100
nieważny motyw, a 5 bardzo ważny motyw. Wyniki ankietyzacji można było zatem pod-dać w postaci uśrednionej dla wszystkich badanych przedsiębiorstw przy wykorzystaniu prostego narzędzia średniej arytmetycznej (Tabela 1).
Tabela 1. Lista deklarowanych motywów internacjonalizacji badanych przedsię-biorstw
Lp. Czynnik Średnia
Poszukiwanie rynków
M1 Zabezpieczenie/rozwój istniejących rynków lub udziałów w rynkach 4,4
M2 Wykorzystanie lub wejście na nowe rynki 4,3
M3 Lepsze dostosowanie produktów do produktów na rynkach zagranicznych
poprzez fizyczną obecność 3,8
M4 Zdobycie przewagi z bycia pierwszym wchodzącym na rynek (first mover
advantage) 3,5
M5 Redukcja kosztów (transportu, produkcji) poprzez obecność na rynku
lokal-nym 3,4
M6 Kraj przyjmujący zachęca BIZ (bezpośrednie inwestycje zagraniczne) 2,5
M7 Unikanie barier w handlu (np. ceł, kontyngentów) 2,9
M8 Ograniczony rynek krajowy 3,2
Poszukiwanie zasobów
R1 Lepszy dostęp do zasobów naturalnych w kraju przyjmującym 2,1
R2 Lepszy dostęp do taniej / lub niewykwalifikowanej siły roboczej w kraju
przyj-mującym 2,0
R3 Lepsza infrastruktura w kraju przyjmującym 2,4
R4 Lepsze dostawy energii i wody w kraju przyjmującym 2,3
R5 Bardziej odpowiednie ramy instytucjonalne i prawne w kraju przyjmującym 2,8 Poszukiwanie efektywności
E1 Możliwość późniejszego zysku/korzyści z różnic w podaży i kosztów
(pracy, zasobów) między krajami 3,0
E2 Możliwość późniejszego zysku/korzyści z różnic wzorców konsumpcyjnych
między krajami 2,8
E3 Możliwość późniejszej racjonalizacji dzięki przesunięciu w popycie między
krajami 2,7
E4 Możliwość późniejszego odniesienia korzyści wynikających z ekonomii
skali i zakresu 3,1
E5 Możliwość obniżenia całkowitego obciążenia podatkowego, więcej niż
w jed-nym kraju 2,8
Poszukiwanie strategicznych zasobów i zdolności S1 Nabycie innej firmy lub części innej firmy w celu zdobycia wiedzy na temat
rynków zagranicznych 2,1
S2 Nabycie innej firmy lub części innej firmy w celu zdobycia wiedzy technolo-gicznej (patenty, umiejętności pracowników, systemy) 2,3
S3 Nabycie innej firmy lub części innej firmy w celu ograniczenia konkurencji 2,2
S4 Nabycie innej firmy lub części innej firmy w celu powstrzymania konkurentów
od nabycia tej firmy 2,1
Poszukiwanie sieci i współpracy
C1 Zwiększona możliwość zdobycia technologii, wiedzy z zakresu zarządzania / lub marketingu, umiejętności organizacyjnych 3,0
C2 Możliwość podążania lub pozostawania blisko głównych
klientów/dostaw-ców 2,4
C3 Lepsze wykorzystanie zasobów należących do partnerów 3,0
C4 Wykorzystanie efektów klastra 2,4
C5 Rozpoczęcie nowej współpracy 4,0
Źródło: opracowanie własne na podstawie ankietyzacji (n = 263).
W celu identyfikacji 5 motywów internacjonalizacji w rozszerzonej klasyfikacji Dunnin-ga i określenia ich ważności zastosowano wskaźniki syntetyczne, które następnie ustanda-ryzowano. W celu określenia ważności poszczególnych motywów skonstruowano ogólny wskaźnik ich oceny poprzez sumę wartości (przedział od 1 do 5) wskazanych przez respon-dentów przy każdym z pytań w obrębie danej grupy czynników, a następnie podzielo-no przez sumę wartości maksymalnych możliwych do uzyskania. W końcowym efekcie otrzymano uśrednioną łączną ocenę, ustandaryzowaną w przedziale od 0 do 1 (podaną procentowo w przedziale od 0 do 100). Oceny poszczególnych czynników przyjmowały wartości ciągłe w przedziale obustronnie domkniętym <1;100> (tabela 2).
Tabela 2. Statystyki opisowe dla poszczególnych grup motywów internacjonalizacji
Czynniki Śr. Me Mo L.
Mo. Min Max Q1 Q3 SD
Poszukiwanie rynków 61,2 60 53 21 28 88 53 70 14,2 Poszukiwanie zasobów 42,6 36 20 60 0 100 20 60 26,1 Poszukiwanie efektyw-ności 52,4 56 20 35 0 100 28 72 28,1 Poszukiwanie stra-tegicznych aktywów i zdolności 42,6 36 20 63 0 100 20 64 26,1 Poszukiwanie sieci i współpracy 57,2 56 80 24 0 100 36 76 23,0
Źródło: opracowanie własne na podstawie ankietyzacji (n = 263).
