URZĄDZENIA CIŚNIENIOWEGO
Przemysław Płonka: Do zadań realizowanych przez kierowaną przez pana komórkę UDT należą m.in.
nadzór i kontrola w zakresie wykonywania dozoru technicznego nad urządzeniami ciśnieniowymi i zbiornikami bezciśnieniowymi i niskociśnienio-wymi czy określanie standardów i wytycznych technicznych inspekcji.
Jacek Kocięcki: Chciałbym tu wyraźnie podkreślić fakt, że urządzenia objęte dozorem technicznym są instalowane i eksploatowane w przestrzeni pu-blicznej i obszarach przemysłowych. W samym roku 2020 liczba urządzeń zarejestrowanych w ewidencji UDT wzrosła w stosunku do poprzedniego roku o 53 tys. i wyniosła ponad 1 mln 511 tys. Inspektorzy UDT w 2020 w roku przeprowadzili prawie 1 mln 10 tys.
badań i wydali prawie 910 tys. decyzji administracyj-nych zezwalających na eksploatację urządzeń. Nasi inspektorzy przeprowadzili również ponad 206 tys.
egzaminów kwalifikacyjnych.
Sprawowanie dozoru technicznego nie tylko po-prawia bezpieczeństwo eksploatacji urządzeń, ale również zwiększa ich niezawodność. Ma więc istotny wpływ w szczególności na efektywność gospodaro-wania przedsiębiorstw. Koszty społeczne związane z wypadkami, koszty usuwania awarii, obniżenie efektywności pracy spowodowane użytkowaniem niesprawnych urządzeń to czynniki, których skutki często wielokrotnie przewyższają koszty sprawowania dozoru technicznego. Chcę w tym miejscu podkreślić, że wykonywanie dozoru technicznego przez jednostki dozoru technicznego nie zwalnia m.in. eksploatują-cych, naprawiających i modernizujących urządzenia techniczne od odpowiedzialności za jakość i ich stan.
W Departamencie Techniki prowadzimy także ana-lizy zdarzeń dotyczących nieszczęśliwych wypadków związanych z eksploatacją urządzeń technicznych
i niebezpiecznych uszkodzeń urządzeń technicznych.
Potwierdzają one każdego roku, że najczęstszą przy-czyną zdarzeń są błędy eksploatacyjne. Wiążą się one z nieodpowiednią obsługą, nieprzestrzeganiem zapi-sów instrukcji eksploatacji, niewłaściwą konserwacją urządzeń, nieodpowiednimi kwalifikacjami osób obsłu-gujących czy niewłaściwą organizacją miejsca pracy.
Podkreśla pan, że najczęstszą przyczyną wypadków i niebezpiecznych uszkodzeń są błędy ludzkie, eks-ploatacyjne, wynikające z niestosowania instrukcji czy braku przeszkolenia. Jak UDT włącza się w reali-zację zadań ustawowych w tej dziedzinie?
Zgodnie z ustawą o dozorze technicznym, na wniosek zainteresowanych osób, UDT sprawdza kwa-lifikacje osób wykonujących czynności spajania, czyli spawania, zgrzewania i lutowania oraz przeróbkę plastyczną i obróbkę cieplną w toku wytwarzania, napraw i modernizacji urządzeń technicznych i wy-twarzania elementów stosowanych do produkcji, napraw lub modernizacji tych urządzeń. Osoby te zobowiązane są posiadać zaświadczenia kwalifika-cyjne potwierdzające umiejętność praktycznego wy-konywania wymienionych czynności oraz znajomość warunków technicznych dozoru technicznego, norm i przepisów prawnych w tym zakresie. Ponadto UDT sprawdza kwalifikacje osób obsługujących i konser-wujących urządzenia techniczne. Zdany pozytywnie egzamin kwalifikacyjny UDT, wraz z poprzedzającym szkoleniem, prowadzonym zgodnie z programem za-twierdzonym przez UDT, istotnie zwiększają prawdo-podobieństwo świadomej i bezpiecznej eksploatacji urządzenia. Przypomnę, że operator urządzenia np.
na placu budowy ma wpływ na bezpieczeństwo nie tylko swoje, ale też otoczenia, innych pracowników, mienia, a nawet środowiska. W ostatnim czasie U T R Z Y M A N I E R U C H U
88 CHEMIA PRZEMYSŁOWA 1/2022
JACEK KOCIĘCKI
zweryfikowaliśmy i zwiększyliśmy istotnie liczbę pytań egzaminacyjnych np. dla operatorów żurawi.
