JAK ODGONIĆ CZARNE CHMURY?

(1)

GOSPODARKA WYGRYWA

Z PANDEMIĄ

> 28

ENERGETYKA

> 50

W POLSCE I NA ŚWIECIE

PRZEMYSŁ NAWOZOWY W POLSCE 2021

JAK ODGONIĆ

CZARNE CHMURY?

I nadzieje w wodorze I energetyczne bolączki I co z cenami gazu?

T E M A T N U M E R U I P O D S U M O W A N I E R O K U . P R O G N O Z Y N A 2 0 2 2 Kwartalnik

58.14.12.0 ISSN 1734-8013

1/22 (797)

kierunekchemia.pl

> 36

(2)

(3)

S P I S T R E Ś C I

Przemysław Jarosiński Andrzej Szczęśniak

74 42 59

P A L I W A

wywiad z Barbarą Adamską, prezes Polskiego Stowarzyszenia Magazynowania Energii

T E M A T N U M E R U : P O D S U M O W A - N I E R O K U . P R O G N O Z Y N A 2 0 2 2

8 I Czego możemy się spodziewać po 2022 r.?

oprac. Joanna Jaśkowska

18 I Powrót do wzrostu w trudnych czasach

Lech Winiowski

28 I Gospodarka wygrywa z pandemią

Krzysztof Romaniuk

36 I W poszukiwaniu alternatywnych

rozwiązań. Energetyka w Polsce i na świecie

Andrzej Sikora

42 I Rok piekielnie drogiego gazu Andrzej Szczęśniak

50 I Przemysł nawozowy w Polsce w 2021

Arkadiusz Piwowar

54 I Grupa LOTOS: 2022 pod znakiem fuzji

Grupa LOTOS I N N O W A C J E

59 I Przegapiliśmy start, to nie jest czas na wolne kroki…

wywiad z Barbarą Adamską, prezes Polskiego Stowarzyszenia

Magazynowania Energii O C H R O N A Ś R O D O W I S K A

62 I Biodegradacja lotnych związków

organicznych i odorów w kompaktowych bioreaktorach trójfazowych

Krzysztof Barbusiński, Damian Kasperczyk, Anita Parzentna-Gabor

71 I Innowacje to nie koszt a inwestycja w przyszłość

wywiad z Grzegorzem Kądzielawskim, wiceprezesem zarządu Grupy Azoty S.A.

P A L I W A

74 I Mnożenie jest przemienne, mieszanie

– niekoniecznie. O problemie kompatybilności rop naftowych Przemysław Jarosiński

U T R Z Y M A N I E R U C H U

78 I Dostosowanie turbiny do długotrwałych

obciążeń częściowych dla instalacji produkcyjnej amoniaku

Paweł Kowalkowski,

Tomasz Kowalczyk, Tomasz Tobiszewski

88 I Jak zaprojektować analizę

bezpieczeństwa eksploatacji urządzenia ciśnieniowego

wywiad z Jackiem Kocięckim,

dyrektorem Departamentu Techniki UDT F E L I E T O N

94 I Powrót węgla

Andrzej Szczęśniak

I N N O W A C J E

PRZEGAPILIŚMY START, TO NIE JEST

CZAS NA WOLNE KROKI…

MNOŻENIE JEST PRZEMIENNE, MIESZANIE – NIEKONIECZNIE.

O PROBLEMIE KOMPATYBIL- NOŚCI ROP NAFTOWYCH

Fot. 123rfFot. 123rffot. PSME

TEMAT NUMERU: PODSUMOWANIE ROKU. PROGNOZY NA 2022

ROK PIEKIELNIE DROGIEGO GAZU

CHEMIA PRZEMYSŁOWA 1/2022 3

(4)

Wydawca:

BMP spółka z ograniczoną odpowiedzialnością spółka komandytowa

KRS: 0000406244, REGON: 242 812 437 NIP: 639-20-03-478

ul. Morcinka 35 47-400 Racibórz tel./fax 32 415 97 74 tel.: 32 415 29 21, 32 415 97 93 e-mail: biuro@e-bmp.pl www.kierunekchemia.pl

BMP to firma od ponad 25 lat integrująca środowiska branżowe, proponująca nowe formy budowania porozumienia, integrator i moderator kontaktów biznesowych, wymiany wiedzy i doświadczeń. To organizator branżowych spotkań i wydarzeń – znanych i cenionych ogólnopolskich konferencji branżowych, wydawca profesjonalnych magazynów i portali.

Rada Programowa:

Adam S. Markowski – Katedra Inżynierii Systemów Ochrony Środowiska, Wydział Inżynierii i Ochrony Środowiska Politechniki Łódzkiej

Tomasz Zieliński – Polska Izba Przemysłu Chemicznego

Paweł Bielski – Łukasiewicz – Instytut Chemii Przemysłowej imienia Profesora Ignacego Mościckiego

Jacek Kijeński – Politechnika Warszawska Andrzej Biskupski – Politechnika Wrocławska Krzysztof Romaniuk – Polska Organizacja Przemysłu i Handlu Naftowego Andrzej Szczęśniak – niezależny ekspert rynku paliw

Artur Kopeć – Grupa Azoty S.A.

Andrzej Sikora – Instytut Studiów Energetycznych

Sp. z o.o., Akademia Górniczo-Hutnicza im. St.

Staszica w Krakowie

Agnieszka Gajek – Centralny Instytut Ochrony Pracy – Państwowy Instytut Badawczy Arkadiusz Kamiński – PKN ORLEN S.A.

Prezes zarządu BMP Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Sp. k.

Adam Grzeszczuk Redaktor naczelny Przemysław Płonka Redaktor wydania Joanna Jaśkowska Redakcja techniczna Marcelina Gąsior Kolportaż rafał.ruczaj@e-bmp.pl Sprzedaż:

Ewa Dombek, Jolanta Mikołajec-Piela, Magda Widrińska, Marta Mika

Magazyn kierowany jest do prezesów, dyr.

ds. technicznych i głównych specjalistów (mechaników, automatyków, technologów) reprezentujących branżę chemiczną, organizatorów targów, sympozjów, imprez branżowych, urzędów, ministerstw, instytutów, wyższych uczelni oraz biur projektowych.

Redakcja nie odpowiada za treść reklam.

Niniejsze wydanie jest wersją pierwotną czasopisma

Wykorzystywanie materiałów i publikowanie reklam opracowanych przez wydawcę wyłącznie za zgodą redakcji. Redakcja zastrzega sobie prawo do opracowywania nadesłanych tekstów oraz dokonywania ich skrótów, możliwości zmiany tytułów, wyróżnień i podkreśleń w tekstach.

Artykułów niezamówionych redakcja nie zwraca.

Źródło grafiki na okładce: 123rf

O D R E D A K C J I

P

rzełom roku to czas skłaniający do refleksji, podsumowań i snucia planów na kolejny nowy rok. Okres noworoczny wypełniają dobre życzenia i miłe słowa, którymi dzielimy się z innymi. Myślimy o zmianach, oczywiście tych na lepsze, spełnianiu marzeń i realizacji planów.

A w przyszłość patrzymy przede wszystkim z optymizmem. W taki też sposób chcemy widzieć przyszłość branży chemicznej, chociaż specjaliści przestrzegają, że łatwo nie będzie.

„Trwająca już blisko dwa lata pandemia COVID-19 odcisnęła piętno na nas wszystkich. Wywołany przez nią, niespotykany wcześniej kryzys wpłynął na światowe gospodarki i choć wszystko wraca powoli do równowagi, to ze skutkami tego załamania będziemy mierzyć się jeszcze długo – podkreśla dr inż. Tomasz Zielński, prezes zarządu Polskiej Izby Przemysłu Chemicznego (czytaj więcej na s. 9).

J

aki więc będzie 2022 rok dla polskiej chemii? Transformacja ekologiczna.

Mierzenie się z niełatwymi regulacjami.

Tworzenie infrastruktury wodorowej. Po- zytywne perspektywy dla rynku sody. Fi- nisz projektu Polimery Police. To niektóre z zagadnień, projektów, o których mówią przedstawiciele branży chemicznej (s. 8).

D

r inż. Andrzej Sikora z Instytutu Stu- diów Energetycznych zwraca uwagę

na kryzys gazowy, energetyczny: „Docho- dzimy do bariery, gdzie energochłonni od- biorcy zaczynają zamykać biznesy. I z nie- pokojem patrzymy, co przyniesie kolejny dzień, bo drugi rok dotknięci jesteśmy pandemią. Oczekujemy jakiegoś znaku, przełomu, sygnału, że to już odbicie, że jutro będzie, jeśli niekoniecznie lepiej, to na pewno inaczej. Tym energetycznym

„inaczej” wydaje się być wodór” (s. 36).

