pozycji rynkowej. W związku z tym, że aktualnie działalność po-szczególnych SKOK-ów nie jest ograniczona terytorialnie oraz ustawodawczo, coraz częściej

Zob.: http://www.skok.pl/o-skok/skok-w-liczbach [dostęp: 2015-03-17].

Zob.: http://www.woccu.org/about/intlcusystem [dostęp: 2015-03-17].

Stan na maj 2015 r.

BADANIA - OPINIE - POGLĄDY

P i e n i ą d z e i W i ę ź

Nr 1 (74) wiosna 2017

96 P i e n i ą d z e i W i ę ź

Rajchelt, ZASOBOWE CZYNNIKI...

Nr 1 (74) wiosna 2017

97

stanowią one też konkurencję dla siebie nawza-jem, prześcigając się w otwieraniu nowych od-działów i korzystaniu z coraz bardziej wysubli-mowanych narzędzi marketingowych. Ze wzglę-du na fakt, że czynniki związane z otoczeniem dalszym są dla wszystkich kas bardzo zbliżone, łatwo dojść do wniosku, że przyczyną osiąganej konkurencyjności są czynniki wewnętrzne, czyli zasoby, które stanowią zbiór środków material-nych i niematerialmaterial-nych, będących własnością przedsiębiorstwa lub będących w jego użytkowa-niu. W związku z tym analiza obecnej sytuacji po-szczególnych spółdzielczych kas oszczędnościo-wo-kredytowych powinna zostać osadzona na gruncie teorii konkurencyjności, ze szczególnym uwzględnieniem nurtu zasobowego, skupiające-go się na wewnętrznych determinantach kon-kurencyjności, tj. potencjale konkurencyjnym, rozumianym jako konstrukt składający się z od-powiednio dobranych zasobów materialnych i niematerialnych oraz umiejętności ich innowa-cyjnego i efektywnego wykorzystania. Podejście to może być pomocne w wyjaśnieniu zasadności działania tych instytucji oraz zróżnicowania między nimi. Z uwagi na fakt, że dotychczas nie były prowadzone badania empiryczne dotyczące konkurencyjności SKOK-ów zarówno w ramach całego systemu, jak i konkurowania między po-szczególnymi kasami, temat ten stanowi niezwyk-le interesujący obszar badawczy. W literaturze można znaleźć wiele różnorodnych sposobów pomiaru potencjału konkurencyjnego, jednak ze względu na swoją specyfikę nie nadają się one do bezpośredniej implementacji w spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych.

Charakterystyka narzędzi i metod badaw-czych

W badaniu zależności pomiędzy zaso-bowymi czynnikami potencjału konkurencyj-nego a wynikami ekonomicznymi osiąganymi przez SKOK-i wykorzystano kwestionariusz ankiety. Merytoryczne opracowanie narzędzia ba-dawczego wiązało się ze stworzeniem klasyfikacji zasobów, adekwatnej do specyfiki funkcjonowa-nia w systemie SKOK, operacjonalizacji pojęć oraz transformacji pytań badawczych na pytania skierowane do respondentów. Poprawność mery-toryczna kwestionariusza była konsultowana podczas wywiadu osobistego ze specjalistami w zakresie funkcjonowania systemu SKOK. Pozwoliło to zidentyfikować poprawność pytań dotyczących wyników ekonomicznych uzyski-wanych przez SKOK-i oraz wyeliminować py-tania, które mogą nastręczać trudności badanym podmiotom. Poprawność statystyczna została zweryfikowana za pomocą współczynnika rze-telności Alfa-Cronbacha, który mierzy stosunek wariancji wyników prawdziwych do wariancji wy-ników otrzymanych [Hornowska 2007, s. 48].

Każda z podskali kwestionariusza, odpo-wiadająca poszczególnym zasobom, została pod-dana sprawdzeniu. W wyniku tej weryfikacji zde-cydowano się usunąć z ankiety dwa pytania, które wyraźnie obniżały rzetelność skali, tj.: w ramach zwiększania rzetelności usunięto jedno pytanie z zakresu zasobów relacyjnych i jedno pytanie ze skali mierzącej zasoby finansowe. Wyniki otrzy-mane po tej procedurze (tabela 1) pokazują, że wszystkie skale osiągają wymaganą rzetelność.

