Instrumenty polityki turystycznej na poziomie gminy

Samorząd gminny, jako gospodarz określonego terytorialnie obszaru kraju, spełnia istotną rolę w stymulowaniu i realizacji lokalnego rozwoju podaży pod-miotów turystycznych, kreując tym samym lokalną politykę turystyczną, która może przyczyniać się do rozwoju turystyki na terenie gminy. Samorząd gminny, podmiot odpowiedzialny za kreowanie polityki turystycznej na tym poziomie, ma w tym zakresie największe instrumentarium wśród wszystkich szczebli sa-morządu terytorialnego funkcjonującego w Polsce²⁶.

Instrumenty to prawem określone sposoby, jakich podmioty polityki mogą używać dla skłonienia innych jednostek do stosowania swych zachowań do celów tej polityki. Instrumentami polityki są prawnie określone możliwości dostępne organizacjom publicznym (władzom lokalnym) do sterowania pewnymi proce-sami, w wyniku których następuje osiągnięcie pożądanych efektów (celów), lub też mogą być to wielkości, za pomocą których można wpływać na procesy w celu osiągnięcia pożądanej sytuacji. Instrumenty polityki gospodarczej lub przestrzen-nej to prawne możliwości oddziaływania przez władzę centralną lub lokalną na konkretne podmioty gospodarujące lub ich kategorie. Instrumentarium polityki lokalnej to wyposażenie podmiotu polityki w zestaw różnych narzędzi i środków poprzez działania prawne. Gminny instrument kształtowania rozwoju lokalnych

23 DzU 2009, nr 62, poz. 504 z późn. zm.

24 DzU 2009, nr 151, poz. 1220 z późn. zm., tekst jednolity.

25 K. Gralak, Kształtowanie rozwoju turystyki…, s. 30.

26 J. Konewczyńska, Możliwości kształtowania przedsiębiorczości…, s. 144–145.

podmiotów gospodarczych to każda informacja, działanie czy zaniechanie dzia-łania władzy lokalnej, które wywiera wpływ na rozwój lokalnych podmiotów gospodarczych lub na działania instytucji, organów, obiektów materialnych i nie-materialnych, a także osób oddziaływających na te podmioty. Instrumentami są także działania i informacje niezbędne do konstrukcji, wdrażania i weryfikacji prawidłowości stosowania określonych instrumentów. Natomiast interwencjo-nizm lokalny to polityka bezpośredniego lub pośredniego oddziaływania gminy na decyzje podmiotów gospodarczych oraz instytucji związanych z działalnością gospodarczą, funkcjonujących na obszarze gminy lub poza nią, która zmierza do wprowadzenia i utrzymania gminy na długookresowym poziomie rozwoju lokal-nego. Zatem instrumentami interwencjonizmu lokalnego będą wszelkie prawnie określone sposoby, których gmina będzie używała, aby skłonić określone pod-mioty do zachowań zgodnych z celami wyznaczonej polityki rozwoju²⁷.

Samorząd gminy powinien podejmować różnokierunkowe działania, które są ważne w procesie stymulowania rozwoju gospodarczego. Do działań tych należy:

– koordynacja działalności podmiotów gospodarujących na danym terenie w celu realizacji przez nie maksimum korzyści dla całego systemu, – rozwiązywanie sprzeczności i konfliktów, które mogą się pojawić

mię-dzy zróżnicowanymi podmiotami lokalnymi,

– inicjowanie przedsięwzięć gospodarczych korzystnych z punktu widze-nia harmonizacji rozwoju,

– inicjowanie współpracy między przedsiębiorcami, instytucjami otocze-nia biznesu, organizacjami konsumenckimi,

– współudział w inwestycjach celowych o szczególnym znaczeniu dla gminy,

– kreowanie korzystnych warunków dla powstawania i rozwoju przedsię-biorstw na terenie gminy²⁸.

W zapewnieniu warunków korzystnych dla rozwoju turystyki na terenie gminy ważny staje się wybór i zastosowanie odpowiednich instrumentów przez władze lokalne. W literaturze stosuje się różne podziały instrumentów. Instru-menty polityki ze względu na ich charakter dzieli się najczęściej na bezpośred-nie i pośredbezpośred-nie. Instrumenty bezpośredbezpośred-nie (typowo turystyczne) są to regulacje

27 M. Kogut-Jaworska, Instrumenty interwencjonizmu lokalnego w stymulowaniu rozwoju gospodarczego, Wydawnictwo CEDEWU, Warszawa 2009, s. 72–73.