2

022 rok według chińskiego horoskopu będzie rokiem Tygrysa. Rozpocznie się 1 lutego i potrwa do 21 stycznia 2023. Jakie wartości będą w nim szczególnie pożąda- ne? Odwaga, aktywność i chęć przeżycia przygody. Ważne, by podchodzić do życia z entuzjazmem i ciekawością. I w tym kontekście zapraszam na nasze konferen- cje, na których postaramy się rozbudzać ciekawość w zakresie tematów branżo- wych i będziemy zarażać entuzjazmem.

Zaczynamy już 25-26 stycznia XXVIII Sympozjum CHEMIA 2022. Kolejne okazje do zawodowej aktywności to 21-22 kwiet- nia: XXVIII Kongres Użytkowników Pomp, 31 maja – 1 czerwca: XV Konferencja Re- monty i Utrzymanie Ruchu w Przemyśle Chemicznym, 29-30 września: XXI Bezpie- czeństwo Instalacji Przemysłowych; 25- 26 października XVI Kongres Gospodarki Wodno-Ściekowej. Zapraszam serdecznie!

Przed nami rok Tygrysa

J o a n n a J a ś k o w s k a r e d a k t o r w y d a n i a

t e l . 3 2 4 1 5 9 7 7 4 w e w. 1 9 t e l . k o m . 7 2 8 4 4 9 5 0 2

e - m a i l : j o a n n a . j a s k o w s k a @ e - b m p. p l

Piękno czasu polega na tym, że nie możesz go zmarnować z wyprzedzeniem. Kolejny rok, kolejny dzień, kolejna godzina czekają na ciebie, tak doskonałe, tak nienaruszone, jakbyś nigdy nie zmarnował ani nie nadużył ani jednej chwili swojego życia…

Arnold Bennett

„

4 CHEMIA PRZEMYSŁOWA 1/2022

(5)

W O B I E K T Y W I E

PROJEKT POLIMERY POLICE

2021 rok był wymagającym czasem, pełnym intensywnej pracy nad realizacją projektu Polimery Police. Rozpoczęto go z postępem na poziomie ok. 38%, a zakończono na poziomie przekraczającym 80%. Więcej czytaj na s. 16 fot. Grupa Azoty

(6)

Z P O R T A L U K I E R U N E K C H E M I A . P L

MAMY STRATEGIĘ WODOROWĄ

„Polska strategia wodorowa do roku 2030 z perspektywą do 2040 roku” została przyjęta przez rząd na początku listopada 2021 r.

Jest dokumentem

strategicznym, który określa główne cele rozwoju gospodarki wodorowej w Polsce. Wśród nich jest m.in. wdrożenie technologii wodorowych w energetyce,

ciepłownictwie, transporcie, sprawny

i bezpieczny przesył, dystrybucja i magazynowanie wodoru czy stworzenie stabilnego otoczenia regulacyjnego.

Wskaźnikami osiągnięcia tych celów w 2030 roku mają być: osiągnięcie 2 GW mocy instalacji do produkcji wodoru i jego pochodnych z niskoemisyjnych źródeł, procesów i technologii, w tym w szczególności instalacji elektrolizerów; 800-1000 nowych autobusów wodorowych, również wyprodukowanych w Polsce;

minimum 32 stacje tankowania i bunkrowania wodoru; co najmniej pięć dolin wodorowych.

źródło: newseria

Fot. 123rf

PKN ORLEN INWESTUJE W PIERWSZĄ W POLSCE LOKOMOTYWĘ NA WODÓR

Koncern w ramach współpracy z PESA Bydgoszcz planuje zakup nowoczesnej lokomotywy, która będzie

pierwszym w Polsce pojazdem szynowym wykorzystującym napęd wodorowy. Jej oficjalna prezentacja odbyła się podczas 14. Międzynarodowych Targów Kolejowych TRAKO w Gdańsku.

Lokomotywa wodorowa, jaką zamierza nabyć PKN ORLEN, to prototyp, którego produkcja właśnie się zakończyła. Pojazd powstał na bazie lokomotywy manewrowej SM42. Jej udźwig to ok. 3200 ton, a dobowe zapotrzebowanie na wodór wynosi ok. 170 kg. Lokomotywa jest wyposażona w dwa symetryczne punkty tankowania, co pozwoli na szybsze zapełnianie zbiorników. Jedno tankowanie pozwala na dobową pracę manewrową. PKN ORLEN pracuje ponadto nad układem tankowania wodoru do tej lokomotywy.

źródło: inf. prasowa fot. PKN ORLEN S.A.

WODÓR

– BOHATER ROKU 2021?

oprac. Joanna Jaśkowska

redaktor czasopisma „Chemia Przemysłowa” i portalu kierunekCHEMIA.pl

2021 to rok, w którym rząd przyjął Polską Strategię Wodorową. Zdecydowano o wprowadzeniu programu dopłat do rozbudowy infrastruktury ładowania aut elektrycznych i tankowania wodoru. Wystartował projekt VETNI. PKN ORLEN

zainwestował w pierwszą w Polsce lokomotywę na wodór. A dwa projekty Grupy Azoty z obszaru wodoru znalazły się na liście projektów Europejskiego Stowarzyszenia na rzecz Czystego Wodoru. Czysty wodór w założeniach UE ma odgrywać coraz większą rolę w energetyce i transporcie. W tym roku w Polsce ma zostać przyjęte prawo wodorowe.

Możemy spodziewać się więc, że o pierwiastku tym wciąż będzie głośno. Jakie informacje nt. wodoru publikowaliśmy w minionym roku na portalu kierunekCHEMIA.pl?

Prezentujemy najważniejsze z wielu.

Fot. 123rf

(7)

Z P O R T A L U K I E R U N E K C H E M I A . P L

– Jeżeli chodzi o wykorzystanie

wodoru bezemisyjnego, czyli zielonego, szacujemy, że w 2035 roku powinniśmy w Polsce

mieć zainstalowane moce wytwórcze na poziomie 1 GW, a w 2040 roku około

1,5, może do 2 GW, w zależności od tego, jak będzie się

ten rynek rozwijał i jak będzie wyglądał

system wsparcia – Krzysztof Kochanowski, wiceprezes zarządu

Hydrogen Poland źródło: newseria R O Z M A I T O Ś C I

tyle wynosi obecnie światowa produkcja wodoru, przy czym tego wytworzonego

w oparciu o niskoemisyjne źródła energii – czyli

tzw. zielonego czy niebieskiego, jest mniej niż 1 proc.

źródło:

Bain & Company

115 MLN TON

CIEKAWOSTKA

Wśród krajów z największym potencjałem produkcji zielonego wodoru eksperci Bain & Company

wymieniają Australię, której łączna moc planowanych elektrolizerów wynosi 28,9 GW.

źródło: Bain & Company

WSPARCIE DLA ROZBUDOWY INFRASTRUKTURY

ELEKTRYKÓW

I TANKOWANIA WODORU

Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w styczniu rozpoczyna nabór wniosków w programie wsparcia dla rozbudowy infrastruktury ładowania elektryków i tankowania wodoru.

Na rozwój sieci ładowarek do 17 tys.

punktów trafi 870 mln zł. – Infrastruktura do szybkiego i ultraszybkiego ładowania to konieczny krok dla rozwoju elektromobilności w Polsce – ocenia Krzysztof Burda, prezes Polskiej Izby Rozwoju Elektromobilności.

Wsparcie w postaci dopłat do elektryków także ma duże znaczenie, podobnie jak budowanie świadomości wśród kierowców.

źródło: newseria

JONIZACYJNY MIERNIK WODORU W GAZIE ZIEMNYM

Projekt „Jonizacyjny miernik wodoru w gazie ziemnym” zespołu z Politechniki Wrocławskiej pod przewodnictwem dr.

hab. inż. Pawła Knapkiewicza zwyciężył w konkursie organizowanym przez PGNiG oraz Centralne Laboratorium Pomiarowo- -Badawcze należące do Grupy Kapitałowej PGNiG. Zaproponowane rozwiązanie może być zaimplementowane w ramach prowadzonych w Grupie projektów wodorowych.

– Jonizacyjny miernik gazów jest instrumentem pomiarowym umożliwiającym jednoczesną identyfikację wielu składników gazowych, w tym wodoru, z dużą dokładnością, tym samym jest jedynym takim miniaturowym rozwiązaniem niebędącym chromatografem gazowym.

