Sytuacja na rynku pracy

Rynek pracy ulega transformacji, zarówno w skali globalnej, jak i lokalnej.

Można zaobserwować kilka charakterystycznych dla niego cech. Coraz więcej osób ma dostęp do wykształcenia, w tym wyższego. Rozwija się sektor usług, a zapotrzebowanie na pracowników w długim okresie będzie wzrastało³. Więk-szość stanowisk niezwiązanych z wykonywaniem pracy fizycznej będzie wyma-gała wysoko wykwalifikowanych kadr, a pracownicy z wykształceniem średnim będą wymagani na większej liczbie stanowisk. Ze względu na fakt, że wzrost poziomu edukacji jest szybszy niż zmiany na rynku pracy, tylko połowa podsta-wowych prac będzie wykonywana przez pracowników o najniższym wykształ-ceniu⁴.

Wzrost wymagań i kwalifikacji prognozowany jest na wszystkich pozio-mach zatrudnienia, łącznie ze stanowiskami najniższymi. Oczekiwania dotyczą-ce coraz wyższych kwalifikacji na każdym stanowisku wynikają także z podaży pracowników o takich kwalifikacjach, wzrasta bowiem poziom wykształcenia.

3 Skill needs in Europe, Europe Centre for the Development of Vacational Training, Lux-embourg 2008; Imputation, Estimation and Prediction Using the Key Indicators of the Labour Market, ILO, 2004, www.ilo.org.

4 Skill needs in Europe, Focus on 2020, CEDEFOP, Luxembourg 2008, s. 12.

Zakres prac wykonywanych na określonych stanowiskach oraz wymagania z tym związane ciągle ulegają zmianom i ewoluują. Wzrasta poziom kwalifikacji nie-zależnie od stanowiska⁵.

Sektor usługowy nieustannie się rozwija, a zapotrzebowanie na pracowni-ków jest coraz większe. Przewiduje się, że do 2015 roku liczba wakatów w sekto-rze usługowym wzrośnie o co najmniej 500 milionów. Zdecydowana większość tych stanowisk powstanie w Azji, ale także dziesiątki milionów w Europie, obu Amerykach oraz na Bliskim Wschodzie⁶.

W Europie można zauważyć odchodzenie od sektorów rolnictwa i trady-cyjnego przemysłu w stronę usług. Przewiduje się, że najwięcej miejsc pracy (do 2015 roku) powstanie w branży usług dla biznesu (szczególnie w sektorze infor-matyki i telekomunikacji, ubezpieczeniach i konsultingu), w ochronie zdrowia, pracy społecznej, dystrybucji, usługach osobistych, hotelarstwie i cateringu oraz w mniejszym stopniu w edukacji⁷.

Z kolei według prognoz do 2020 roku⁸ w sektorach: dystrybucyjnym, trans-portu, turystycznym i hotelarskim przewidywany jest wzrost liczby stanowisk o 4,5 miliona. W sektorze publicznym (administracja, edukacja, opieka zdrowot-na) prognozuje się wzrost liczby miejsc pracy o 4,9 miliona. W biznesie i różnego rodzaju usługach nastąpi najszybszy rozwój w kontekście przyrostu liczby stano-wisk – do 2020 roku ma ich powstać 14 milionów.

Nie bez znaczenia dla sytuacji na rynku pracy jest wpływ światowego kry-zysu gospodarczego. Kryzys oznacza zmniejszenie PKB, zwiększenie bezrobo-cia, zmniejszenie popytu na różnorodne dobra i usługi oznacza także spadek cen na wiele dóbr i usług oraz zmniejszenie się popytu na usługi turystyczne. Recesja na rynku turystycznym może jednak trwać krócej niż na innych rynkach, a ozna-ki ożywienia w tej branży mogą pojawić się wcześniej niż w innych. Według

5 Ibidem.

6 Imputation, Estimation…

7 A. Gyzik, Tendencje zatrudnienia i rozwój rynku pracy w Polsce i na świecie, w: Fore-sight kadr nowoczesnej gospodarki, red. K.B. Matusiak, J. Kuciński, A. Gryzik, PARP, Warszawa 2009, s. 48.

