wobec społeczności rozwija się od końca XIX w. Jednym z pionierów w tej dzie-dzinie był Andrew Carnegie. Obecnie jego nazwisko kojarzy się bardziej z
Carne-gie Hall, jedną z najbardziej pres żowych sal koncertowych na świecie (CarneCarne-gie zainicjował jej budowę w 1890 r.) i z utworzonym w 1910 r. jednym z najbardziej znanych i wpływowych think-tanków w USA – Carnegie Endowment for Inter-na oInter-nal Peace. Andrew Carnegie w artykule Gospel of Wealth zamieścił swo-je poglądy na temat odpowiedzialności przedsiębiorców, w szczególności tych, którzy sami zgromadzili swoje fortuny. Zauważył, że oddawanie pieniędzy na dobroczynność nie jest dobre, ponieważ zazwyczaj w efekcie nie daje ludziom możliwości wyjścia z trudnego położenia materialnego, a tylko w nim utrzymu-je. Carnegie wprowadził swoje myśli w czyn poprzez ufundowanie około 2500 bibliotek na terenie całego USA oraz założenie fundacji wspierających badania naukowe i edukację. Do roku 1901 przeznaczył na działalność swoich fundacji ponad 350 mln dolarów, co obecnie równa się około 7 mld dolarów i jest trzecią największą sumą przeznaczoną na cele charytatywne w historii. Poglądy Carne-giego były oparte na zasadach miłosierdzia i włodarstwa. Zasada miłosierdzia jest doktryną, wedle której członkowie społeczności, którzy są szczęśliwsi powinni pomagać tym, którym się w życiu nie powiodło. Szczególnym przypadkiem tych szczęśliwych obywateli są majętni przedsiębiorcy. Zasada włodarstwa natomiast głosi, że przedsiębiorcy powinni służyć społeczeństwu poprzez rozumne pomna-żanie swojego majątku. W latach przed pierwszą wojną światową ogromne sumy na cele charytatywne przeznaczyły również rodziny Fordów i Rockefellerów.
Koncepcja społecznej odpowiedzialności biznesu wywodzi się z tzw.
stakehol-ders theory i powstała w Stanach Zjednoczonych. Stakeholstakehol-ders theory opiera się
na założeniu, że przedsiębiorstwo posiada związki z różnymi grupami społecz-nymi, a grupy te wpływają na jego działalność i pozostają pod jego wpływem (Adamczyk 2009: 46). Według tej teorii, przedsiębiorstwo jest częścią społeczeń-stwa. Do interesariuszy każdej fi rmy, czyli podmiotów, które żywotnie zaintere-sowane są jej działalnością zalicza się: akcjonariuszy, którzy zainteresowani są przede wszystkim zyskiem krótko- i długoterminowym, następnie zarząd przed-siębiorstwa, który zainteresowany jest zyskownością i utrzymaniem płynności fi rmy. Kolejnymi interesariuszami są pracownicy i ich rodziny, tej grupie zależy głównie na utrzymaniu stanowisk pracy oraz osiągniętego poziomu życia. Do tej grupy zalicza się również klientów i dostawców. Pierwsi zainteresowani są podażą dóbr i usług o wysokiej jakości i przystępnej cenie, a drudzy utrzyma-niem trwałej współpracy oraz otrzymywautrzyma-niem na czas zapłaty za dostarczone produkty. Do interesariuszy każdego przedsiębiorstwa należą również instytucje fi nansowe, których celem jest otrzymanie zwrotu udzielonego kapitału, państwo – zainteresowane wpływem do budżetu z tytułu podatków oraz całe społeczeń-stwo, dla którego liczy się sprawiedliwy podział dóbr, wysoka jakość życia oraz poprawiająca się sytuacja ekonomiczna.
W Europie idea społecznej odpowiedzialności biznesu nie była popularna wśród przedsiębiorców, ponieważ funkcję odpowiedzialności za społeczeństwo wzięły na siebie państwa. Wprowadzenie w Prusach tzw. ustaw bismarckow-skich, czyli ubezpieczenia społecznego na wypadek choroby (1883 r.), wypadku przy pracy (1884 r.) oraz rent na wypadek starości, inwalidztwa i śmierci (1889 r.), zapoczątkowało wprowadzanie ustaw socjalnych w innych państwach europej-skich. Do 1935 r., kiedy podobna ustawa została wprowadzona w Stanach Zjed-noczonych (Social Security Act), już 36 państw (głównie europejskich) posiadało mniej lub bardziej rozwinięty państwowy system pomocy społecznej. Przyjmo-wanie przez państwa europejskie systemu welfare state (państwo opiekuńcze) zahamowało jednak dyskusję i działania w celu przejmowania społecznej od-powiedzialności przez przedsiębiorstwa, która miała miejsce w USA. W Stanach działalność prowadziło wiele prywatnych fundacji, wspieranych przez przedsię-biorców: Fundacja Rockefellerów, The Russell Sage Founda on, The Cleveland Founda on i inne.