Analizy niebezpiecznych uszkodzeń i wypadków oraz doskonalenie procedur inspekcyjnych są na stałe wpisane do działań Departamentu Techniki. Obec-nie trwają rówObec-nież działania wdrożeniowe związane z przepisami dotyczącymi uzyskiwania terminowych zaświadczeń kwalifikacyjnych do obsługi i konser-wacji urządzeń technicznych transportu bliskiego.
Aktualnie trwają finalne prace nad projektem roz-porządzenia Ministra Rozwoju, Pracy i Technologii w sprawie warunków technicznych dozoru tech-nicznego dla niektórych urządzeń ciśnieniowych podlegających dozorowi technicznemu. Jakie zmiany wprowadza ten projekt w stosunku do poprzednich przepisów? Jakich branż głównie będzie dotyczyć?
Projekt wprowadza regulacje dotyczące urządzeń, które nie są objęte dotychczas obowiązującym rozpo-rządzeniem i których eksploatacja prowadzona była dotychczas na podstawie warunków wydawanych przez UDT, tj. zbiorników przenośnych, rurociągów technologicznych i rurociągów pary łączących kocioł z turbogeneratorem. Określono dla nich wymagania w zakresie m.in.: niezbędnej dokumentacji, zawartości instrukcji eksploatacji, badań oraz sprawdzenia zabez-pieczeń. W porównaniu do obecnie obowiązujących przepisów doprecyzowane zostały pojęcia dotyczące osprzętu zabezpieczającego, automatyki zabezpieczają-cej, zbiorników przenośnych, chemicznego czyszczenia, trawienia, próby funkcjonalnej czy analizy bezpieczeń-stwa eksploatacji (ABE). Rozszerzono również zakres elementów, których wymiany może dokonać eksploatu-jący, o podzespoły układu automatyki zabezpieczającej.
Projekt wprowadza też nowatorskie badania dedy-kowane określonym urządzeniom.
Istotnie. Przepis umożliwi wykorzystanie od-powiednich norm w celu opracowania programu badań eksploatacyjnych, indywidualnych dla danego urządzenia ciśnieniowego będącego elementem instalacji. Pozwoli to zaprojektować analizę bez-pieczeństwa eksploatacji urządzenia. Projekt sank-cjonuje rozwiązania, które funkcjonują w praktyce dozorowej. Biorąc pod uwagę wieloletnie doświadcze-nie w badaniach kotłów, rozwiązania obowiązujące w innych ustawodawstwach (np. amerykańskim) oraz wychodząc naprzeciw oczekiwaniom przedsię-biorców w stosunku do obowiązujących przepisów, wprowadzona została możliwość opracowania ww.
programów badań eksploatacyjnych dla urządzeń w przemyśle petrochemicznym i rafineryjnym oraz obowiązek opracowania programu badań diagno-stycznych w przypadku kotłów energetycznych o wydajności powyżej 100 t/h, których czas eksplo-atacji wpływa zasadniczo na stan techniczny. Tu należy podkreślić, że Program badań eksploatacyj-nych jest narzędziem o charakterze fakultatywnym,
przeznaczonym wyłącznie na potrzeby przemysłu petrochemicznego i rafineryjnego. Obligatoryjny natomiast jest obowiązek opracowania programu badań diagnostycznych dla kotłów energetycznych o wydajności powyżej 100 t/h. Celem jego wprowa-dzenia jest zapewnienie odpowiedniego poziomu bezpieczeństwa kotłów przez objęcie szczególnym programem badań co najmniej elementów pracują-cych w warunkach pełzania i elementów, dla których dominującym mechanizmem degradacji jest zmęcze-nie materiału konstrukcyjnego.