8 Commission Staff working document accompanying the Communication from the Com-mission to the European Parliament, the Council, the European Economic and Social Committee and the Committee of the Regions. New Skills for New Jobs. Anticipating and matching labour market and skills needs, Brussels, 16.12.2008, SEC(2008)3058.

UN WTO⁹ światowy kryzys stwarza przed turystyką niepowtarzalną szansę za-jęcia lepszej niż poprzednio pozycji, zarówno w przestrzeni gospodarczej, jak i w konfiguracji politycznej. Jest okazją do uznania kluczowej roli, jaką turystyka może odegrać w wychodzeniu z kryzysu poprzez:

‒ generowanie miejsc pracy i dochodów,

‒ stymulowanie inwestycji,

‒ wpływanie na ożywienie międzynarodowego handlu usługami,

‒ wykorzystywanie na masową skalę nowych technologii,

‒ uczestniczenie w wielu projektach publiczno-prywatnych.

O znaczeniu sektora turystycznego w polskiej gospodarce, w tym także dla rynku pracy, decyduje głównie sekcja H w klasyfikacji PKD. W okresie pierw-szych czterech lat członkostwa Polski w Unii Europejskiej liczba pracujących w tej sekcji wzrosła z 214 tys. osób w 2003 roku do 235 tys. osób w 2007 roku, wobec wzrostu odpowiednio z 12 641 tys. osób do 13 554 tys. w 2007 roku w całej gospodarce. W rezultacie udział pracujących w tej sekcji wzrósł z 1,69% w 2003 roku do 1,74% ogółu pracujących w 2007 roku. Dynamika zmiany liczby pracu-jących była niewiele wyższa niż w całej gospodarce. Rola tego sektora w gospo-darce Polski pozostaje więc niewielka, chociaż stale rośnie.

W przypadku województwa podlaskiego i warmińsko-mazurskiego liczba pracujących w sektorze turystycznym (sekcja H) od kilku lat się zwiększa. W wo-jewództwie podlaskim tendencja wzrostowa utrzymuje się od roku 2003 (nastąpił wzrost o ponad 7% w porównaniu do roku 2002). Tempo wzrostu liczby zatrud-nionych było różne, od 0,8% w latach 2004–2005, do 11,2% w latach 2007–2008.

Liczba osób zatrudnionych w sektorze turystycznym w województwie warmiń-sko-mazurskim jest wyższa, jednak tendencja wzrostowa rozpoczęła się dopiero w roku 2005, w którym nastąpił przyrost o 5,4% w stosunku do roku poprzednie-go. Jednak dynamika przyrostu jest wyższa i oscyluje w granicach 6–7% mierzo-na rok do roku (rys. 1).

W roku 2009 liczba osób pracujących w turystyce spadła o kilka procent.

Według danych GUS liczba pracujących (faktyczne miejsce pracy) w Sekcji I¹⁰ (PKD 2007) w województwie podlaskim wynosiła 5125 osób (spadek o ok. 7%), natomiast w województwo warmińsko-mazurskim 7804 osób (spadek o ok. 9%).

9 T. Dziedzic, K. Łopaciński A. Saja, J. Szegidewicz, Wpływ światowego kryzysu gospodar-czego na stan i perspektywy rozwoju sektora turystyki w Polsce, Departament Turystyki Minis-terstwa Sportu i Turystyki, Warszawa 2009, s. 32 i n.

10 Sekcja I – Działalność związana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi.

Rysunek 1. Pracujący w sekcji H w województwie podlaskim i warmińsko-mazurskim (według PKD 2004)

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS, Bank Danych Regionalnych. Kategoria:

Rynek pracy, Grupa: Pracujący w gospodarce narodowej, Podgrupa: Pracujący (faktycz-ne miejsce pracy), sektor usługowy, Sekcje wg PKD: Sekcja H (Hotele i restauracje).

Wśród najczęściej wymienianych czynników utrudniających znalezienie pracy występuje brak odpowiednich ofert pracy w okolicy, brak odpowiednich kontaktów i znajomości, niedostateczne doświadczenie, brak odpowiednich cer-tyfikatów i uprawnień oraz posiadany poziom wykształcenia¹¹.