W rozwiązaniu zastosowano nowatorską, opracowaną i rozwiniętą w Polsce, w Politechnice Wrocławskiej, metodę analizy gazów.

Potencjał tego rozwiązania został dostrzeżony przez NASA i planowane jest wykorzystanie tego instrumentu w misjach kosmicznych – powiedział podczas finału konkursu dr hab. inż.

Paweł Knapkiewicz z Politechniki Wrocławskiej.

źródło i fot.: PGNiG

Fot. 123rf Fot. 123rf

LOTOS: PROJEKT VETNI WYSTARTOWAŁ

Grupa LOTOS, w konsorcjum z Instytutem Energetyki oraz Akademią Górniczo- -Hutniczą im. Stanisława Staszica w Krakowie, uruchomiła nowy projekt wodorowy o wartości blisko 10 mln zł.

Jego celem jest skonstruowanie pilotażowej instalacji w oparciu o elektrolizery

stałotlenkowe (SOE). Oficjalny kick-off projektu zorganizowano pod koniec września 2021 r. w Jaśle, gdzie docelowo stanie wspomniana instalacja.

źródło: Grupa LOTOS

PROJEKTY GRUPY AZOTY DOCENIONE PRZEZ EUROPEJSKIE

STOWARZYSZENIE NA RZECZ CZYSTEGO WODORU

Dwa projekty Grupy Azoty z obszaru wodoru znalazły się na liście projektów Europejskiego Stowarzyszenia na rzecz Czystego Wodoru. Zaproponowane projekty obejmują swoim zakresem kilka obszarów gospodarki wodorowej, m.in. wytwarzanie wodoru, produkcję amoniaku, jak również produkcję wodoru na potrzeby szeroko pojętego transportu.

źródło: inf. prasowa

(8)

P O D S U M O W A N I E R O K U . P R O G N O Z Y N A 2 0 2 2

Transformacja ekologiczna. Mierzenie się z niełatwymi regulacjami. Tworzenie infrastruktury wodorowej. Dalszy rozwój bezpieczeństwa procesowego. Cztery nowe rodzaje nawozów w portfolio ANWILU.

Pozytywne perspektywy dla rynku sody.

Finisz projektu Polimery Police. To zagadnienia, projekty, na które zwracają uwagę przedstawiciele branży chemicznej.

oprac. Joanna Jaśkowska, redaktor czasopisma

„Chemia Przemysłowa” i portalu kierunekCHEMIA.pl

CZEGO CZEGO

MOŻEMY SIĘ MOŻEMY SIĘ SPODZIEWAĆ SPODZIEWAĆ

PO 2022 ROKU?

Fot. 123rf

(9)

Trwająca już blisko dwa lata pandemia COVID-19 odcisnęła piętno na nas wszystkich. Wywołany przez nią, niespotykany wcześniej kryzys wpłynął na światowe gospodarki i choć wszystko wraca powoli do równowagi, to ze skutkami tego załamania będziemy mierzyć się jeszcze długo. Przed polską branżą chemiczną niełatwy czas – będziemy zmagać się z szeregiem regulacji, których realizacja nie będzie prosta. Czekają nas potężne wyzwania związane z transformacją ekologiczną. Chemia jest jedną z najważniejszych branż, bez których Europa nie zrealizuje „zielonych”, ambitnych celów.

PRZEMYSŁ CHEMICZNY W POLSCE – JAKIE NADCHODZĄ ZMIANY?

dr inż. Tomasz Zieliński

prezes zarządu Polskiej Izby Przemysłu Chemicznego

B

ranża chemiczna, jako jedna z najbardziej in- nowacyjnych gałęzi przemysłu, będzie pełnić w tym procesie fundamentalną rolę i dołączyła do głównych graczy w projektowaniu wszelkich prośrodowiskowych rozwiązań. Produkty chemiczne, jako kluczowe dla rozwoju nowych narzędzi, procesów, urządzeń, a także niezbędne dla istnienia różnych branż, sprawiają, że sektor chemiczny będzie napędem przemian, przed którymi stoi obecnie cała Europa, dążąc do osiągnięcia neutralności klimatycznej.

Transformacja ekologiczna

Jednym z narzędzi Unii Europejskiej mających urealnić dążenie do osiągnięcia celów klimatycznych jest przyjęty w połowie lipca br. pakiet „Fit for 55”, stanowiący bazowy element koncepcji Europejskiego Zielonego Ładu. Składa się na niego 13 tzw. wniosków ustawodawczych – wiele z nich w sposób znaczący wpłynie na funkcjonowanie całego europejskiego, w tym polskiego, przemysłu chemicznego, który będzie musiał zmierzyć się z nowymi wyzwaniami. Realizo- wane i kolejne planowane inwestycje Polskiej Chemii¹ są odpowiedzią na idee dotyczące zrównoważonego rozwoju na unijne plany zmierzające ku dekarbonizacji.

Transformacja technologiczna

Przemysł chemiczny, podobnie jak inne sektory gospodarki, jest kształtowany przez światowe trendy, a obecnie jednym z najważniejszych jest innowacyj- ność. Polska branża chemiczna, będąc jedną z najbardziej nowatorskich, wyznaczając trendy w całym prze- myśle, stawia na innowacje i nowoczesne technologie.

Polska Chemia stale doskonali swoje produkty oraz procesy, a opracowywane podejścia dotyczące transformacji w kierunku upowszechniania przemysłu 4.0 w przedsiębiorstwach chemicznych są rozwijane i obecne na coraz szerszą skalę. Ma to ogromne znacze-

nie również w kontekście wspomnianej transformacji ekologicznej. Branża już opracowuje i będzie wdrażać najnowocześniejsze rozwiązania, realizując założenia Europejskiego Zielonego Ładu i pakietu Fit for 55.

Pomoc w zakresie niwelowania zmian

Spoglądając w przyszłość, sektor chemiczny, któ- ry został oficjalnie uznany w ogłoszonej w czerwcu 2021 r. Polityce Przemysłowej Polski za strategiczny dla polskiej gospodarki, powinien otrzymać konkretną, realną pomoc w zakresie niwelowania gwałtownych zmian, czy to spowodowanych regulacjami (krajowymi lub unijnymi), czy wzrostem kosztów. Niezwykle istot- na jest kwestia wypracowania – w dialogu z krajową administracją – rozwiązań dla sektora, które będą wspierać różnego rodzaju przedsięwzięcia branży, w tym innowacje i inwestycje. Stanowiłoby to realną pomoc i odpowiedź na potrzeby w zakresie opracowywania nowych produktów, technologii, odpowia- dających na wyzwania związane np. z gospodarką obiegu zamkniętego, transformacją energetyki czy też z rozwijaniem technologii wodorowych.

Czas reakcji i decyzji

Nie ulega wątpliwości, że najbliższa przyszłość bę- dzie czasem reakcji i decyzji na temat tego, jaki – jako branża – obierzemy kierunek, by utrzymywać i wzmac- niać konkurencyjność, tak aby stojące przed nami wyzwania móc przekuć w szanse i możliwości rozwoju.

Przypis

1 Pisownia wyrażenia „Polska Chemia” wielkimi literami to celowo stosowany przez Polską Izbę Przemysłu Che- micznego zabieg jako synonim dla polskiego przemysłu chemicznego i polskiej branży chemicznej. Sformuło- wanie „Polska Chemia” stanowi także element wielu kluczowych projektów realizowanych przez PIPC, np.

Kampania Polska Chemia, Magazyn Polska Chemia, Kongres Polska Chemia.

Fot. PIPC

(10)

Polska, Czechy i Słowacja

W ramach projektu planowana jest również bu- dowa ponad 100 stacji tankowania wodoru dla transportu indywidualnego, publicznego i cargo. Realizacja programu obejmującego swoim zasięgiem Polskę, Czechy i Słowację, pozwoli Grupie ORLEN osiągnąć do 2030 roku moce wytwórcze wodoru na poziomie ok.

50 tys. ton rocznie. Program zakłada uruchomienie sześciu nowych hubów wodorowych, w tym trzech w Polsce, dwóch w Czechach oraz jednego na Sło- wacji. Huby zasilane będą przez odnawialne źródła energii, m. in. poprzez realizację instalacji elektrolizy, do której energia elektryczna zostanie dostarczona z morskiej farmy wiatrowej Baltic Power. Docelowo łączna moc elektrolizerów zasilanych OZE wyniesie ok. 250 MW. Program obejmie także trzy innowacyj- ne instalacje przetwarzania odpadów komunalnych w niskoemisyjny wodór. Zlokalizowane one będą w Płocku, Ostrołęce oraz w Czechach.