Tabela 1. Wartość wskaźnika rzetelności Alfa-Cronbacha dla wszystkich podskal opracowanego kwestionariusza

Źródło: Opracowanie własne.

Skala kwestionariusza Alfa Cronbacha

zasoby ludzkie 0,92 zasoby rzeczowe 0,85 zasoby technologiczne 0,87 zasoby relacyjne 0,71 zasoby wiedzy 0,78 zasoby finansowe 0,82 zasoby niematerialne 0,89 zasoby materialne 0,90

BADANIA - OPINIE - POGLĄDY

P i e n i ą d z e i W i ę ź

Nr 1 (74) wiosna 2017

98

Pytania w kwestionariuszu ankiety zosta-ły ułożone zarówno w porządku logicznym, jak i psychologicznym [Mazurek-Łopacińska (red.) 2005, s. 121]. Tym samym układ pytań ułatwia ba-danym wypełnienie kwestionariusza, jak również późniejszą analizę wyników. Kwestionariusz skła-da się z dwóch części, tj. pytań merytorycznych oraz instrukcji do każdej z nich. Pierwsza cześć obejmuje pytania dotyczące wyników ekono-micznych osiąganych przez badane kasy i ma pos-tać otwartą. Druga cześć zawiera pytania dotyczą-ce zasobowych czynników potencjału konkuren-cyjnego i zbudowana została w oparciu o skalę ocen. Zgodnie z instrukcją do tej części, respon-denci mieli za zadanie ocenić posiadane przez ich SKOK zasoby w porównaniu do innych SKOK--ów funkcjonujących na polskim rynku usług finansowych w skali o 1 do 5:

1 – „mój zasób jest zdecydowanie gorszy niż w innych SKOK-ach”,

2 – „mój zasób jest trochę gorszy niż w innych SKOK-ach”,

3 – „mój zasób jest porównywalny do innych SKOK-ów”,

4 – „mój zasób jest trochę lepszy niż w innych SKOK-ach,

5 – „mój zasób jest zdecydowanie lepszy niż w innych SKOK-ach”.

Pytania w kwestionariuszu posegrego-wane były zgodnie z założoną klasyfikacją za-sobów: pytania 1–8 dotyczyły zasobów ludzkich, 9–12 zasobów rzeczowych, 13–17 zasobów technologicznych, 18–24 zasobów relacyjnych, 25–29 zasobów wiedzy, a 30–32 zasobów finansowych.

Charakterystyka próby badawczej

Do badań dotyczących zidentyfikowania zasobowych czynników potencjału konkurencyj-nego różnicujących wyniki ekonomiczne spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredyto-wych zakwalifikowano 27 kas.

Struktura próby badawczej w zależności od ilości członków została przedstawiona na rysunku 1.

W próbie badawczej przeważają kasy świadczące usługi dla względnie niewielkiej liczby członków (7 kas posiadających mniej niż 10 000 członków, 8 kas posiadających ponad 10 000, ale mniej niż 20 000 członków). Wśród badanych podmiotów tylko 3 posiadały więcej niż 100 000 członków, z czego jeden więcej niż 1 000 000. Najmniejsza kasa liczyła 791 członków, a naj-większa 102 137 100.

Histogram (rysunek 2) prezentujący roz-kład wyników pod względem liczby członków

Rysunek 1. Struktura próby badawczej ze względu na liczbę członków

P i e n i ą d z e i W i ę ź

Rajchelt, ZASOBOWE CZYNNIKI...

Nr 1 (74) wiosna 2017

99

wskazuje na skośność rozkładu. Współczynnik skośności plasuje się na poziomie 4,9, co świadczy o prawostronnej asymetrii rozkładu. Pokazuje to, że większość badanych kas posiada liczbę członków poniżej średniej obliczonej dla całej próby badawczej, a średnia (średnia = 63 692) w obserwowanej grupie przyjęła wartość większą niż mediana (mediana = 18 000), co świadczy o tym, że w populacji dominują kasy niewielkie pod względem liczby członków.

Empir yczna identyfikacja zasobowych czynników potencjału konkurencyjnego SKOK-ów

Przegląd dostępnych w literaturze przed-miotu klasyfikacji zasobów oraz wyniki przepro-wadzonych badań pilotażowych pozwoliły na wyodrębnienie zasobów, które mają zasadnicze znaczenie dla budowania konkurencyjności przez spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe. Stworzona na tej podstawie lista zasobów stała się

podstawą do zbudowania kwestionariusza ankiety użytego w badaniach.

