Rola gminy w rozwoju turystyki

Gminom przypada szczególna rola w stymulowaniu rozwoju turystyki, któ-rą można uznać za domenę gospodarki lokalnej, gdyż jej rozwój w bezpośredni sposób zależy od istniejących w danym miejscu zasobów walorów turystycznych oraz elementów zagospodarowania turystycznego¹⁵.

Turystyka w wielu polskich gminach jest lub może stać się czynnikiem roz-woju lokalnego. Czerpanie wymiernych ekonomicznych korzyści (tj. wzrost do-chodów budżetowych) z turystyki przez jednostki samorządowe wymaga prowa-dzenia przemyślanej polityki rozwoju lokalnego, a szczególnie polityki rozwoju turystyki. Politykę turystyczną zalicza się do tzw. polityk sektorowych, które są integralnymi elementami polityki regionalnej będącej uszczegółowieniem polity-ki gospodarczej państwa.

Lokalną politykę turystyczną można zdefiniować jako stymulowanie proce-sów rozwoju turystyki na szczeblu lokalnego sektora usług turystycznych (gmin-nego i powiatowego samorządu terytorial(gmin-nego, lokalnych organizacji turystycz-nych, przedsiębiorstw turystycznych i paraturystycznych) w celu odnoszenia określonych korzyści ekonomicznych, społecznych i politycznych związanych z rozwojem turystyki. Prowadzenie lokalnej polityki turystycznej to świado-me, aktywne popieranie i kształtowanie turystyki oraz jej otoczenia przez różne przedsiębiorstwa, organizacje i instytucje, które wpływają swoją działalnością na wszystko to, co potęguje korzyści dla lokalnej gospodarki i społeczności¹⁶.

Rozumiana w ten sposób lokalna polityka turystyczna mobilizuje do dzia-łania i wyznacza odpowiedzialność w zakresie rozwoju turystyki dla podmio-tów publicznych i prywatnych. Oczywisty podział zadań pomiędzy poszczególne sektory jest przejawem prowadzenia świadomej lokalnej polityki turystycznej.

Główne zadania spoczywają na następujących grupach podmiotów:

– władzach gminy, powiatu,

– przedsiębiorcach i organizacjach turystycznych w miejscu recepcji tu-rystycznej (baza noclegowa, gastronomiczna, przewoźnicy turystyczni, gestorzy atrakcji turystycznych),

15 J. Konewczyńska, Możliwości kształtowania przedsiębiorczości podmiotów gospodarki turystycznej przez samorząd lokalny, w: Turystyka w ujęciu globalnym i lokalnym, red. G. Go-łembski, Zeszyty Naukowe Akademii Ekonomicznej w Poznaniu 2004, nr 53, s. 145.

16 J. Drążkiewicz, Miejsce samorządu gminnego w strukturze zarządzania turystyką w Pol-sce, Zeszyty Naukowe ALMAMER, Wyższa Szkoła Ekonomiczna w Warszawie, 2007, nr 5 (49), s. 3–4.

– przedsiębiorstwach i organizacjach należących do tzw. uzupełniającej go-spodarki turystycznej (np. firmy produkujące pamiątki, świadczące usłu-gi wydawnicze),

– przedsiębiorstwach i organizacjach należących do tzw. pośredniej gospo-darki turystycznej, świadczące usługi towarzyszące, bez których rozwój turystyki byłby trudny (np. banki, towarzystwa ubezpieczeniowe, przed-siębiorstwa budowlane).

Istotą lokalnej polityki turystycznej jest kształtowanie systemu popytu tury-stycznego oraz podaży turystycznej, która powinna kreować wizerunek obszaru recepcyjnego i tworzyć lokalne produkty turystyczne¹⁷.

Kompetencje samorządu gminnego w sferze turystyki określa ustawa z dnia 8 marca 1990 roku o samorządzie gminnym¹⁸. Gmina jako wspólnota sa-morządowa wykonuje zadania publiczne własne (obligatoryjne i fakultatywne), które służą zaspokajaniu potrzeb mieszkańców i są realizowane z budżetu gmi-ny, oraz zadania zlecone, które mają charakter obowiązkowy i są finansowane z budżetu państwa. Do zadań własnych gminy należy przede wszystkim zaspo-kajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty. Szczegółowiej zadania własne gminy obejmują sprawy związane z infrastrukturą techniczną, infrastrukturą społecz-ną, porządkiem i bezpieczeństwem publicznym, a także ładem przestrzennym i ekologicznym¹⁹. Wśród zadań własnych gminy, od 2001 roku, wskazanych w Ustawie o samorządzie gminnym, znajdują się również zadania związane z kulturą fizyczną i turystyką, w tym terenami rekreacyjnymi i urządzeniami sportowymi.