Energia z wiatru i słońca

Instalacje elektrolizy, wytwarzające zeroemisyjny wodór, zasilane będą przez morską i lądową energe- tykę wiatrową oraz fotowoltaikę. W Polsce powstaną 54 stacje tankowania wodoru, obsługujące transport indywidualny, publiczny i towarowy, w Czechach zo- staną wybudowane 22 obiekty, natomiast na Słowacji 26 obiektów.

Dofinansowanie?

Projekt ubiega się o dofinansowanie z programu IPCEI (Important Prjects of European Interest).

Obecnie jest na etapie notyfikacji przez Komisję Europejską.

CEL: STWORZENIE

NOWOCZESNEJ INFRASTRUKTURY WODOROWEJ

Józef Węgrecki

członek zarządu ds. operacyjnych PKN ORLEN S.A.

HYDROGEN EAGLE to program inwestycyjny zakładający utworzenie nowoczesnej infrastruktury wodorowej, złożonej z międzynarodowej sieci hubów zasilanych odnawialnymi źródłami energii oraz innowacyjnymi instalacjami przetwarzającymi odpady komunalne w zero i niskoemisyjny wodór.

Wodór i jego pochodne…

W tej chwili jesteśmy na etapie bardzo dynamicznego rozwoju technologii wodorowych zarówno w Polsce, jak i na świecie. Dlatego jest to odpowiedni czas na pełne wykorzystanie posiadanych możliwości przez PKN ORLEN do budowy nowej linii biznesowej opartej na nisko- i zeroemisyjnym wodorze i jego pochodnych, takich jak paliwa syntetyczne, amoniak czy metanol.

Fot. PKN ORLEN

(11)

(12)

(13)

WYKORZYSTAĆ SZANSĘ

CIECH, jako drugi największy producent sody w UE, może być beneficjentem zmian na globalnym rynku. Od strony efektywności produkcji czy możliwości logistycznych jest przygotowany do wykorzystania sprzyjającej sytuacji rynkowej

Dawid Jakubowicz

prezes CIECH S.A.

Na optymistyczne perspektywy rynku sody kalcynowanej – podstawowego surowca do produkcji szkła czy detergentów – wpływa w dużej mierze sytuacja w Azji oraz postpandemiczne ożywienie gospodarcze, m.in. w nowych

biznesach: produkcji baterii litowo-jonowych i paneli fotowoltaicznych, do której wykorzystywana jest soda.

Popyt na szkło i baterie litowo-jonowe

Chiny, będące producentem i jednocześnie kon- sumentem około połowy światowej produkcji sody kalcynowanej, według prognoz ośrodków eksperc- kich mogą po wielu latach zmienić się z eksportera w importera sody netto. Dzieje się tak z dwóch podstawowych powodów. Po pierwsze, jest to efekt polityki klimatycznej Chin, w myśl której tamtejsza gospodarka ma zmniejszać udział węgla w produkcji energii i w większym stopniu opierać się o fotowol- taikę. Popyt na panele fotowoltaiczne i szkło solarne rośnie na całym świecie, ale w Chinach, ze względu na znaczne zwiększenie nacisku na dekarbonizację, wzrost ten jest jeszcze szybszy. Podobnie jest z bate- riami litowo-jonowymi, na które popyt silnie rośnie i sprzyja „zasysaniu” sody z rynku. Opiera się na nich obecnie produkcja pojazdów elektrycznych i można założyć, że nie zmieni się to jeszcze przez ok. 10 lat.

Zmiany w globalnym przepływie sody

Po drugie, od strony podażowej, część starszych instalacji do produkcji sody, charakteryzujących się dużą energochłonnością, może być w Chinach cza- sowo lub na stałe wyłączona. To wszystko powoduje, że Państwo Środka nie tylko będzie potrzebowało sody kalcynowanej z zewnątrz na potrzeby własnej gospodarki, ale także nie będzie dostarczało tego surowca do krajów np. Azji Południowo-Wschodniej.

Może to oznaczać zwiększenie wolumenów sody tra- fiających do Azji z Ameryki Północnej i Azji Mniejszej, a te zmiany w globalnych przepływach sody między kontynentami wpłyną także na rynek europejski.

Ważne będą dostępność i pewność dostaw

W Europie wykorzystanie mocy produkcyjnych osiągnęło aktualnie maksymalny poziom, więc w kolejnych kwartałach – biorąc pod uwagę sytuację w Azji – podstawowe pytanie może dotyczyć nie ceny,

PERSPEKTYWY RYNKU SODY NA ROK 2022

a dostępności i pewności dostaw sody. W tej sytuacji wiele wskazuje na to, że CIECH, jako drugi największy producent tego surowca w UE, może być beneficjentem zmian na globalnym rynku sody. Od strony efektywności produkcji czy możliwości logistycznych, jesteśmy dobrze przygotowani do wykorzystania sprzyjającej sytuacji rynkowej.

Soda oczyszczona na plusie

Podobnie optymistycznie patrzymy na sytuację na rynku sody oczyszczonej, szczególnie w jej najczyst- szej postaci, czyli odmiany produkowanej w naszym zakładzie w Niemczech na rynek farmaceutyczny i medyczny, charakteryzującej się wysoką marżą.

Spodziewamy się, że rynek sody oczyszczonej będzie w Europie rósł szybciej niż rynek sody kalcynowanej.

W naszej części kontynentu wzrost może sięgać na- wet 5 procent rocznie.

Fot. CIECH S.A. Fot. CIECH S.A.

(14)

BEZPIECZEŃSTWO PROCESOWE CZEKA DALSZY ROZWÓJ

prof. dr hab. inż. Adam S. Markowski

Politechnika Łódzka

Bezpieczeństwo procesowe to dziedzina nauk inżynierskich, która rozwinęła się w ostatnich 50 latach po tragicznym wybuchu we Flixborough w 1974 r.

i przeżywa dalej intensywny rozwój. Mówiąc „rozwinęła się”, mam na myśli jednoczesny rozwój wraz z powstającymi nowymi technologiami procesowymi i chemicznymi oraz równoległy autorozwój samych systemów i techniki zarządzania ryzykiem i bezpieczeństwem.

Fot. BMP

M

yślę, że te dwa kierunki strategiczne będą nadal dominować w całokształcie rozwoju bezpieczeństwa procesowego. W przypadku nowych wyzwań technologii chemicznych, główne zadania to ich przystosowanie do nowych źródeł energii i wymagań klimatycznych, wykorzystanie technologii cyfrowych oraz konieczność odtworzenia instalacji procesowych ze względu na intensywne procesy starzenia i inne negatywne czynniki w zakresie zarządzania, które objawiły się w ostatnich latach (wzrost konkurencyjności, rosnące wymagania prawne, cięcie kosztów, płynność kadry szczególnie zarządczej).

Przyszłość w badaniach rozwojowych

Zwracają również uwagę powtarzające się niedo- patrzenia w zakresie kultury bezpieczeństwa oraz ak- tywizacja nowych cyberzagrożeń, które przyczyniają się do wielkich strat ludzkich, majątkowych i środowi- skowych. Wśród najbardziej perspektywicznych zadań, które mogą przynieść zarówno korzyści technolo- giczne, jak i zwiększenie w zakresie bezpieczeństwa, widziałbym szersze rozwinięcie badań rozwojowych nad zastosowaniem zasad bezpieczeństwa natural- nego w konkretnych technologiach oraz budowanie i modernizacja instalacji, które powinny być odporne na potencjalne efekty fizyczne negatywnych oddziały- wań. Wzrost stopnia złożoności instalacji ze względu na wzrost liczby parametrów procesowych zbieranych przez systemy monitoringu będzie mógł być uwzględ- niany efektywnie przez rozwiązania chmurowe. Nie ulega wątpliwości, że nowe zagadnienia związane z rozwojem przemysłu wymagają nowych lub zwięk- szonych kompetencji zawodowych przez dyrektorów.