W badaniu respondenci zostali popro-szeni o ocenę poziomu konkurencyjności posia-danych przez ich kasy zasobów w porównaniu do konkurentów. W tabeli 2 przedstawiono synte-tycznie najważniejsze statystyki opisowe dla każdej grupy badanych zasobów.

Z powyższych statystyk opisowych wyni-ka, że respondenci najlepiej oceniają poziom kon-kurencyjności swoich zasobów ludzkich i finan-sowych (średnie oceny zasobów ludzkich = 3,60, średnie oceny zasobów finansowych = 3,44), a najgorzej zasobów rzeczowych i technologicz-nych (średnie oceny zasobów rzeczowych = 3,26, średnie oceny zasobów technologicznych = 3,31).

Poza średnimi warto przenalizować również rozstęp pomiędzy odpowiedziami respondentów w ramach badanych zasobów. Analiza otrzymanych rozstępów pokazuje, że Rysunek 2. Histogram liczby członków posiadanych przez SKOK-i

BADANIA - OPINIE - POGLĄDY

P i e n i ą d z e i W i ę ź

Nr 1 (74) wiosna 2017

100

respondenci bardziej zgodnie oceniają swoje zasoby ludzkie i wiedzy (rozstęp ocen zasobów ludzkich = 2,29, rozstęp ocen zasobów wiedzy = 2,25), a najbardziej zróżnicowanych odpowie-dzi uodpowie-dzielają w zakresie oceny zasobów rzeczo-wych, technologicznych i finansowych (rozstęp ocen zasobów rzeczowych = 3,00, rozstęp ocen zasobów technologicznych = 3,00, rozstęp ocen zasobów wiedzy = 3,00).

Z punktu widzenia hipotez postawio-nych w pracy bardzo ważne jest także przyjrzenie się wynikom z uwzględnieniem podziału na dwie grupy: zasoby materialne (rzeczowe, technolo-giczne i finansowe) oraz zasoby niematerialne

(ludzkie, relacyjne i wiedzy). Średnie oceny, me-diany oraz wartości minimalne i maksymalne uzyskane w obszarze zasobów materialnych i nie-materialnych są bardzo zbliżone (tabela 3).

Rozstęp średnich ocen jest większy w grupie zasobów materialnych, co oznacza, że respondenci byli mniej zgodni w przyznawaniu ocen w zakresie zasobów stanowiących tę grupę.

Skośność rozkładów wyników zasobów materialnych i niematerialnych jest prawostronna (skośność dla zasobów niematerialnych = 0,62, skośność dla zasobów niematerialnych = 0,78), co oznacza, że większość wyników przyjmuje wartość mniejszą niż mediana.

Tabela 2. Przegląd statystyk opisowych dla wszystkich grup zasobów posiadanych przez SKOK-i

Źródło: Opracowanie własne.

Średnia Mediana Minimum Maksimum Rozstęp Skośność

Zasoby ludzkie ^3,597884 ^3,428571 ^2,714286 ^5,000000 ^2,285714 ^0,776146 Zasoby rzeczowe ^3,259259 ^3,000000 ^2,000000 ^5,000000 ^3,000000 ^0,735312 Zasoby technologiczne ^3,318519 ^3,200000 ^2,000000 ^5,000000 ^3,000000 ^0,380069 Zasoby relacyjne ^3,380952 ^3,428571 ^2,142857 ^4,857143 ^2,714286 ^0,339000 Zasoby wiedzy ^3,351852 ^3,250000 ^2,500000 ^4,750000 ^2,250000 ^0,642233 Zasoby finansowe ^3,703704 ^4,000000 ^2,000000 ^5,000000 ^3,000000 ^-0,227032 Zasoby niematerialne ^3,443563 ^3,404762 ^2,642857 ^4,630952 ^1,988095 ^0,622199 Zasoby materialne ^3,436533 ^3,365986 ^2,617347 ^4,789116 ^2,171769 ^0,778528

Tabela 3. Przegląd podstawowych statystyk opisowych w grupach zasobów niematerialnych i materialnych SKOK-ów

Źródło: Opracowanie własne.

Średnia Mediana Minimum Maksimum Rozstęp Odch.std Skośność

Zasoby niematerialne 3,44 3,40 2,64 4,63 1,99 0,50 0,62

P i e n i ą d z e i W i ę ź

Rajchelt, ZASOBOWE CZYNNIKI...

