w przedsięwzięciach innowacyjnych
4.3.3.3. Graniczny okres zwrotu
Metoda granicznego okresu zwrotu należy do grupy metod bezpośrednio
uwzględniających ryzyko. Proces badania wpływu ryzyka na poziom wskaźników efektywności w tej metodzie polega na badaniu wartości NPV w różnych okresach krótszych niż zakładany horyzont planowania w przedsięwzięciu. Badanie na pod-stawie tej metody wykonuje się, licząc wskaźnik NPV przy stopniowym ograniczaniu okresu funkcjonowania przedsięwzięcia innowacyjnego. Formuła matematyczna metody granicznej okresu zwrotu jest następująca:
BPBP = i NCF (1 )Bn t n 0 B B
•
+ = , (15) gdzie:BPBP – graniczny okres zwrotu, NCF – wpływy gotówkowe,
i – stopa procentowa.
Należy podkreślić fakt, iż dla prawidłowości posługiwania się tą metodą powinno się przyjąć stopę dyskontową wolną od ryzyka64. Uwzględnienie stopy dyskon-towej z elementami ryzyka powoduje podwojenie stopnia ryzyka dla badanego przedsięwzięcia.
Metoda granicznego okresu zwrotu jest szczególnie istotna w przypadku badania przedsięwzięć w branżach wysoce innowacyjnych, w których tempo implementacji
64 K. Prędkiewicz, Ocena efektywności inwestycji, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego we Wro-cławiu, Wrocław 2008, s. 226.
Adam Kałowski
186
nowości jest wysokie. Skrócony okres planowania może odzwierciedlać minimalny cykl życia innowacji lub możliwość wdrożenia substytutu ograniczającego sprzedaż tego typu produktu lub usługi.
4.4. Podsumowanie
Przedsięwzięcia innowacyjne, jak wszystkie inne inwestycje polegające na kon-wersji środków finansowych w zwielokrotnione zasoby trwałe, niematerialne i/lub obrotowe przedsiębiorstwa, należy podporządkować procedurze oceny efektywności. Indywidualny charakter przedsięwzięć innowacyjnych, wynikający ze stosunkowo wysokich nakładów inwestycyjnych, trudnych do oszacowania przychodów ze sprzedaży i wysokiego ryzyka, jeszcze bardziej potęguje potrzebę wykonania oceny efektywności tego rodzaju inwestycji. Oczywiście, mnogość efektów, jakie generuje przedsięwzięcie innowacyjne, tworzy również różnorodność ujęć oceny i tak złożo-nego już działania. W zakresie badania ilościowych efektów niezwykle przydatnym instrumentem jest rachunek ekonomiczny. Pojęcie rachunku ekonomicznego ewoluuje wraz ze zmianami uwarunkowań w gospodarce, stąd narzędzie to jest bardzo pomocne właśnie w ocenie przedsięwzięć innowacyjnych. Niemniej jednak pomimo uwzględnienia nowych czynników wynikających ze zmian w otoczeniu gospodarczym fundamentalna koncepcja rachunku ekonomicznego jest aktualna. Uwzględnienie nowych czynników wzbogaca bowiem podstawową koncepcję ra-chunku ekonomicznego, aniżeli ją wyklucza. Jednocześnie jednak, jak już wcześniej to zaakcentowano, specyficzna charakterystyka przedsięwzięć innowacyjnych daje powód do krytyki podstawowych metod rachunku ekonomicznego. Wykonany w niniejszym opracowaniu przegląd metod rachunku ekonomicznego pod kątem ich przydatności w procesie oceny efektywności przedsięwzięć innowacyjnych wskazuje na trudności w prawidłowym określeniu stopnia efektywności przy użyciu wybra-nego zbioru metod. Celowość badania efektywności przedsięwzięć innowacyjnych metodami rachunku ekonomicznego wykonano z uwzględnieniem ich podziału na metody statyczne, dynamiczne i uwzględniające ryzyko. Analiza poszczególnych grup metod wskazuje jednak ich ograniczoną użyteczność w zakresie oceny efektyw-ności przedsięwzięć innowacyjnych. Stwierdzenie to odnośni się w szczególefektyw-ności do metod statycznych, których przydatność jest ograniczona tylko do wstępnych analiz. Brak wielkości granicznych w przypadku kryterium decyzyjnego czyni te metody narzędziem wyłącznie pomocniczym w ocenie efektywności przedsięwzięć innowa-cyjnych. Natomiast w grupie metod dynamicznych algorytmy tych metod umożliwiają ustalenie wartości granicznych w przypadku kryterium opłacalności przedsięwzięcia,
Rozdział 4. Rachunek ekonomiczny przedsięwzięć innowacyjnych 187 jednak nie można przychylnie ocenić wszystkich metod dyskontowych w kontekście procesu oceny poziomu efektywności przedsięwzięć innowacyjnych. W zbiorze ocenianych w niniejszym opracowaniu metod dyskontowych przydatnych do oceny efektywności przedsięwzięć innowacyjnych należy wskazać metodę zmodyfikowanej wartości bieżącej netto (MNPV) oraz metodę zmodyfikowanej wewnętrznej stopy zwrotu (MIRR). Obydwie metody w najszerszym zakresie uwzględniają specyfikę przedsięwzięć o charakterze innowacyjnym. Jednocześnie uwaga ta potwierdza sfor-mułowaną wcześniej tezę, iż współczesny rachunek efektywności w tym przypadku powinien uwzględniać bardziej skomplikowane metody, aby dokładniej oszacować poziom efektywności przy uwzględnieniu większej liczby elementów tego rachunku. Ponadto, przedstawione w niniejszym rozdziale metody rachunku ekonomicznego uwzględniające ryzyko należy uznać za szczególnie istotne dla procesu decyzyjnego w przedsięwzięciu innowacyjnym. Wysokie ryzyko, które cechuje każdy przedsię-wzięcie innowacyjne, naraża tego typu inwestycje na większą niż w przypadku innych inwestycji porażkę. Stąd pożyteczność tych metod dla procesu oceny przedsięwzięć innowacyjnych należy ocenić bardzo wysoko.