Zarządzanie ryzykiem

W zakresie równoległego autorozwoju nauki o sys- temach i technikach zarządzania ryzykiem i bezpie- czeństwem można wymienić następujące zagadnienia:

• doskonalenie metod identyfikacji zagrożeń (HA-

ZID), które decydują o powodzeniu procesu zarzą- dzania ryzykiem,

• szersze wprowadzanie zasad dynamicznego zarzą- dzania ryzykiem poprzez ciągły pomiar wskaźnika ryzyka, w którym uwzględnia się niepewności oraz wprowadza identyfikację przede wszystkim wczesnych stanów alarmowych prowadzących do awarii, poprzez wdrożenie koncepcji metod wskaźnikowych (wskaźniki wiodące i następcze) oraz metody RBI,

• rozwinięcie metodycznego wsparcia procesów decyzyjnych w zakresie zarządzania ryzy- kiem (safety &security) oraz metody RCBA i/lub Real Option,

• opracowanie metod zintegrowanej oceny ryzyka wystąpienia awarii/wypadku, cyberataku i ataku zewnętrznego,

• przygotowanie kadr w zakresie wymagań zwią- zanych z COVID-19.

Przemysł + prawodawstwo + nauka

Powyższy zakres zadań nie wyczerpuje wielu innych, niezbędnych do dalszego rozwoju systemów i technik zarządzania ryzykiem i bezpieczeństwem oraz zwięk- szania stopnia zapewnienia bezpieczeństwa. Niezbędna będzie szeroka współpraca w tym zakresie przemysłu, prawodawstwa, uczelni i zaplecza naukowego prze- mysłu. Uczelnie powinny rozwinąć nowe programy dydaktyczne obejmujące szersze i obowiązkowe na- uczanie bezpieczeństwa procesowego dla wydziałów chemicznych i energetycznych, obejmujące m.in.

zastosowanie nowych technologii (systemy cyfrowe, technologie wodorowe, OZE, elektryfikację, utylizację odpadów i redukcję emisji CO₂ oraz np. w zakresie in- terdyscyplinarnych dyscyplin, takich jak: informatyka, automatyka oraz inżynieria chemiczna).

Literatura

Markowski A.S., Ocena zapewnienia bezpieczeństwa i ochrony instalacji przemysłu procesowego i chemicznego, „Chemia Przemysłowa” nr 3/2021.

(15)

CZTERY NOWE RODZAJE NAWOZÓW

Agnieszka Żyro

prezes zarządu ANWIL S.A.

Rok 2022 dla ANWILU będzie czasem kontynuacji rozwoju. Realizujemy największą w historii firmy, a także jedną ze znaczących w ramach Grupy ORLEN, inwestycję w branży chemicznej – w ANWILU powstaje trzecia linia do produkcji nawozów, nowoczesna i w efekcie zmieniająca nasze możliwości produkcyjne, bo zwiększająca je aż o 50 procent.

Fot. ANWIL

J

uż dziś nowa instalacja jest zaawansowana w 80 proc., a najbliższe 12 miesięcy bardzo nas przybliży do końcowej fazy realizacji nowocze- snego kompleksu instalacji, który będzie zawierał instalację kwasu azotowego i neutralizacji, instalację granulacji oraz infrastrukturę pomocniczą.

Więcej różnorodnych produktów

W efekcie przyczyni się on do umocnienia po- zycji biznesowej spółki, gdyż do odbiorców naszych nawozów będzie trafiało o blisko pół miliona ton więcej nowych produktów, spełniających najwyższe standardy jakościowe. Portfolio produktowe spółki wzbogaci się o cztery rodzaje nawozów dla polskiego rolnictwa – saletrę grubą, saletrosiarczan amonu, sa-

letrzak z siarką i saletrzak z magnezem o ulepszonych własnościach granuli.

Mniej nawozów z importu

Poza zwiększonym wolumenem produkcji, trzecia linia nawozowa ANWILU będzie oznaczała nowe miej- sca pracy i możliwość wzrostu zysku operacyjnego EBITDA o około 57 mln EUR rocznie.

Na realizowaną przez ANWIL inwestycję trzeba też patrzeć przez pryzmat strategicznego znaczenia dla polskiej gospodarki. Będzie to wsparcie dla rodzimego rynku i skuteczne działanie w celu ograniczenia napły- wu do kraju nawozów z importu. Realizacja projektu potwierdzi także status ANWILU jako największego i za- razem najbardziej pożądanego pracodawcy w regionie.

TRZECIA LINIA DO PRODUKCJI NAWOZÓW Zaawansowanie prac jest obecnie na poziomie 80%.

Będzie to kompleks zawierający instalacje: kwasu azotowego i neutralizacji, granulacji oraz infrastrukturę pomocniczą

Fot. ANWIL

(16)

POLIMERY POLICE: POZIOM PRAC PRZEKROCZYŁ 80%

Wojciech Blew

wiceprezes zarządu Grupy Azoty Polyolefins w zakresie Polimerów Police

2021 rok był wymagającym czasem, pełnym intensywnej pracy nad realizacją projektu Polimery Police. Pomimo trudności spowodowanych utrzymującą się pandemią COVID-19, która wywarła wpływ m.in. na globalny łańcuch dostaw, osiągnęliśmy spektakularny postęp realizacji projektu „Polimery Police”. Nowy rok rozpoczynaliśmy z postępem na poziomie ok. 38%, a zamknęliśmy na poziomie przekraczającym 80%.

Fot. Grupa Azoty S.A.

N

a osiągnięty postęp składają się wszystkie eta- py realizacji kontraktu z naszym generalnym wykonawcą, w której zakres wchodzą: decyzje i pozwolenia administracyjne, zamówienia i logisty- ka, w tym dostawy kluczowych urządzeń i aparatów, prace budowlane, etc.

Operacja posadowienia propan propylen splittera Kluczowe z punktu widzenia ostatniego roku były dostawy urządzeń i aparatów. Już w styczniu na plac budowy został dostarczony pierwszy z pięciu zbiorni- ków na propylen. Najbardziej wymagającą była jednak operacja posadowienia propan propylen splittera.

Dostarczony na plac budowy pod koniec lutego aparat, w następnej kolejności przez blisko 12 tygodni był przy- gotowywany do instalacji. Aby podnieść mierzącą blisko 100 m kolumnę, sprowadzono jeden z największych na świecie dźwigów pierścieniowych, którego średnica podstawy wynosi 21 metrów, wysokość 121 metrów, a maksymalny udźwig to 1600 ton. Zanim przystąpiono do montażu kolumny, ring crane zainstalował na instalacji PDH w sumie 8 urządzeń, w tym m.in. depropanizer o masie 257 ton i wysokości 56 m.

85% kluczowych urządzeń zamontowanych Na podprojekcie instalacji produkcji polipropyle- nu (PP) zamontowanych zostało już 85% kluczowych urządzeń, w tym dwa reaktory PP. Ponadto w sierpniu zakończono operację montażu 60 silosów magazy- nowych na polipropylen. Natomiast na podprojekcie Terminal Przeładunkowo-Magazynowy zadaszone zostały dwa zbiorniki na propan oraz zbiornik na etylen. Obecnie trwają jeszcze prace związane z mon- tażem wewnętrznych płaszczy zbiorników. Ponadto wykonano pogłębienie odcinka portowego na Kanale Polickim do głębokości -12,5 m.

Pozwolenia na użytkowanie

O postępie realizacji inwestycji świadczy również inicjacja procesu uzyskiwania pozwoleń na użytko- wanie. 10 września 2021 r. Powiatowy Inspektorat Nadzoru Budowlanego w Policach wydał pierwsze pozwolenie na użytkowanie, które swoim zakresem obejmuje budowę sieci elektroenergetycznej 110 kV oraz sieci światłowodowej.

polub nas

z proﬁl

Reklama

(17)

2020_11_ANWIL_Inwestycje_210x297.indd 2

2020_11_ANWIL_Inwestycje_210x297.indd 2 06/11/2020 16:5506/11/2020 16:55

(18)

Fot. 123rf

POWRÓT DO WZROSTU W TRUDNYCH CZASACH

Wyniki gospodarcze przemysłu chemicznego

w Polsce i Unii Europejskiej po trzech kwartałach 2021 r.

Lech Winiowski

Instytut Organizacji „INORG” Sp. z o.o.

Po nacechowanym negatywnym wpływem pandemii poprzednim, 2020 roku, sytuacja gospodarcza w Polsce i UE w 2021 zaczęła wracać do normy.

W I połowie 2021 r. (w szczególności w II kwartale roku) w przemyśle

obserwowano dynamiczną poprawę sytuacji, której głównym motorem był rosnący popyt na rynku krajowym, jak i rynkach zagranicznych. Niestety równolegle narastały problemy po stronie realizacji zamówień przez

producentów przemysłowych. Coraz silniejszy wpływ wywierały zjawiska, takie jak wzrost kosztów (w szczególności kosztów zatrudnienia), niedobory

surowców i półfabrykatów (zaburzone po pandemii łańcuchy logistyczne, zwłaszcza w zakresie importu), a także narastająca niepewność wywołana kolejną falą pandemii na przełomie III i IV kwartału roku.