Przepis jest nie tylko wyjściem naprzeciw oczeki-waniom branży, ale także efektem postępu technolo-gicznego w zakresie badań urządzeń ciśnieniowych w instalacjach procesowych w przemyśle rafineryj-nym i petrochemiczrafineryj-nym oraz usystematyzowaniem sposobu opracowania programu według uznanych normach międzynarodowych. Eksploatujący zobo-wiązany będzie do ustalania badań diagnostycznych oraz sporządzania 10 wniosków z badań stanowią-cych o stopniu bezpieczeństwa urządzenia ciśnienio-wego. Program będzie przygotowywany na podstawie analizy bezpieczeństwa eksploatacji i zgodnie ze standardami technicznymi, odpowiednimi normami, specyfikacjami technicznymi oraz na podstawie zna-jomości stanu technicznego urządzenia. Dokument taki pozwoli na określenie i wykazanie czynników wpływających na urządzenie oraz warunków jego pracy, jak również ich wpływu na stan urządzenia i poziom jego bezpiecznej eksploatacji. Powołana
U T R Z Y M A N I E R U C H U
fot. UDT
CHEMIA PRZEMYSŁOWA 1/2022 89
w przepisie analiza bezpieczeństwa eksploatacji, służąca przygotowaniu programu, umożliwi sporzą-dzanie oceny przydatności urządzenia do bezpiecznej eksploatacji w określonym analizą okresie – narzę-dzie to jest opisane w normach międzynarodowych (API 580, API 581 oraz EN 16991).
Omówił pan zmiany istotne dla branż rafineryjnej czy petrochemicznej. Jakie inne wątki są modyfikowane lub czy pojawią się nowe zapisy w rozporządzeniu?
Omawiany projekt wydłuża, zgodnie z oczekiwa-niami przedsiębiorców, okres pomiędzy kolejnymi terminami badań, nie rezygnując jednak ze standardów, które jak dotąd gwarantują bezpieczne eksploatowa-nie urządzeń ciśeksploatowa-nieniowych przez przedsiębiorców.
Wprowadzenie nowych przepisów podyktowane jest doświadczeniem i praktyką dozorową, które zade-cydowały o wydłużeniu terminów badań niektórych urządzeń ciśnieniowych. W porównaniu zatem do obowiązującego obecnie stanu prawnego projekt roz-porządzenia, oprócz warunków technicznych dozoru technicznego w zakresie eksploatacji, obejmuje także warunki techniczne dozoru w zakresie: projektowania materiałów i elementów stosowanych do wytwarza-nia, napraw lub modernizacji, jak również warunki techniczne wytwarzania, napraw i modernizacji urządzeń ciśnieniowych. W zapisach rozporządzenia przewidziano również możliwość elektronicznej formy zgłoszenia urządzenia ciśnieniowego do eksploatacji.
Wprowadzona zmiana wynika ze zmiany przepisu art.
33 ustawy o dozorze technicznym, służącej cyfryzacji obsługi w jednostkach dozoru technicznego w celu ułatwienia przedsiębiorcom kontaktu z urzędem.
Przepis § 11 ust. 2 projektu rozporządzenia określa za-kres dokumentacji, jaką eksploatujący ma obowiązek dołączyć do zgłoszenia.
Zmian jest bardzo dużo, jednak podkreślę, że roz-wiązania przyjęte w projekcie zostały wypracowane w trakcie obowiązywania aktualnie obowiązujących przepisów w tym zakresie i w dużej mierze stanowią dotychczasową praktykę.
Niejednokrotnie – również podczas konferencji or-ganizowanych przez BMP – podkreśla się, jak istotne jest zapobieganie wypadkom, działanie prewencyjne i popularyzacja bezpieczeństwa technicznego. Jakie zadania w tym obszarze podejmuje UDT?