Nr 1 (74) wiosna 2017

101

Wyniki ekonomiczne SKOK-ów

Zgodnie z przyjętą definicją wyników ekonomicznych, rozumianych jako rezultaty wy-siłków podejmowanych przez przedsiębiorstwo w rynkowej przestrzeni konkurencji, które prze-jawiają się w osiąganych przez przedsiębiorstwo wynikach finansowych i rynkowych, operacjona-lizacja tego pojęcia polegała na opracowaniu spo-sobu jego pomiaru. Specyfika grupy badawczej, przejawiająca się w formie prawnej funkcjono-wania SKOK-ów na polskim rynku usług finan-sowych, zdeterminowała wybór wskaźników w oparciu, o które dokonano analizy wyników finansowych oraz rynkowych.

Analiza wyników finansowych w zakre-sie rentowności, płynności i efektywności została oparta na sformułowanym przez Kasę Krajową SKOK raporcie KAPER. Wskazuje on na sposób pomiaru rentowności, płynności i efektywności SKOK-ów, w związku z czym do badań empi-rycznych autorka wybrała wskaźnik całkowitej efektywności operacyjnej, wskaźnik obowiązko-wej rezerwy płynnej, wskaźnik rentowności netto oraz wskaźnik efektywności aktywów. Wybór wskaźników, którymi powszechnie posługują się kasy zapewnił porównywalność wartości wska-zanych przez poszczególne kasy oraz ułatwił zdo-bycie danych niezbędnych do analizy.

Pomimo tego, że powszechnie uznaje się, iż najważniejszym wskaźnikiem rentowności instytucji finansowych jest ROE, czyli rentow-ność kapitałów własnych, to w przypadku SKOK-ów, których dążenie do maksymalizacji zysków nie powinno być głównym celem, jego rola jako miernika konkurencyjności nie jest aż tak znaczna. W SKOK-ach, ze względu na uwa-runkowania prawne spółdzielni, najważniejszym wskaźnikiem jest nadwyżka bilansowa, a co za tym idzie, istotnym miernikiem jest poziom

ren-towności aktywów [Szambelańczyk 2006, s.139]. Wskaźnik ten informuje, jaki wynik finansowy generuje jeden złoty zaangażowanego majątku. Przyjmuje się, że przy analizie całego sektora wskazane jest używanie wyniku finansowego brutto, natomiast przy ocenie pojedynczego pod-miotu – wyniku finansowego netto [Zaleska 2003, s. 153]. A zatem w niniejszych pracy autorka będzie posługiwać się rentownością aktywów obliczaną na bazie wyniku netto. W raportach KAPER wskaźnik ten nazwany został wskaźni-kiem rentowności netto i obliczany jest według wzoru:

Wskaźnik rentowności netto według za-leceń sformułowanych przez Kasę Krajową po-winien mieć minimalną wartość 0,8% (tabela 4).

W przypadku SKOK-ów możemy mó-wić o formalnych (prawnych), a nie ekonomicz-nych warunkach płynności, regulowaekonomicz-nych ustawą o SKOK z 2009 roku, zgodnie z którą SKOK-i są zobowiązane utrzymywać rezerwę płynną nie mniejszą niż 10% funduszu oszczędnościowo-- pożyczkowego (art. 38), przy czym Kasa Krajooszczędnościowo-- Krajo-wa SKOK nie zaleca utrzymyKrajo-wania wyższej re-zerwy (tabela 4). Wskaźnik ten obliczany jest wed-ług wzoru:

Dodatkowo mierzy się pokrycie określo-nych kategorii zobowiązań (bilansowych i poza-bilansowych) wybranymi pozycjami aktywów w podziale terminowym oraz pokrycie aktywów niepłynnych funduszami własnymi pomniejszo-nymi o wartość wymogów kapitałowych z tytułu

Tabela 4. Zalecenia do wskaźników z raportu KAPER wykorzystane w badaniach empirycznych

Źródło: Opracowanie własne na podstawie Uchwały nr 1 Zarządu Kasy Krajowej z dnia 2.12.2013.