(19)

P

olski przemysł chemiczny na tym tle odnoto- wywał dobre wyniki (istotnie lepsze niż średnia dla krajowego przetwórstwa przemysłowego).

Rok 2021 r. można więc ocenić jako okres powrotu do wzrostu w branży chemicznej. Starania rodzimych producentów do przywrócenia w polskiej chemii dynamiki sprzed pandemii nacechowane jednak były dość niekorzystnym wpływem otoczenia (począwszy od zmian legislacyjnych, na wspomnianych powyżej sys- temowych problemach przemysłu kończąc). Co więcej, prognozy dla europejskiej i polskiej chemii dotyczące bieżącego roku wskazują, że zagrożenia w otoczeniu rynkowym, jak i regulacyjnym będą narastać.

Klimat koniunktury w chemii na tle

przetwórstwa przemysłowego w Polsce w 2021 r.

Ogólny klimat koniunktury w polskim przetwór- stwie przemysłowym w 2021 r. na skutek wpływu pandemii generalnie oceniany był niekorzystnie. W II i III kwartale roku obserwowano co prawda wzrost wskaźnika klimatu koniunktury (chociaż nadal pozo- stawał ujemny), ale od września ponownie pogłębiały się jego spadki.

Jako najczęściej zgłaszane bariery przez przed- siębiorców, GUS w październiku 2021 r. wskazywał:

trudności związane z kosztami zatrudnienia (barierę wskazywała ponad połowa badanych), niepewną ogólną sytuację gospodarczą oraz wysokie obciążenia na rzecz budżetu państwa.

Od 2020 r. najbardziej wzrosło znaczenie bariery związanej z niedoborem surowców, materiałów i półfabrykatów, natomiast spadło ryzyko utrudnień wynikających z niedostatecznego popytu na rynku¹. Podobnie jak w 2020 r., na tle całej gospodarki relatywnie pozytywnie kształtował się wskaźnik ogólnego klimatu koniunktury w przemyśle chemicznym. Od stycznia do listopada 2021 analizowany wskaźnik po- zostawał na poziomie dodatnim, chociaż w II połowie roku cechował go trend spadkowy.

Produkcja sprzedana w sektorze chemicznym w Polsce²

Według najnowszych danych GUS, produkcja sprzedana w produkcji chemikaliów i wyrobów chemicznych po dziesięciu miesiącach 2021 r. była o nieco ponad 15% większa niż w okresie I-X 2020 r. Dla porównania, w przemyśle farmaceutycznym wzrost produkcji w ww. okresie wyniósł 3,4% (w tym przypadku w 2020 r. nie wystąpiły jednak aż tak istotne spadki produkcji r/r), a w produkcji wyrobów z gumy i tworzyw sztucznych o blisko 19%.

Analizując dane kwartalne można stwierdzić, że branża producentów wyrobów z gumy i tworzyw sztucznych, która najbardziej ucierpiała w wyniku pandemii w poprzednim roku, notowała szczegól- nie dynamiczne wzrosty produkcji sprzedanej r/r w 2021 r. (w II kwartale sięgające blisko 41%). Przemysł farmaceutyczny rósł w całym 2020 r., ale w I kwar-

tale 2021 r. wykazywał spadki produkcji sprzedanej.

Z kolei produkcja sprzedana chemikaliów i wyrobów chemicznych wykazała relatywnie dużą odporność na wpływ pandemii w 2020 r. (poza II kwartałem), a w 2021 r. jej roczna dynamika osiągała kilkuna- stoprocentowe poziomy.

Poziom produkcji ważniejszych produktów chemicznych i z tworzyw sztucznych (wyselekcjonowanych jako takie przez GUS) w trakcie dziesięciu miesięcy 2021

RYS. 1

Wskaźnik ogólnego klimatu koniunktury w Polsce (źródło: GUS)

RYS. 2

Dynamika produkcji sprzedanej przemysłu chemicznego (w przedsiębiorstwach o liczbie pracujących powyżej 9 osób) – analogiczny okres ubiegłego roku = 100

(źródło: GUS)

RYS. 3

Produkcja sprzedana przemysłu chemicznego w mln zł (źródło: GUS)

RYS. 3 Produkcja sprzedana przemysłu chemicznego w mln zł

Źródło: GUS

Poziom produkcji ważniejszych produktów chemicznych i z tworzyw sztucznych (wyselekcjonowanych jako takie przez GUS) w trakcie dziesięciu miesięcy 2021 roku oraz jej dynamikę w odniesieniu do analogicznego okresu roku poprzedniego przestawiono w tablicy 1. Największy wzrost (o 15% i więcej) dotyczył takich produktów, jak: włókna chemiczne (126,8%), wykładziny podłogowe, ścienne lub sufitowe, z tworzyw sztucznych (124%), farby, lakiery i podobne środki pokrywające, farba drukarska i gotowe sykatywy (121,8%), opony ogółem (121,2%) i generalnie wyroby z gumy (118,5%) oraz wodorotlenek sodu stały (soda kaustyczna), w przeliczeniu na 96% NaOH (116%). Z kolei największe spadki produkcji (o ponad 10%) dotyczyły takich produktów, jak: polietylen (spadek o 37,1%), butadien-1,3 (35,6%), etylen (35,2%), polichlorek winylu niezmieszany z innymi substancjami (26,8%), propylen (25,1%), polipropylen (14,4%) oraz kwas octowy w przeliczeniu na 100% (11,9%).

TAB. 1 Produkcja wybranych ważniejszych produktów chemicznych i z tworzyw sztucznych

Lp. Nazwa J.m. I-X 2021 I-X 2020=100

1 Kwas siarkowy w przeliczeniu na 100% tys. t 1 357 105,4

2 Oleum w przeliczeniu na 100% H2SO4 tys. t 190 108,8

3 Wodorotlenek sodu stały (soda kaustyczna), w przeliczeniu na

96% NaOH tys. t 69,0 116,0

4 Wodorotlenek sodu w roztworze wodnym (ług sodowy lub ciekła

soda kaustyczna) w przeliczeniu na 96% NaOH tys. t 296 92,5 5 Siarczan wapniowy syntetyczny (gips syntetyczny) tys. t 2427 98,6

6 Etylen tys. t 267 64,8

7 Propylen tys. t 271 74,9

8 Butadien-1,3 t 32 252 64,4

9 Toluen t 9265 105,7

10 Fenol t 36 469 101,4

11 Kwas octowy w przeliczeniu na 100% t 4 042 88,1

12 6-heksanolaktam (epsilon-kaprolaktam) tys. t 136 106,2

13 Kwas azotowy techniczny w przeliczeniu na 100% tys. t 2 025 101,9

14 Amoniak bezwodny w przeliczeniu na 100% tys. t 2162 98,9

15 Amoniak w roztworze wodnym w przeliczeniu na 100% tys. t 89,1 104,7 16 Nawozy azotowe (w przeliczeniu na czysty składnik) tys. t 1720 100,5 17 Nawozy fosforowe (w przelicz. na czysty składnik) tys. t 383 102,7 18 Nawozy potasowe (w przelicz. na czysty składnik) tys. t 338 104,3 19 Tworzywa sztuczne (w formach podstawowych) tys. t 2 792 99,2

20 Polietylen tys. t 183 62,9

21 Polimery styrenu tys. t 150 105,8

22 w tym polistyren do spieniania tys. t 92,1 104,5

23 Polichlorek winylu niezmieszany z innymi substancjami tys. t 177 73,2 5967 5721

5164 5807 6125

7441 6770 6675 6702 7008 7467 7960 8541

1121 1084 1043 928 992 1270 1070 1039 1143 1085 1011 1304 1273 9 721 9 344

7 808 8 536 9 188 11 303

10 570 10 513 10 670 10 143 10 078 11 037 11 301

500 2500 4500 6500 8500 10500

paź.20 lis.20 gru.20 sty.21 lut.21 mar.21 kwi.21 maj.21 cze.21 lip.21 sie.21 wrz.21 paź.21 Chemikalia i wyroby chemiczne Wyroby farmaceutyczne Wyroby z gumy i tworzyw szt.