Od wielu lat realizujemy i wciąż intensyfikujemy działania związane z podnoszeniem kwalifikacji osób konserwujących oraz eksploatujących urządzenia techniczne przy jednoczesnym skupianiu uwagi na zmieniających się wymaganiach prawnych w obszarze ekologii i transformacji energetycznej. Dodam także, że monitorując zmiany zachodzące od kilku lat w sek-torze energetycznym, wynikające m.in. ze zmiany dotychczasowego trybu pracy bloków energetycznych, opracowaliśmy wytyczne UDT „Zasady diagnostyki i oceny trwałości eksploatacyjnej elementów kotłów
i rurociągów pracujących w warunkach pełzania”, których stosowanie przyczyniło się do zwiększenia bezpieczeństwa eksploatacji urządzeń w blokach energetycznych. Wychodząc naprzeciw oczekiwaniom eksploatujących oraz w celu utrzymania bezpieczeń-stwa na właściwym poziomie, opracowano również wytyczne UDT „Zawieszenia i podparcia rurociągów parowych i technologicznych. Zasady diagnostyki, kontroli, napraw i regulacji”. Wytyczne mają pomagać użytkownikom we właściwej eksploatacji elementów ciśnieniowych w blokach energetycznych oraz dobo-rze zakresu i częstotliwości metod diagnostycznych względem potencjalnych i aktywnych mechanizmów degradacji. Takie kompleksowe podejście przyczynia się do zmniejszenia liczby błędów eksploatacyjnych, ale przede wszystkim zwiększa bezpieczeństwo eks-ploatacji urządzeń stwarzających istotne zagrożenie dla życia, zdrowia, mienia i środowiska.
Jakie inne istotne dla bezpieczeństwa urządzeń technicznych i otoczenia zmiany warto wymienić, rozmawiając o minimalizacji zagrożeń?
Wciąż pozostając w temacie działań prewencyjnych, zacznę od informacji dotyczącej przyczyn wypadków i nieszczęśliwych zdarzeń w roku 2020. r. Część zdarzeń spowodowana była wyczerpaniem resursu eksploata-cyjnego urządzenia technicznego. W Rozporządzeniu Ministra Przedsiębiorczości i Technologii z dnia 30 października 2018 r. w sprawie warunków technicznych dozoru technicznego w zakresie eksploatacji, napraw i modernizacji urządzeń transportu bliskiego został wprowadzony wymóg odtworzenia historii eksploatacji UTB w celu dokonania oceny jego stanu technicznego.
Celem powyższego wymogu jest odniesienie się do re-sursu wyznaczającego graniczne parametry stosowane przy ocenie i identyfikacji stanu technicznego, określone na podstawie liczby cykli pracy i stanu obciążenia UTB, w założonym okresie eksploatacji, z uwzględnieniem rzeczywistych warunków użytkowania. Powyższe wy-tyczne pozwolą na określenie przez eksploatujących zasobu eksploatacyjnego użytkowanego urządzenia technicznego, a w przypadku, gdy zasób został już osiągnięty lub wyczerpany – na podjęcie określonych czynności mających na celu przywrócenie sprawności techniczno-użytkowej urządzenia lub też jego wymia-nę. Jest to istotny postęp w podejściu do bezpiecznej eksploatacji.
Jak widać, wiele wyzwań przed UDT. Jesteście obecni w każdej dziedzinie życia społecznego, uczestniczy-cie w przemianach gospodarczych i rozwoju nowych technologii. W imieniu całej firmy BMP, przy okazji jubileuszu 110 lecia, życzę dalszych sukcesów na polu zapewnienia bezpieczeństwa technicznego.
______________________________________________________
Rozmawiał Przemysław Płonka, redaktor naczelny BMP, wywiad przeprowadzony w 2021 roku U T R Z Y M A N I E R U C H U
90 CHEMIA PRZEMYSŁOWA 1/2022