Ryszard Kapuściński napisał: „Pamięć jest niezbędnym składnikiem małej ojczyzny. Pozwala nam zachować ją we wspomnieniu, nawet jeżeli utracimy z nią kontakt bezpośredni. Tak długo jak żyjemy i gdziekolwiek jesteśmy, pozostaje ona cząstką naszej tożsamości, naszym znakiem iden-tyfikacyjnym”. Wzmacnianie poczucia tożsamości indywidualnej, kulturowej, narodowej, regional-nej i etniczregional-nej – to jeden z najważniejszych celów kształcenia ogólnego w polskiej szkole. Kształce-nie i wychowaKształce-nie powinno zmierzać do rozwijania postaw obywatelskich, patriotycznych i społecz-nych. Formą metodyczną sprzyjającą procesowi uwewnętrzniania określonych wartości i postaw uczniów jest posiadająca szczególne walory edu-kacyjne metoda projektu.
Projekt edukacyjny to metoda mająca szerokie zastosowanie w pracy dydaktycznej i wychowaw-czej. Jej istotą jest podejmowanie przez uczniów przedsięwzięć poznawczych znacznie szerszych niż tradycyjne zadania realizowane w klasie lub w domu. Przedsięwzięcia te mogą mieć charakter przedmiotowy lub interdyscyplinarny,
a ucznio-wie pracują nad nimi indywidualnie lub grupowo.
Praca nad projektem ma charakter długofalowy i jest rozplanowana na etapy.
Realizacja projektów wspiera integrację zespołu klasowego, sprzyja kształceniu umiejęt-ności planowania i organizowania własnej pracy uczniów, zbierania i selekcjonowania informacji, rozwiązywania problemów, współdziałania, podej-mowania decyzji, skutecznego komunikowania się oraz dokonywania samooceny, a także wpływa na wzmacnianie poczucia własnej wartości. Dzięki danej uczniom swobodzie w poszukiwaniu metod rozwiązywania problemów, ich wiedza zdobyta w trakcie realizacji projektu jest znacznie głęb-sza i trwalgłęb-sza niż przy zastosowaniu tradycyjnych metod kształcenia.
Punktem wyjścia, z reguły, jest jakaś sytua-cja problemowa, jakieś zamierzenie, wytyczenie szczegółowych celów i zadań, punktem dojścia zaś – prezentacja efektów pracy w różnych formach.
Organizacja działań spoczywa na uczniach odpo-wiedzialnych za realizację poszczególnych etapów i komponentów projektu. Nauczyciel zaś pełni rolę
opiekuna, koordynatora i konsultanta. Rezultaty pracy prezentowane są publicznie na forum klasy lub szkoły.
Poniżej przedstawiam autorską propozycję wykorzystania metody projektów do realizacji treści z zakresu rozwijania poczucia tożsamo-ści lokalnej i regionalnej uczniów województwa zachodniopomorskiego.
Walory naszej gminy
Szkoła podstawowa – wiedza o społeczeństwie Podstawa programowa – treści nauczania VI. Społeczność lokalna.
Uczeń:
5) znajduje i przedstawia informacje na temat swojej gminy, wydarzeń i postaci z jej dziejów;
Cel ogólny: poznanie i promowanie walorów gminy.
Cele operacyjne Uczeń:
• identyfikuje źródła wiedzy i znajduje informacje o swojej gminie;
• sporządza katalog najważniejszych informacji o ludności, instytucjach oświatowych, gospo-darczych, kulturalnych, sportowo-turystycznych swojej gminy;
• opracowuje informacje o kultywowaniu i ob-chodach lokalnych świąt, tradycji i obycza-jów oraz upamiętnianiu ważnych wydarzeń historycznych;
• dokumentuje wydarzenia współczesnego życia społeczno-kulturalnego, naukowego i gospo-darczego swojej gminy, w tym ważnych inicja-tyw społecznych: projektów, kampanii, akcji, wystaw, spotkań itp.;
• przedstawia na forum najważniejsze walory swojej gminy.