(20)

TAB. 1 Produkcja wybranych ważniejszych produktów chemicznych i z tworzyw sztucznych

Lp. Nazwa J.m. I-X 2021 I-X 2020=100

1 Kwas siarkowy w przeliczeniu na 100% tys. t 1 357 105,4

2 Oleum w przeliczeniu na 100% H₂SO₄ tys. t 190 108,8

3 Wodorotlenek sodu stały (soda kaustyczna), w przeliczeniu na 96% NaOH tys. t 69,0 116,0 4 Wodorotlenek sodu w roztworze wodnym (ług sodowy lub ciekła soda kaustyczna)

w przeliczeniu na 96% NaOH tys. t 296 92,5

5 Siarczan wapniowy syntetyczny (gips syntetyczny) tys. t 2427 98,6

6 Etylen tys. t 267 64,8

7 Propylen tys. t 271 74,9

8 Butadien-1,3 t 32 252 64,4

9 Toluen t 9265 105,7

10 Fenol t 36 469 101,4

11 Kwas octowy w przeliczeniu na 100% t 4 042 88,1

12 6-heksanolaktam (epsilon-kaprolaktam) tys. t 136 106,2

13 Kwas azotowy techniczny w przeliczeniu na 100% tys. t 2 025 101,9

14 Amoniak bezwodny w przeliczeniu na 100% tys. t 2162 98,9

15 Amoniak w roztworze wodnym w przeliczeniu na 100% tys. t 89,1 104,7

16 Nawozy azotowe (w przeliczeniu na czysty składnik) tys. t 1720 100,5

17 Nawozy fosforowe (w przelicz. na czysty składnik) tys. t 383 102,7

18 Nawozy potasowe (w przelicz. na czysty składnik) tys. t 338 104,3

19 Tworzywa sztuczne (w formach podstawowych) tys. t 2 792 99,2

20 Polietylen tys. t 183 62,9

21 Polimery styrenu tys. t 150 105,8

22 w tym polistyren do spieniania tys. t 92,1 104,5

23 Polichlorek winylu niezmieszany z innymi substancjami tys. t 177 73,2

24 Polipropylen tys. t 246 85,6

25 Kauczuk syntetyczny tys. t 229 98,2

26 Pestycydy t 60 575 99,7

27 Farby, lakiery i podobne środki pokrywające, farba drukarska i gotowe sykatywy t 1 361 211 121,8 28 Mydło, produkty organiczne powierzchniowo czynne i preparaty stosowane jako mydło t 233 738 92,5

29 Detergenty i preparaty do prania t 872 431 100,1

30 Kosmetyki do pielęgnacji włosów t 131 432 91,3

31 Kleje t 56 924 111,4

32 Włókna chemiczne t 34 566 126,8

33 Podstawowe substancje farmaceutyczne mln zł 381 106,9

34 Leki i pozostałe wyroby farmaceutyczne mln zł 9 643 106,5

35 Wyroby z gumy t 927 446 118,5

36 Opony ogółem, w tym: t 474 912 121,2

37 - do pojazdów samochodowych osobowych t 253 552 121,4

38 - do pojazdów samochodowych ciężarowych i autobusów t 182 735 122,3

39 - ciągnikowe t 12 068 115,3

40 - do maszyn i urządzeń rolniczych t 15 843 105,5

41 Przewody, rury i węże z gumy innej niż ebonit t 41 405 109,4

42 Rury, przewody i węże, sztywne z polimerów etylenu t 118 569 109,3

43 Rury, przewody i węże, sztywne z polimerów propylenu t 64 584 98,0

44 Rury, przewody i węże, sztywne, z polimerów chlorku winylu t 113 992 104,4 45 Płyty, arkusze, folie, taśmy i pasy z komórkowych polimerów styrenu t 228 690 109,6

46 Worki i torby z tworzyw sztucznych t 283 912 107,1

47 Pudełka, skrzynki, klatki i podobne artykuły z tworzyw sztucznych t 283 863 101,4 48 Wykładziny podłogowe, ścienne lub sufitowe, z tworzyw sztucznych t 62 858 124,0 49 Drzwi, okna i ich ościeżnice oraz progi, z tworzyw sztucznych tys. szt. 8 724 111,7

(21)

TAB. 2

Wyniki finansowe przemysłu chemicznego w mln zł (źródło: GUS)

roku oraz jej dynamikę w odniesieniu do analogicznego okresu roku poprzedniego przestawiono w tabeli 1.

Największy wzrost (o 15% i więcej) dotyczył takich pro- duktów, jak: włókna chemiczne (126,8%), wykładziny podłogowe, ścienne lub sufitowe, z tworzyw sztucznych (124%), farby, lakiery i podobne środki pokrywające, farba drukarska i gotowe sykatywy (121,8%), opony ogółem (121,2%) i generalnie wyroby z gumy (118,5%) oraz wodorotlenek sodu stały (soda kaustyczna), w przeliczeniu na 96% NaOH (116%). Z kolei największe spadki produkcji (o ponad 10%) dotyczyły takich produktów, jak: polietylen (spadek o 37,1%), butadien-1,3 (35,6%), etylen (35,2%), polichlorek winylu niezmieszany z innymi substancjami (26,8%), propylen (25,1%), polipropylen (14,4%) oraz kwas octowy w przeliczeniu na 100% (11,9%).

Wyniki finansowe przedsiębiorstw przemysłu chemicznego

Po trzech kwartałach 2021 r. w produkcji chemi- kaliów i wyrobów chemicznych, przemyśle farmaceutycznym oraz produkcji wyrobów z gumy i tworzyw sztucznych przychody i koszty wzrosły. Należy jednak zauważyć, że w produkcji chemikaliów przychody ro- sły bardziej dynamicznie niż koszty, co przełożyło się na ponad 36% wzrosty wyników finansowych brutto, jak i netto. Jedynie w przemyśle farmaceutycznym wyniki finansowe za okres od stycznia do września 2021 r. spadły r/r.

Ceny produktów przemysłu chemicznego

W produkcji przemysłowej chemikaliów i wyrobów chemicznych od stycznia do września 2021 r. roczna dynamika cen rosła systematycznie. W efekcie we wrześniu 2021 r. ceny były wyższe o 15% niż we wrze- śniu 2020 r.

RYS. 4 Dynamika cen wyrobów przemysłu chemicznego (analogiczny miesiąc roku poprzedniego

= 100) (źródło: GUS)

Z kolei w przemyśle farmaceutycznym w III kwartale 2021 r. dominowały skromniejsze wzrosty cen w przedziale od ok. 0,5% do 2%.

W produkcji wyrobów z gumy i tworzyw sztucznych od lutego 2021 r. obserwowano ceny wyższe niż przed rokiem, a w kolejnych miesiącach 2021 r. ich wzrosty r/r były coraz wyższe. W efekcie we wrześniu 2021 r. obserwowano ceny na poziomie blisko 10%

wyższym niż we wrześniu 2020 r.

Lp. Treść I-IX 2020 I-IX 2021 Dynamika w % 1. Produkcja chemikaliów i wyrobów chemicznych

a) przychody ze sprzedaży 45495,7 56240,2 123,6 b) koszt własny sprzedanych produk-tów i materiałów 41406,9 50745,5 122,6

c) wynik finansowy brutto 4287,8 5854,9 136,5

d) wynik finansowy netto 3696,2 5035,3 136,2

2. Produkcja wyrobów farmaceutycznych

3. Produkcja wyrobów z gumy i tworzyw sztucznych

(22)

RYS. 6. Globalna dynamika produkcji w przemyśle chemicznym w okresie styczeń-wrzesień 2021 r. w porównaniu z analogicznym okresem poprzedniego roku

źródło: Cefic Chemical Quarterly Report (CQR). Quarterly Summary; 20 December 2021

Jak wynika z danych Eurostat, w trzecim kwartale 2021 r. tempo wzrostu produkcji chemicznej w UE zaczęło spadać.

Na tym tle pozytywnie wyróżniały się wyniki branży chemicznej w Polsce. Wysokie, ponad 20%

tempo wzrostu produkcji (wg danych Eurostat) zostało bowiem utrzymane aż do października 2021 r.

RYS. 7 Dynamika produkcji chemikaliów i wyrobów chemicznych PKD20 (100% = miesiąc poprzedniego roku)

Źródło: Eurostat

Dane dotyczące produkcji w sektorach gospodarki będących głównymi odbiorcami produktów chemicznych w UE pokazują, że spośród największych sektorów wytwórczych, najbardziej dotknięta kryzysem została motoryzacja, przemysł poligraficzny, tekstylny, produkcja metali podstawowych oraz przemysł maszynowy. Branże, które odzyskały już tempo wzrostu sprzed pandemii to produkcja sprzętu i urządzeń elektrycznych oraz przemysł farmaceutyczny.