Wytypowane metody nie stanowią jednak zamkniętego zbioru metod oceny efektywności przedsięwzięć innowacyjnych, lecz wskazują te najbardziej precyzyjne i popularne w procesie badania efektywności innowacji w ujęciu ilościowym z ba-danego zbioru.
Bibliografia
Balicki W., Makroekonomia, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Bankowej, Poznań 1996. Behrens W., Hawranek P. M., Poradnik przygotowania przemysłowych studiów Feasibility,
UNIDO, Warszawa 1993.
Berliński L., Projektowanie i ocena strategii innowacyjnych. Inżynieria strategii przedsiębior-stwa, AJG, Bydgoszcz 2003.
Bierman jr H., Smidt S., The capital budgeting decision. Economic analysis of investment Pro-ject, seventh edition, Macmillan Publishing Company, New York 1988.
Brealey R. A., Myers S. C., Allen F., Principles of corporate finance, second edition, McGraw--Hill, New York 2011.
Buckley A., Inwestycje zagraniczne. Składniki wartości i ocena, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2002.
Budzich E., Rachunek ekonomiczny i analiza działalności w przedsiębiorstwie handlowym, Instytut Rynku Wewnętrznego i Konsumpcji, Warszawa 1989.
Adam Kałowski
188
Budziński R., Becker A., Miary efektywności gospodarowania: ile jest, a ile powinno być, „Firma i Jej Klienci” 2000, nr 4.
COMFAR III EXPERT – podręcznik użytkownika, UNIDO, Wiedeń 1998, przekład R. Gajęcki i zespół w składzie: J. Wysocki, J. Wilk, A. Sosińska, M. Szymanek, A. Kałowski. COMFAR III Expert Tutorial Manual, Release 1.0, UNIDO 1995.
Cypryjański J., Metodyczne podstawy ekonomicznej oceny inwestycji informatycznych przed-siębiorstw, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin 2007. Czechowski L., Wielowymiarowa ocena efektywności ekonomicznej przedsiębiorstwa
przemy-słowego, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 1997.
Efektywność przedsięwzięć rozwojowych. Metody – analiza – przykłady, red. R. Borowiecki, Akademia Ekonomiczna w Krakowie, Towarzystwo Naukowe Organizacji i Kierownic-twa, Warszawa–Kraków 1996.
Feibel B. J., Investment performance measurement, Jon Wiley&Sons Inc., New Jersey 2003. Fierla A., Wycena przedsiębiorstwa metodami dochodowymi, Oficyna Wydawnicza SGH,
Warszawa 2008.
Gierszewska G., Romanowska M., Analiza strategiczna przedsiębiorstwa, PWE, Warszawa 1994.
Gotze P. U., Northcott D., Schuster P., Investment Appraisal. Methods and Models, Springer--Verlag, Berlin 2008.
Jabłoński W., Procesy inwestycyjne i ocena ich ekonomicznej efektywności. Zarządzanie projektami zmian w firmie, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Zarządzania i Marketingu w Sosnowcu, Sosnowiec 2002.
Kałowski A., Wysocki J., Metody oceny projektów inwestycyjnych, badania własne, Kolegium Nauk o Przedsiębiorstwie, Szkoła Główna Handlowa w Warszawie, Warszawa 1999. Kasiewicz S., Rogowski W., Inwestycje hybrydowe – nowe ujęcie oceny efektywności, Oficyna
Wydawnicza SGH, Warszawa 2009.
Kaufman S. P., Shih W. C., Christensen C. M., Zabójcy innowacji, „Harvard Business Review Polska” 2008, lipiec–sierpień.
Krajewski M., Zarządzanie finansowe w przedsiębiorstwach. Zasady – efektywność – narzę-dzia, ODDK, Gdańsk 2006.
