Identyfikacja użytkowników informacji o sytuacji finansowej gminy i ich potrzeby informacyjne informacyjne

W niniejszej dysertacji Autorka wskazała, że zadania jednostek sektora finansów publicznych koncertują się na zaspokojeniu potrzeb obywateli. Jednakże w kontekście rachunkowości, jako systemu informacyjnego, należy podkreślić, że obywatele, mieszkańcy nie są jedynymi beneficjentami informacji generowanych przez ten system. Autorka wykazała także, że informacje przekazywane są także różnym instytucją międzynarodowym, które nakładają na te jednostki obowiązki sporządzania różnych sprawozdań.

Aby zatem zaprezentować obecny kształt systemu rachunkowości i sprawozdawczości jednostek finansów publicznych oraz dokonać jego oceny, należy sklasyfikować odbiorców informacji oraz scharakteryzować ich potrzeby informacyjne. Bowiem, jak podkreśla K. Winiarska „forma sprawozdań wynika z potrzeb informacyjnych tzw. otoczenia i jest określona pewnymi aktami prawnymi”277, ponieważ funkcja informacyjna278

jest jedną z podstawowych funkcji, jaką pełni rachunkowość.

Przegląd różnych klasyfikacji grup użytkowników informacji finansowej o jednostkach nie zorientowanych na działalność gospodarczą. Klasyfikacja użytkowników informacji została zaprezentowana w tabeli 8.

277 Winiarka K. (red.) (2016), Sprawozdawczość finansowa i budżetowa jednostek sektora finansów publicznych, Wolters Kluwer, Warszawa, s. 19.

Tabela 8. Użytkownicy informacji o jednostkach sektora finansów publicznych

Autor klasyfikacji Użytkownicy informacji o gminie

A.D. Belkaoui

 dostarczyciele zasobów: podatnicy, pożyczkodawcy, dostawcy zasobów niefinansowych, pracownicy, członkowie oraz ofiarodawcy

 użytkownicy produktów dostarczanych przez daną jednostkę,

 podmioty odpowiedzialne za ustalanie polityki oraz za nadzór i ocenę menedżerów jednostek, czyli właściwe organa regulacyjne i organa nadzorujące,

 menedżerowie jednostek nie zorientowanych na działalność gospodarczą.

M. Jarzębska

 rząd i jego organy,

 władze regionalne i lokalne,

 członkowie społeczności lokalnej,

 przedsiębiorstwa prywatne, potencjalni inwestorzy, pożyczkodawcy i kredytodawcy,

 pracownicy i ich organizacje związkowe,

 dostawcy usług i inni kontrahenci, biorący udział w realizowaniu zadań jednostek samorządu terytorialnego.

Główne Biuro Rachunkowości Stanów Zjednoczonych i Biuro Głównego Audytora Kanady  legislatorzy,

 menedżerowie i planiści organów i agend rządowych,

 obywatele, media społecznościowego komunikowania, analitycy, grupy interesów oraz lokalne i regionalne szczeble sprawowania władzy,

 ekonomiści,

 organizacje gospodarcze,

 kredytodawcy i dystrybutorzy papierów wartościowych, a także ich doradcy.

Komitet Sektora Publicznego Międzynarodowego Stowarzyszenia Rachunkowców

 organa sprawujące władzę, w tym zwłaszcza organa sprawozdawcze – użytkownicy najwyższego poziomu,

 obywatele: podatnicy, wyborcy, grupy interesów oraz odbiorcy dóbr, usług i świadczeń rządowych,

 inwestorzy i kredytodawcy - dokonują oceny zdolności podmiotów rządowych, często poszukują dodatkowej informacji poza standardowymi raportami,

 inne rządy, agencje międzynarodowe oraz pozostali dostarczyciele zasobów,

 analitycy ekonomiczni i finansowi,

 kierownicy podmiotów rządowych oraz zatrudniani przez rząd planiści i administratorzy – standardowe raporty finansowe nie są wystarczające, potrzebują informacji o kosztach poszczególnych rodzajów działalności i przedsięwzięć. Niestety w Polsce nie są zaprojektowane systemy rachunkowości JST tak, aby zaspokoić wewnętrzne i zewnętrzne potrzeby informacyjne jak np. rachunek zysków i strat,