Generalnie w okresie styczeń-wrzesień 2021 r. poziom produkcji w przetwórstwie przemysłowym w UE był o 10,7% wyższy niż w okresie trzech kwartałów 2020 r.

12,1%

11,5%

8,5% 8,4%

7,0% 6,2%

3,3%

1,8%

0%

2%

4%

6%

8%

10%

12%

14%

Indie Chiny Świat Korea Pd. UE Ameryka

Łacińska Japonia USA

8,4 4,2

8,7 22,9

16,6

12,9 12,4

22 21,1

24,6

3

‐0,3 5,2

13,7 13,5 10,2

7 6,9

4,9 2

‐5 0 5 10 15 20 25

sty.21 lut.21 mar.21 kwi.21 maj.21 cze.21 lip.21 sie.21 wrz.21 paź.21

Polska UE‐27 RYS. 6

Globalna dynamika produkcji w przemyśle chemicznym w okresie styczeń-wrzesień 2021 r.

w porównaniu z analogicznym okresem poprzedniego roku

ok. 122,5% i była na niższym poziomie od dynamiki eksportu ogółem, który wzrósł r/r o ponad 24%.

W tym samym okresie wartość obrotów handlowych chemikaliami po stronie importu wyniosła 141 mld zł. Dynamika importu chemikaliów w stosunku do analogicznego okresu 2020 r. wyniosła 129,8%

i była wyższa od dynamiki importu ogółem, która wyniosła 128,4%.

Podsumowując, polski przemysł chemiczny w 2021 r. powrócił na ścieżkę wzrostu. Pozytywnie nastrajają najnowsze dane dotyczące wzrostu pro- dukcji sprzedanej oraz rosnący popyt w branżach docelowych odbiorców produktów chemicznych.

Można również stwierdzić, że zakłócenia łańcuchów dostaw z Azji częściowo przełożyły się na wzrost zamówień eksportowych u polskich producentów, jednocześnie nie powodując istotnych zatorów wynikających z niedoboru surowców w procesach produkcyjnych.

Dalsze wnioski dotyczące obecnej sytuacji w bran- ży, jak i wyzwań na przyszłość, można sformułować spoglądając na polski przemysł chemiczny na tle sytuacji na rynku UE. Na przełomie roku to bowiem czynniki makroekonomiczne, takie jak unijne reformy związane z polityką ekologiczną i energetyczną, czy wzrost kosztów gazu i energii będą stanowiły wyzwania dla branży w 2022 r.

Przemysł chemiczny na świecie i w UE

Dane dotyczące III kwartałów 2021 r. wskazują, że dynamika wzrostu produkcji chemicznej w UE wróciła do poziomów sprzed pandemii.

Produkcja w sektorze chemicznym UE-27 w okresie styczeń-wrzesień 2021 r. wzrosła o 7% w porów- naniu z poziomem z poprzedniego roku (styczeń- -wrzesień 2020)³. W branży panuje jednak niepokój dotyczący sytuacji na przełomie roku, bowiem już w IV kwartale 2021 r. dały o sobie znać czynniki, takie jak zakłócenia w łańcuchach dostaw, rosnąca inflacja oraz ryzyko wprowadzenia kolejnych ograniczeń na skutek kolejnej fali pandemii.

RYS. 5 Poziom eksportu i importu chemikaliów i produktów pokrewnych w mln zł (źródło: GUS)

Handel zagraniczny chemikaliami

W okresie od stycznia do września 2021 r. eksport chemikaliów i produktów pokrewnych osiągnął wartość bliską 92 mld zł. Dynamika eksportu chemikaliów w stosunku do dziewięciu miesięcy 2020 r.

wyniosła ok. 122,5% i była na niższym poziomie od dynamiki eksportu ogółem, który wzrósł r/r o ponad 24%.

W tym samym okresie wartość obrotów handlowych chemikaliami po stronie importu wyniosła 141 mld zł. Dynamika importu chemikaliów w stosunku do analogicznego okresu 2020 r. wyniosła 129,8% i była wyższa od dynamiki importu ogółem, która wyniosła 128,4%.

RYS. 5. Poziom eksportu i importu chemikaliów i produktów pokrewnych w mln zł

Źródło: GUS

Podsumowując, polski przemysł chemiczny w 2021 r. powrócił na ścieżkę wzrostu. Pozytywnie nastrajają najnowsze dane dotyczące wzrostu produkcji sprzedanej oraz rosnący popyt w branżach docelowych odbiorców produktów chemicznych. Można również stwierdzić, że zakłócenia łańcuchów dostaw z Azji, częściowo przełożyły się na wzrost zamówień eksportowych u polskich producentów, jednocześnie nie powodując istotnych zatorów, wynikających z niedoboru surowców w procesach produkcyjnych.

Dalsze wnioski dotyczące obecnej sytuacji w branży, jak i wyzwań na przyszłość można sformułować, spoglądając na polski przemysł chemiczny na tle sytuacji na rynku UE. Na przełomie roku to, bowiem czynniki makroekonomiczne, takie jak unijne reformy związane z polityką ekologiczną i energetyczną, czy wzrost kosztów gazu i energii będą stanowiły wyzwania dla branży w 2022 r.

Przemysł chemiczny na świecie i w UE

Dane dotyczące III kwartałów 2021 r. wskazują, że dynamika wzrostu produkcji chemicznej w UE wróciła do poziomów sprzed pandemii.

Produkcja w sektorze chemicznym UE-27 w okresie styczeń-wrzesień 2021 r. wzrosła o 7% w porównaniu z poziomem z poprzedniego roku (styczeń-wrzesień 2020)³. W branży panuje jednak niepokój dotyczący sytuacji na przełomie roku, bowiem już w IV kwartale 2021 r. dały o sobie znać czynniki takie jak zakłócenia w łańcuchach dostaw, rosnąca inflacja oraz ryzyko wprowadzenia kolejnych ograniczeń na skutek kolejnej fali pandemii.

Ciekawie wyglądają również dane europejskiego przemysłu chemicznego na tle globalnym.

Produkcja w sektorze chemicznym w Chinach wzrosła o 11,5% w 2021 r. (styczeń-wrzesień) w stosunku do roku poprzedniego. Jednak od lutego 2021 r. tempo wzrostu produkcji chemicznej w Chinach spadało systematycznie.

Produkcja w sektorze chemicznym na świecie wzrosła o 8,5% w trakcie III kwartałów 2021 r. w porównaniu z poziomem z poprzedniego roku (2020). Jednakże, również globalna dynamika produkcji chemikaliów spadła po raz czwarty z rzędu od maja 2021.

3 Cefic Chemical Quarterly Report (CQR). Quarterly Summary; 20 December 2021.

9444 9354 9744

8377 8569 9292

10799 10771 9506

10807

10176 10691 11151 12573 13165 13531

12525 12708 14391

16880

15899 15627 16702 16581

15991 16532

8000 10000 12000 14000 16000 18000

wrz.20 paź.20 lis.20 gru.20 sty.21 lut.21 mar.21 kwi.21 maj.21 cze.21 lip.21 sie.21 wrz.21

Eksport Import

Zatrudnienie i wynagrodzenia w przemyśle chemicznym

W okresie od stycznia do października 2021 roku w stosunku do ubiegłego roku, w produkcji chemika- liów i wyrobów chemicznych przeciętna liczba osób zatrudnionych wzrosła o 2,1%, w produkcji wyrobów farmaceutycznych nastąpił wzrost zatrudnienia o 3,2%, natomiast w produkcji wyrobów z gumy i tworzyw sztucznych o 4,5%.

Przez pierwsze dziesięć miesięcy 2021 r. w stosunku do analogicznego okresu poprzedniego roku spośród analizowanych działów przemysłu nieco wyższy wzrost przeciętnych wynagrodzeń miesięcz- nych wystąpił w produkcji wyrobów z gumy i tworzyw sztucznych (9,6%) oraz w przemyśle farmaceutycznym (9,2%). Natomiast w produkcji chemikaliów i wyro- bów chemicznych wynagrodzenia rosły w tym czasie o 6,5%.

Handel zagraniczny chemikaliami

W okresie od stycznia do września 2021 r. eksport chemikaliów i produktów pokrewnych osiągnął war- tość bliską 92 mld zł. Dynamika eksportu chemikaliów w stosunku do dziewięciu miesięcy 2020 r. wyniosła

(23)

(24)