Kryński H. E., Rachunek ekonomicznej efektywności zamierzeń inwestycyjnych, PWN, War-szawa 1978.
Kuczowic J., Kuczowic K., Decyzje inwestycyjne – wybrane zagadnienia, Wydawnictwo Aka-demii Ekonomicznej w Katowicach, Katowice 2006.
Kurek W., Metody oceny rzeczowych przedsięwzięć inwestycyjnych, Wydawnictwo Uniwersy-tetu Rzeszowskiego, Rzeszów 2006.
Kutner H., Zawiślak-Magrzyk M., Jednostki innowacyjne. Organizacja, finanse i efektywność, Orgpost, Warszawa 1989.
Rozdział 4. Rachunek ekonomiczny przedsięwzięć innowacyjnych 189 Lessard D. R., Evaluating foreign Project – an Adjusted Present Value Approach,
„Internatio-nal Financial Management” 1979, April.
Levitt T., Kreatywność to nie wszystko, „Harvard Business Review Polska” 2008, styczeń. Manikowski A., Ilościowe metody wspomagania ocen projektów gospodarczych, Wydawnictwo
Naukowe Wydziału Zarządzania Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2012.
Marcinek K., Ryzyko projektów inwestycyjnych, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Katowicach, Katowice 2001.
Marcinek K., Wybrane problemy rachunku ekonomicznej efektywności inwestycji, Akademia Ekonomiczna im. Karola Adamieckiego, Katowice 1990.
Martan L., Rachunek efektywności rzeczowych projektów inwestycyjnych, Oficyna Wydawni-cza Politechniki Wrocławskiej, Wrocław 2002.
Nahotko S., Rachunek ekonomiczny w modelowaniu efektywności procesów innowacyjnych w przedsiębiorstwie, „Prace Naukowe” Instytutu Organizacji i Zarządzania Politechniki Wrocławskiej, nr 62, „Monografia”, nr 25, Wrocław 1992.
Nahotko S., Stymulatory ekonomiczne procesów inwestycyjnych w przedsiębiorstwie, AJG, Bydgoszcz 2003.
Niedzielski P., Markiewicz J., Norek T., Rzempała J., Skweres-Kuchta M., Jak oceniać inwesty-cje? Wybrane aspekty analizy efektywności przedsięwzięć inwestycyjnych, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin 2009.
Nowak E., Pielichaty E., Poszwa M., Rachunek opłacalności inwestowania, PWE, Warszawa 1999.
Ocena efektywności inwestycji, red. S. Wrzosek, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, Wrocław 2008.
Ocena efektywności przedsięwzięć gospodarczych, red. E. Nowak, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej im. Oskara Langego, Wrocław 1998.
Ostrowska E., Ryzyko projektów inwestycyjnych, PWE, Warszawa 2002.
Parvi A., Rachunek ekonomiczny wynalazczości pracowniczej, PTE, Opole 1989.
Podgórska M., Klimkowska J., Matematyka finansowa, Wydawnictwo Naukowe PWN, War-szawa 2009.
Pazio W. J., Analiza finansowa i ocena efektywności projektów inwestycyjnych przedsiębiorstw, Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej, Warszawa 2001.
Pike R., Neale B., Corporate finance and investment. Decisions and strategies, third edition, Prentice Hall Europe, London 1999.
Prędkiewicz K., Ocena efektywności inwestycji, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, Wrocław 2008.
Przedsiębiorczość i kapitał intelektualny, red. M. Bratnicki, J. Strużyna, Akademia Ekono-miczna w Katowicach, Katowice 2001.
Przedsiębiorczość i zarządzanie małymi firmami, red. Gawron, Uniwersytet Łódzki, Łódź 1996.
Adam Kałowski
190
Przygotowanie i ocena projektów inwestycyjnych, red. A. Kałowski, J. Wysocki, Oficyna Wydawnicza SGH, Warszawa 2013.
Rogowski W., Rachunek efektywności inwestycji, Oficyna a Wolters Kluwer business, Kra-ków 2008.
Rogowski W., Rachunek efektywności inwestycji. Wyzwania teorii i potrzeby praktyki, Oficyna a Wolters Kluwer business, Warszawa 2013.
Rogowski W., Rachunek efektywności projektów inwestycyjnych, Oficyna Ekonomiczna, Kra-ków 2004.
Rutkowski A., Zarządzanie finansami, PWE, Warszawa 2003. Słownik wyrazów obcych, red. J. Tokarski, PWN, Warszawa 1971.
Stacha S., Podstawy rachunku ekonomicznego i zarządzania, Akademia Rolnicza w Szczeci-nie, Szczecin 1989.
Towarnicka H., Strategia inwestycyjna przedsiębiorstwa, Wydawnictwo Akademii Ekono-micznej im. Oskara Langego we Wrocławiu, Wrocław 2004.
Wajda W., Ekonomiczna efektywność inwestycji w gospodarce rynkowej, Akademia Ekono-miczna w Krakowie, Kraków 1991.
Hanna Godlewska-Majkowska