 pracownicy poszczególnych jednostek

US GASBCS

 ci, wobec których władze mają wyliczyć się w pierwszym rzędzie (grupa obywateli sensu largo, obywateli sensu stricte, media, kręgów orędowniczych (advocate groups) oraz badaczy dziedziny finansów publicznych),

 ci, którzy bezpośrednio reprezentują obywateli (grupa ciał prawodawczych i ciał nadzorujących),

 ci, którzy pożyczają bądź są uczestnikami procesów pożyczania (grupa inwestorów i kredytodawców).

Źródło: Opracowanie własne na podstawie: Jastrzębska M. (1999), Instrumenty zarządzania finansami gminy, Samorząd Terytorialny nr 10, s. 34-35; Nowak W. A. (1998), op. cit., s. 88-89.

Można zatem, na podstawie tabeli 8 wyróżnić dwie grupy odbiorców informacji o gminie, użytkowników zewnętrznych (m. in. obywatele, jednostki biznesowe oraz agendy rządowe i samorządowe) oraz użytkowników wewnętrznych (m.in. zarządcy gmin), jednakże krąg tych odbiorców jest bardzo zróżnicowany.

Niezależnie od przyjętej klasyfikacji, każdy z użytkowników sprawozdań zewnętrznych ma inne potrzeby informacyjne, które zdaniem W. A. Nowaka mogą obejmować²⁷⁹:

 rodzaje i wartości składników majątku rzeczowego,

 zużycie majątku, czyli kosztów,

 zrealizowane programy socjalne,

 zobowiązania podatkowe,

 skalę związaną z podatkami, zwolnienia i upusty,

 realizację budżetu,

 wynik finansowy (rozmiarów deficytu) oraz zmiany stanu zadłużenia, globalnych potrzeb finansowych i zapotrzebowania na kredyty i pożyczki,

 wartość bieżących zobowiązań długoterminowych.

Reasumując, można zatem stwierdzić, że potrzeby informacyjne agend rządowych oraz innych samorządów są zaspakajane sprawozdaniami zewnętrznymi, które przybierają postać zunifikowaną przez regulacje krajowe i międzynarodowe. Jednakże, mogą one być zdaniem K. Winiarskiej²⁸⁰ zróżnicowane pod względem odbiorców informacji, zakresem szczegółowości oraz częstotliwością ich sporządzania. Sprawozdania sporządzane przez gminy określa się mianem sprawozdań finansowych, których obowiązkowymi komponentami są sprawozdania finansowe ogólnego przeznaczenia i sprawozdania budżetowe. „Sprawozdania finansowe ogólnego przeznaczenia sporządzane są w ujęciu memoriałowym, natomiast sprawozdania budżetowe – w ujęciu mieszanym, przy czym ujęcie mieszane oznacza, że źródło danych zawiera wartości potrzebne do uzyskania informacji o charakterze kasowym i memoriałowym”281

.

Potrzeby informacyjne pozostałych użytkowników zewnętrznych oraz zarządców gmin powinny, zdaniem A. Adamek-Hyska, mieć postać niezunifikowanego sprawozdania. Wobec powyższego, zarządcy gmin, powinni dostosować model i narzędzia zarządzania, aby zaspokajał ich potrzeby, bowiem obowiązujące regulacje dotyczące sprawozdawczości gmin nie obligują tych podmiotów do implementacji narzędzi rachunkowości zarządczej wspomagającej proces decyzyjny oraz cenę dokonań. Oznacza to, że rachunkowość gmin zorientowana jest głównie na wypełnianie obowiązków prawnych, w pełni zaspokajając jedynie potrzeby innych agend rządowych w celach kontrolnych i statystycznych.

279

Por. Nowak W. A. (1998), op. cit., s. 91.

280 Winiarka K. (red.) (2016), op. cit., s. 19.

281 Adamek-Hyska A. (2013), Sprawozdania budżetowe jako element zarządzania finansami w jednostce

samorządu terytorialnego, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego nr 786. Finanse. Rynki Finansowe.