28 B. Słomińska, Gmina w procesach stymulowania przedsiębiorczości, „Samorząd Teryto-rialny” 2007, nr 3, s. 20.

dotyczące bezpośrednio podmiotów gospodarki turystycznej, np. wynikające z ustawy o usługach turystycznych, ustawy o samorządzie gminnym czy ustawy z dnia 25 czerwca 1999 roku o Polskiej Organizacji Turystycznej²⁹ (szczególnie w zakresie tworzenia Lokalnych Organizacji Turystycznych na terenie gminy lub gmin atrakcyjnych turystycznie). Natomiast instrumenty pośrednie (paratury-styczne) mają charakter uniwersalny i kształtują relacje w różnych sferach spo-łeczno-gospodarczych, w tym również gospodarki turystycznej³⁰.

Do głównych instrumentów, którymi mogą posługiwać się władze gminy (władze lokalne), wspierając rozwój sektora turystycznego w ramach przyjętej polityki, należą:

– instrumenty planistyczne,

– instrumenty ekonomiczno-finansowe, – instrumenty organizacyjno-prawne, – instrumenty instytucjonalne, – instrumenty informacyjne³¹.

Klasyfikacje instrumentów wykorzystywane przez władze lokalne w pro-cesie oddziaływania na rozwój turystyki oraz ich charakterystykę przedstawia tabela 2.

Tabela 2 Instrumenty oddziaływania władz lokalnych na rozwój turystyki

Instrumenty Charakterystyka

1 2

Planistyczne Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzen-nego

Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego Strategia rozwoju gminy

Lokalne programy rozwoju turystyki Plany finansowe

Plany inwestycyjne

29 DzU 1999, nr 62, poz. 689 z późn. zm.

30 Turystyka w ujęciu interdyscyplinarnym, red. J. Wyrzykowski, J. Marak, Wyższa Szkoła Handlowa we Wrocławiu, Wrocław 2010, s. 197.

31 R. Pawlusiński, Samorząd lokalny…, s. 27, za: K. Gralak, Rola gminy w procesie stymu-lowania rozwoju przedsiębiorczości turystycznej, w: Turystyka i rekreacja w kreowaniu przedsię-biorczości – uwarunkowania i przejawy, t. II, red. L. Kaliszczak, Państwowa Szkoła Zawodowa im. prof. S. Tarnowskiego w Tarnobrzegu, Tarnobrzeg 2011, s. 11.

1 2

Ekonomiczno-finansowe Ulgi i zwolnienia podatkowe

Opłaty lokalne (stawki opłat za usługi komunalne, dzierżawę oraz szczególnie opłata klimatyczna)

Podatki lokalne (szczególnie sterowanie podatkiem od nieruchomo-ści)

Subwencje i dotacje dla organizacji społecznych Gwarancje i poręczenia kredytowe

Wydatki budżetowe na inwestycje, promocję turystyczną, szkole-nia, doradztwo

Obligacje komunalne Kredyty bankowe

Aplikowanie o środki finansowe z funduszy Unii Europejskiej Partnerstwo Publiczno-Prywatne

Organizacyjno-prawne Przepisy gminne i powiatowe wydawane w formie rozporządzeń, zarządzeń oraz uchwał

Akty administracyjne w formie decyzji administracyjnych wyda-wanych przez gminę i powiat, tj. koncesje, licencje, pozwolenia, zezwolenia, zgody

– lokalnych organizacji turystycznych – międzygminnych związków turystycznych – parków przedsiębiorczości

– centrów i parków technologicznych – związków międzygminnych i stowarzyszeń – miast partnerskich i bliźniaczych

– fundacji, porozumień, umów międzygminnych – spółek joint-ventures

Informacyjne Tworzenie zintegrowanego systemu informacji turystycznej Promocja turystyczna

Edukacja, szkolenia, doradztwo w zakresie obsługi ruchu tury-stycznego

Obwieszczenia, zawiadomienia Prowadzenie strony internetowej gminy Wydawanie prasy lokalnej

Źródło: opracowanie własne na podstawie: A. Przybylska, Stymulowanie rozwoju turystyki na przykładzie wybranych gmin w dolinie Obry, Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań 2012, s. 80; H. Kiryluk, K. Michałowski, R. Ziółkowski, Uwarunkowania i kierunki roz-woju turystyki w województwie podlaskim, Politechnika Białostocka, Rozprawy Nauko-we nr 90, Białystok 2002, s. 155–167.

Spośród narzędzi możliwych do wykorzystania przez gminy w procesie kształtowania rozwoju turystki kluczowe znaczenie mają instrumenty planistycz-ne, ekonomiczno-finansowe oraz informacyjne. Konsekwencją ich stosowania jest kształtowanie określonego poziomu rozwoju turystyki w gminie, sterowanie wielkością podaży turystycznej i popytu turystycznego, a także pozytywnego wizerunku gminy w oczach mieszkańców, inwestorów i turystów.

4. Instrumenty polityki stosowane przez gminę Goleniów