Wskaźnik Zalecenie

Wskaźnik obowiązkowej rezerwy płynnej ^{10% (nie jest korzystne utrzymywanie}

rezerwy powyżej normy)

Wskaźnik całkowitej efektywności operacyjnej ≥ 100% Wskaźnik rentowności netto (zwrot z aktywów) ≥ 0,8%

BADANIA - OPINIE - POGLĄDY

P i e n i ą d z e i W i ę ź

Nr 1 (74) wiosna 2017

102

wybranych kategorii ryzyka [Hałaj 2008, s. 16]. W związku z tym drugim wskaźnikiem, który bę-dzie mówił o płynności kas jest wskaźnik całko-witej efektywności operacyjnej, który jest oblicza-ny jest według wzoru:

Badaną kasę uważało się za płynną, jeśli jej pokrycie jest co najmniej stuprocentowe (ta-bela 4).

W przypadku SKOK-ów autorka zdecy-dowała się wykorzystać wskaźnik efektywności aktywów, który pokazuje przychód jako odsetek aktywów ogółem i obliczany jest według wzoru:

Zaleca się utrzymywanie wskaźnika efek-tywności aktywów na poziomie minimum 15% (tabela 4).

Ze względu na przekonanie autorki, o ta-kiej samej ważności rangi wskaźnika wyników finansowych i rynkowych, ostatecznie uznano, że wskaźnik wyników ekonomicznych SKOK-ów w 50% składa się z rangi wskaźnika wyników finansowych, a w 50% z rangi wskaźnika wyni-ków rynkowych. W tym kontekście:

WWE = 0,5 * RWWF + 0,5 * RWWR

gdzie:

WWE – wskaźnik wyników ekonomicznych, WWE [1,3];∈

RWWR – ranga wskaźnika wyników rynkowych, RWWR [1,3];∈

RWWF – ranga wskaźnika wyników finanso-wych, RWWF [1,3].∈

Wskaźnik wyników finansowych z kolei obliczany jest jako średnia arytmetyczna z rangi wskaźnika rentowności netto (zwrot z aktywów), rangi wskaźnika całkowitej efektywności opera-cyjnej, rangi wskaźnika obowiązkowej rezerwy płynnej oraz rangi wskaźnika całkowitej efektyw-ności operacyjnej, tj.:

gdzie:

RWORP – ranga wskaźnika obowiązkowej rezer-wy płynnej, RWORP ∈ [1,3];

RWCEO – ranga wskaźnik całkowitej efektyw-ności operacyjnej, RWCEO [1,3];∈

RWRN – ranga wskaźnik rentowności netto (zwrot z aktywów), RWRN [1,3];∈

RWEA – ranga wskaźnik efektywności aktywów, RWEA [1,3].∈

Wskaźnikiem rangi wyników rynkowych jest zaś udział w rynku, rozumianym jako stosu-nek liczby członków danej kasy do liczby człon-ków wszystkich kas w Polsce. Procedura oblicza-nia wskaźnika wyników ekonomicznych przebie-gała dwutorowo. Najpierw przeprowadzono pro-cedurę obliczenia wskaźnika wyniku rynkowego, która przebiegała następująco:

1. Obliczono procentowy udział w rynku danej kasy, jako stosunek liczby członków danej kasy, do ilości członków wszystkich kas w Polsce, według wzoru:

2. Wyznaczono dwa percentyle plasujące się na poziomie 33,33% i 66,67%, dla wskaźnika procentowego udziału w rynku każdej kasy. 3. Wyznaczenie percentyli posłużyło do

zamia-ny wskaźnika procentowego udziału w rynku każdej kasy na rangi. Percentyle te stanowiły punkty dzielące grupę średnich na trzy pozio-my konkurencyjności:

· niski – mniejszy niż percentyl 33,33%, oznaczony wartością „1”;

· średni – równy bądź większy niż percentyl 33,33%, a mniejszy niż percentyl 66,67%, oznaczony wartością „2”;

· wysoki – równy bądź większy niż percentyl 66,67%, oznaczony wartością „3”.

Następnie obliczono wskaźnik wyników finansowych według następującego schematu: 1. Dla grupy wskaźników wchodzących zgodnie

z przeprowadzoną operacjonalizacją w skład wskaźnika wyników finansowych kas (wskaź-nik rentowności netto, wskaź(wskaź-nik całkowitej efektywności operacyjnej, wskaźnik obowiąz-kowej rezerwy płynnej, wskaźnik efektyw-ności aktywów) wyznaczono dwa percentyle plasujące się na poziomie 33,33% i 66,67%.