Najważniejsze czynniki według respondentów to poszukiwanie rynków (średnia arytmetyczna 61,2, przy niskiej wartości odchylenia standardowego 14,2) oraz
poszuki-102
to utarte poglądy, że współprace oraz networking są bardzo ważne w wypadku przed-siębiorstw działających w branży high-tech.
Aby zweryfikować, czy te deklaracje przedsiębiorców są wiarygodne, zdecydowano się na ich statystyczną weryfikację przy wykorzystaniu triangulacji danych.
Jeśli sieci i współpraca są ważne, to powinny one przekładać się na poziom umię-dzynarodowienia. Przy zastosowanie testu Kruskalla-Wallisa zbadano zatem, czy współ-praca ujęta na skali porządkowej (1 – brak współpracy, 2 – współwspół-praca nieformalna, 3 – współpraca formalna) ma wpływ na poziom umiędzynarodowienia. Wyniki obli-czeń statystycznych (chi kwadrat = 33,31389, df = 2, p = ,0000; H (2, n = 261) = 35,78643, p =,0000) potwierdzają, że zależność taka występuje. Z wykresu „ramka-wąsy” można odczytać, że poziom internacjonalizacji mierzony wskaźnikiem TNI (wskaźnik transna-cjonalizacji korporacji opracowany przez UNCTAD) był najwyższy w wypadku podjęcia współpracy sformalizowanej w ramach co najmniej jednej sieci.
Poszukiwanie rynków utożsamiane jest ze sprzedażą zagraniczną, a ponieważ po-ziom internacjonalizacji przy wykorzystaniu miernika TNI uwzględnia jako jedną z trzech składowych właśnie sprzedaż zagraniczną (FSTS), jest to oczywiście autokorelacja. Nie-mniej jednak na tle porównawczym – można określić, która z trzech składowych ma główne znaczenie. Dane mogą zaskakiwać, gdyż siła korelacji jest największa w wypadku aktywów, a nieco mniejsza w wypadku sprzedaży zagranicznej (choć nasilenie badanych cech w obydwu przypadkach określane jest jako bardzo silna korelacja, r є |0,7 – 1,0|). Równie silna korelacja występowała w wypadku dwóch innych niewykorzystywanych do konstrukcji wskaźnika TNI pytań, które świadczą o poszuki-waniu rynków. Pierwszą ze zmiennych jest udział w całkowitych przychodach firmy po-chodzących z eksportu, a drugą udział w całkowitych przychodach firmy popo-chodzących z internacjonalizacji ogółem (eksport, kooperacja, oddziały i filie). Zmienne te były sko-relowane z FSTS odpowiednio 0,99 oraz 0,98, co potwierdza niemalże pełną dodatnią korelację, a tym samym triangulacja danych jest poprawna (różnie zadawane pytania wykazują te same charakterystyki). Wartości liczbowe tych korelacji mogą świadczyć (choć niekoniecznie) o przewadze poszukiwania rynków jako jednego z motywów inter-nacjonalizacji badanych przedsiębiorstw (Tabela 3).
Tabela 3. Tabela korelacyjna miar internacjonalizacji badanych przedsiębiorstw z wskaźnikiem transnacjonalizacji TNI
Lp. Zmienna r*
1 TNI ∫ (FATA + FSTS +FETE) 1,0
Miary internacjonalizacji jako elementy składowe wskaźnika TNI
2 Udział zagranicznych aktywów w całkowitych aktywach firmy (FATA) 0,87
3 Udział sprzedaży zagranicznej w całkowitej sprzedaży firmy (FSTS) 0,80
4 Udział zatrudnienia zagranicznego w całkowitym zatrudnieniu firmy (FETE) 0,20 Miary internacjonalizacji poza wskaźnikiem TNI
5 Udział przychodów z eksportu w całkowitych przychodach firmy 0,80
6 Udział przychodów z internacjonalizacji w całkowitych przychodach firmy 0,81
7 Udział oddziałów/filii zagranicznych w całkowitej liczbie oddziałów/filii 0,26
8 Liczba rynków zagranicznych, na jakich działa firmy 0,32
* p < 0,005
Źródło: opracowanie własne na podstawie ankietyzacji (n = 263).
Z kolei okazuje się, że według deklaracji badanych przedsiębiorstw poszukiwanie zasobów oraz poszukiwanie strategicznych aktywów i zdolności są motywami raczej nieważnymi (świadczy o tym nie tylko średnia arytmetyczna, ale także bardzo niska war-tość mody przy relatywnie wysokiej jej liczności). Z kolei poszukiwanie efektywności można uznać za motyw raczej ważny (świadczy o wartość mediany oraz wartość kwar-tyla górnego).