Szczegółowe zadania władz lokalnych (gminnych) w zakresie turystyki, wynikających z obowiązkowych aktów prawnych, mają w większości charakter dobrowolny i są wynikiem podjętych przez gminę strategicznych decyzji doty-czącej roli turystyki w ich rozwoju społeczno-gospodarczym. Zadania te to: za-dania bezpośrednio podporządkowane sferze turystyki i zmierzające do jej akty-wizacji, zadania o charakterze gminnym, których realizacja zaspokaja potrzeby

17 J. Drążkiewicz, Miejsce samorządu gminnego…, s. 4.

18 Zob. Art. 7 Ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym, DzU 2001, nr 142, poz. 1591 z późn. zm., tekst jednolity.

19 A. Harańczyk, Samorząd terytorialny: organizacja i gospodarka, Wydawnictwo Uniwer-sytetu Ekonomicznego w Krakowie, Kraków 2010, s. 27–28.

wspólnoty lokalnej oraz zadania nałożone przez państwo w przepisach szczegó-łowych (tab. 1)²⁰.

Tabela 1 Zadania gminy w sferze turystyki

Zadania bezpośrednio aktywizujące

lokalną gospodarkę

Zadania

o charakterze ogólnogminnym Zadania obowiązkowe zlecone przez państwo 1. Programowanie rozwoju

turystyki w gminie i kreo-wanie lokalnego produktu turystycznego

2. Tworzenie struktur orga-nizacyjnych działających na rzecz rozwoju turystyki w gminie

3. Promocja turystyczna gminy

4. Przystosowanie przestrzeni gminy do funkcji tury-stycznej

5. Propagowanie idei rozwoju turystycznego gminy wśród mieszkańców 6. Kształtowanie właściwej

postawy mieszkańców wobec turystów 7. Kreowanie klimatu dla

rozwoju przedsiębiorczości turystycznej, wspieranie napływu inwestycji z ze-wnątrz

1. Gospodarowanie przestrze-nia gminną i zapewnienie ładu przestrzennego 2. Ochrona środowiska 3. Rozwój infrastruktury

społecznej i technicznej 4. Działalność kulturalna oraz

działania w zakresie kultu-ry fizycznej i sportu 5. Zapewnienie

bezpieczeń-stwa i porządku publicz- nego

1. Ewidencja obiektów noclego-wych niepodlegających kate-goryzacji, w tym ewidencja pól biwakowych 4. Wydawanie pozwoleń (lub

zakazów) na organizację imprez masowych

Źródło: opracowanie własne na podstawie: R. Pawlusiński, Samorząd lokalny a rozwój turystyki, IGiGP UJ, Kraków 2005, s. 22, za: K. Gralak, Kształtowanie rozwoju turystyki…, s. 29.

Zadania zlecone gminy w sferze turystyki określają: ustawa z dnia 29 sierp-nia 1997 roku o usługach turystycznych²¹, ustawa z dnia 18 stycznia 1996 roku o kulturze fizycznej²², ustawa z dnia 20 marca 2009 roku o bezpieczeństwie

20 K. Gralak, Kształtowanie rozwoju turystyki przez samorząd lokalny, w: Turystyka i re-kreacja na obszarach niezurbanizowanych – wybrane zagadnienia, red. I. Ozimek, Wydawnictwo SGGW, Warszawa 2011, s. 29.

21 DzU 2004, nr 233, poz. 2268 z późn. zm., tekst jednolity.

22 DzU 2007, nr 226, poz. 1675 z późn. zm., tekst jednolity.

imprez masowych²³ oraz ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 roku o ochronie przy-rody²⁴.

Realizacja określonych w ustawach zadań pośrednio i bezpośrednio zwią-zanych z turystyką wymusza powołanie podmiotu, którego obowiązkiem będzie dbanie o rozwój turystyki na terenie gminy, m.in. poprzez: zaspokajanie potrzeb turystycznych mieszkańców na swoim terenie (tworzenie warunków do uprawia-nia rekreacji, sportu i turystyki), stymulowanie wzrostu i rozwoju gospodarczego przez tworzenie dogodnych warunków do prowadzenia działalności gospodarczej związanej z turystyką przez mieszkańców gminy, a także przyciąganie turystów i innych odwiedzających²⁵.