Zadania (propozycje)
Uczniowie opracowują kartę projektu eduka-cyjnego, uwzględniając przykładowo następujące zagadnienia do opracowania przez poszczególne zespoły:
• warunki geograficzne gminy – położenie i obszar, klimat, gleby, surowce, pojezierza/je-ziora, lasy, parki narodowe/krajobrazowe, rezer-waty przyrody;
• cechy populacji mieszkańców – liczba ludności, struktura demograficzna, mniejszości narodowe i etniczne;
• instytucje kultury – muzea, teatry, filharmonie, biblioteki, galerie sztuki, tradycje regionalne, wydarzenia społeczno-kulturalne – festiwale, koncerty;
• gospodarka i infrastruktura – bogactwa natu-ralne, dominujące zawody, największe przed-siębiorstwa, wydarzenia gospodarcze, usługi, rolnictwo i przetwórstwo, hodowla, inwestycje w rozwój infrastruktury gminy;
• nauka i oświata – placówki naukowe i oświa-towe, liczba uczniów i studentów, osiągnięcia naukowe,
• sport, turystyka i wypoczynek – kluby sporto-we, baza sportowa i rekreacyjno- turystyczna, zawody/imprezy sportowe i turystyczne;
• miejsca wydarzeń historycznych, zabytki, pomniki;
• „portrety” ludzi zasługujących na miano „dumy gminy”, którzy swoją działalnością społeczną/
zawodową przyczynili się do rozwoju gminy/
regionu oraz pomnażania lokalnych dóbr ma-terialnych i kulturalnych;
• formy współpracy z zagranicą i fundusze unijne.
Uczniowie po zrealizowaniu (w okresie mie-siąca) założeń projektu badawczego, prezentują na forum szkoły walory swojej gminy z przewodnim hasłem promocyjnym. Na prezentację efektów realizacji uczniowskiego projektu edukacyjnego powinni zostać zaproszeni goście – lokalni part-nerzy społeczni szkoły. Formy prezentacji po-szczególnych informacji o gminie powinny być zróżnicowane (prezentacje, filmy, zdjęcia, plakaty, wywiady itp.). Multimedialna prezentacja zredago-wanych materiałów powinna zostać zamieszczona na stronie internetowej szkoły.
Wieloletni nauczyciel i konsultant ds. edukacji
obywatelskiej. Autor oraz współautor licznych publikacji, między innymi książki Edukacja obywatelska w szkole.
Teoria i praktyka (2011).
Janusz Korzeniowski Walory Pomorza Zachodniego
Szkoła podstawowa – wiedza o społeczeństwie Podstawa programowa – treści nauczania VII. Społeczność regionalna
Uczeń:
1) znajduje i przedstawia informacje o swoim regio-nie, wydarzenia i postaci z jego dziejów; lokalizuje własne województwo i powiaty wchodzące w jego skład oraz pozostałe województwa.
Cel ogólny: poznanie i promowanie walorów Po-morza Zachodniego.
Cele szczegółowe:
• pogłębienie wiedzy o najważniejszych wyda-rzeniach życia społeczno-kulturalnego, nauko-wego i gospodarczego współczesnego Pomorza Zachodniego;
• uświadomienie wspólnych cech, emocjonalnych związków i poczucia jedności z regionem;
• uświadomienie znaczenia urzeczywistniania wartości społeczno-kulturowych związanych z regionem;
• popularyzowanie walorów województwa zachodniopomorskiego.
Zadania (propozycje)
Uczniowie opracowują kartę projektu eduka-cyjnego, uwzględniając przykładowo następujące zagadnienia do opracowania przez poszczególne zespoły:
• zidentyfikowanie źródeł wiedzy i informacji o Pomorzu Zachodnim;
• sporządzenie katalogu najważniejszych trady-cji regionalnych, wydarzeń życia społeczno--kulturalnego, naukowego i gospodarczego współczesnego Pomorza Zachodniego, szcze-gólnie zasługujących na dobrą opinię i uznanie, a tym samym tworzących markę województwa zachodniopomorskiego;
• opracowanie informacji o Rejonach Pamięci Narodowej, miejscach historycznych, zabytkach i pomnikach;
• opracowanie „mapy” walorów turystycznych regionu;
• opracowanie „portretów” ludzi zasługujących na miano „dumy województwa”, którzy swoją działalnością zawodową lub społeczną przy-czyniają się do rozwoju Pomorza Zachodniego, pomnażania jego dóbr materialnych i kultural-nych, a także do szeroko rozumianej promocji województwa w kraju i za granicą;
• przedstawienie społecznie ważnych inicjatyw społecznych – projektów, kampanii, akcji itp.;
• sporządzenie wojewódzkiego katalogu miejsco-wości, herbów, organizacji, imprez itp. „spod znaku Gryfa”;
• zaprezentowanie przykładów dobrych praktyk w reprezentowaniu i rzecznictwie interesów mieszkańców oraz ich finansowym lub rzeczo-wym wspieraniu;
• przedstawienie przykładów organizowania debat, seminariów i konferencji na tematy ważne dla rozwoju regionu;
• przedstawienie przykładów współpracy między lokalnymi organizacjami/ instytucjami; inicjo-wanie wspólnych akcji, spotkań, wymiana do-świadczeń itp.;
• przedstawienie informacji o projektach zreali-zowanych z budżetów obywatelskich;
• sporządzenie wykazu instytucji i organizacji uhonorowanych Odznaką Honorową Gryfa Zachodniopomorskiego;
• opracowanie propozycji form i metod działań promocyjnych regionu.