Dyskusja nad społeczną odpowiedzialnością przedsiębiorców rozgorzała na nowo w USA po publikacji przez Howarda R. Bowena pracy: Social Responsibili es
of the Businessman. Bowen stwierdził, że kilkaset największych przedsiębiorstw
może swoim działaniem wpływać na pracę, podejmowanie decyzji oraz zacho-wanie części społeczeństwa. Konsekwencją tego jest, według Bowena, pewna odpowiedzialność, jaką ponosi biznes wobec społeczeństwa. Z samego faktu, że przedsiębiorstwo posiada odpowiednią siłę, aby kształtować rzeczywistość wynika potrzeba, aby ta działalność była etyczna i prowadzona wedle pewnych reguł. Autor stwierdził, że przestrzeganie reguł oznacza, że decyzje i działania podejmowane przez przedsiębiorstwa powinny być pożądane z punktu widzenia społeczeństwa. W ten sposób powstała pierwsza, bardzo jeszcze ogólna, defi ni-cja CSR.
Z poglądami Bowena nie zgodził się Milton Friedman, który stwierdził, że naj-ważniejszą i podstawową funkcją przedsiębiorstwa jest pomnażanie zysku jego akcjonariuszy, a nie obowiązki wobec całego społeczeństwa. Friedman jest czę-sto przytaczany jako krytyk idei społecznej odpowiedzialności przedsiębiorstw, ale nie jest to pogląd do końca sprawiedliwy. Friedman bowiem zawęził ideę odpowiedzialności jedynie do najbliższego kręgu osób związanych z fi rmą, czyli do jej właścicieli.
Kolejne lata przyniosły następne debaty w dziedzinie CSRu. Coraz więcej autorów wypowiadało się na ten temat. Podsumowując prace najważniejszych z nich warto przytoczyć poglądy Archiego Carolla. Jego pomysł pozwala połączyć poglądy zarówno Bowena, jak i Friedmana. Caroll zaproponował model społecz-nej odpowiedzialności biznesu oparty o piramidę potrzeb Maslowa. Zadania, które fi rma ma realizować podzielił na te, które są wymagane, oczekiwane i
po-żądane. Na samym dole piramidy Carolla znajduje się odpowiedzialność ekono-miczna fi rmy. W jej ramach Caroll widział działania, które miały na celu zapew-nienie zyskowności, maksymalizację przychodów oraz minimalizację kosztów fi rmy (Adamczyk 2009: 40–41). Te działania są od przedsiębiorstwa wymagane. Do takich działań zaliczył również przestrzeganie prawa w zakresie prowadzonej działalności gospodarczej, ochrony środowiska i konsumenta oraz przestrzeganie prawa pracy i zobowiązań biznesowych. Te dwa obszary działalności, czyli ekono-miczny i prawny, są wymagane. Do zadań, które są od fi rmy oczekiwane, a więc nie zaliczają się do tzw. must do, należy przestrzeganie norm etycznych, propa-gowanie właściwych zachowań biznesowych, ujawnianie złych praktyk oraz przy-wództwo etyczne. Wyżej wymienione działania, Caroll określił mianem odpowie-dzialności etycznej. Ostatnim obszarem działalności fi rmy, o którym wspomina autor, jest pożądana z punktu widzenia społeczeństwa działalność fi lantropijna. Znajduje się ona na samej górze piramidy, a więc stanowi ukoronowanie działań przedsiębiorstwa. Można do niej zaliczyć: sponsoring nauki, kultury i sportu, pro-wadzenie programów na rzecz społeczności lokalnej, działalność charytatywną oraz programy wolontariatu pracowniczego. Podobnie jak w piramidzie Maslo-wa, tylko jeżeli zrealizuje się potrzeby z dołu piramidy, pojawia się potrzeba re-alizowania tych z góry. Ciężko wyobrazić sobie przedsiębiorstwo, które pomimo np. problemów fi nansowych, nadal prowadzi sponsoring nauki. Takie uszerego-wanie obszarów działalności przedsiębiorstwa pozwala zakwalifi kować również poglądy M. Friedmana do idei CRS, tyle że w jej klasycznym ujęciu: zaspoko-jenie potrzeb akcjonariuszy jest podstawą do rozpoczęcia działań w kolejnym obszarze.
Kolejną osobą, o której należy wspomnieć przy okazji omawiania społecznej odpowiedzialności, jest Keith Davis. Według tego badacza, który jako pierwszy stwierdził związek pomiędzy działaniami odpowiedzialnymi społecznie a wy-nikiem fi nansowym fi rmy, mogą one przynieść wymierne korzyści fi nansowe w dłuższej perspektywie czasu. Mogą one przynieść przedsiębiorstwu zysk. Da-visowi nauka zawdzięcza również sformułowanie tzw. Iron Law of Responsibility, czyli „żelaznej zasady odpowiedzialności”, wedle której społeczna odpowiedzial-ność przedsiębiorstwa powinna być proporcjonalna do wpływu, jaki wywiera ono na społeczeństwo. Według tej teorii, fi rmy np. międzynarodowe koncerny olejowe mają znacznie większe zobowiązania wobec społeczeństwa i środowi-ska niż niewielkie przedsiębiorstwa np. osiedlowe sklepy czy lokalne mleczar-nie. Davis stwierdził również, że bardzo złą strategią dla przedsiębiorstwa jest unikanie konsekwencji wynikających z posiadania dużego wpływu na społeczeń-stwo. Takie uniki prowadzą bowiem do zmniejszania siły oddziaływania fi rmy na społeczeństwo.