nie tylko do życia, ale na przykład do
bycia liderem. W jaki sposób?
Dobry-mi i sprawdzonyDobry-mi w różnych
dziedzi-nach metodami są project management
(zarządzanie projektami) czy wymiana
międzynarodowa. Obie stanowią część
Programu FLEX. Właśnie dzięki tej
inicjatywie możemy kształcić
kompe-tencje przyszłości: growth mindset,
spe-cialized knowledge, create and solve oraz
digital skills.
Wychowanie do działania
FLEX to w pełni finansowany przez Departament Stanu USA program wymiany dla uczniów szkół średnich, w Polsce działający od 2015 roku. Już od ponad pięciu lat możemy w jego ramach zaszcze-piać w młodych ludziach otwartość na wyzwania, zdolność adaptacji, elastyczność poznawczą czy umiejętność ciągłego rozwoju i pozyskiwania nowej wiedzy. Zachęcam do udziału w nim, bo czy tego wszystkiego nauczymy naszych podopiecz-nych na podawczej lekcji wychowawczej?
Wymagające nowoczesne środowisko spo-łeczne stawia przede wszystkim na takie kompe-tencje, jak elastyczne działanie i praca zespołowa.
W tej ostatniej najbardziej inspirujące – zarówno dla nauczyciela, jak i dla ucznia – jest odkrycie, kto z naszych uczniów i uczennic ma predyspozycje do bycia liderem. Nasze rozmowy z uczniami to klucz do wyłonienia osobowości o nietuzinkowych cechach – takich, które pozwolą na kierowanie zespołem i pobudzanie osób w nim pracujących do działania. Jak mawiają uczniowie: „Najprzy-jemniejsza jest, proszę pani, ta droga, a nie meta”.
czy każdy jest gotowy?
Oczywiście, że nie każdy. Nie każdy ma w sobie tyle odwagi, by rozstać się na rok z rodzinnym domem, przyjaciółmi, szkołą, a nawet z ojczystym językiem.
Jeśli jednak będziemy młodym ludziom pokazywać, że tylko wychodząc poza strefę przysłowiowego komfortu, poznamy prawdziwie życie, to śmiem twierdzić: wtedy odrobimy lekcję nie z podręczni-kowego rozdziału, lecz trudów i wyzwań w odległej od ciepła domowego ogniska rzeczywistości. Jak to zrobić? Czy jest jakiś przepis na wyszlifowanie growth mindset („nastawienia na rozwój”)?
Ten cel możemy osiągnąć metodą dobrej organizacji pracy, poczucia sprawstwa, kształto-wania zaufania do własnych możliwości. Trzeba w związku z tym rozmawiać i inspirować do
dzia-łania. Jedna z moich nietuzinkowych uczennic wpadła na pomysł przerabiania odzieży na wagę – markowych koszulek czy bluz. Z pasji do szycia stworzyła projekt społeczny, którym zainspiro-wała koleżanki. W odpowiedzi dostała nauczy-cielskie zielone światło i podpowiedź, co można z tym zrobić dalej. Adresatem tego przedsięwzię-cia mogły się przecież okazać świetlice środowi-skowe, do których uczęszczają dzieci z uboższych rodzin. Tak narodziła się idea wolontariatu. Gdyby jednak nie liderka, pomysłu by nie było.
A zatem, po pierwsze, odnajdujmy liderów!
nie podcinaj skrzydeł
Dorosłość to ten rozdział w naszym życiu, do któ-rego chyba jeszcze żadne edukacyjne wydawnictwo nie napisało stosownego podręcznika z odpowied-nią liczbą zadań, testów i sposobów zaliczenia przedmiotu. Takiego przedmiotu nie ma przecież w szkole. Jak więc przygotować do dojrzałego, peł-nego trudów życia, gdy absolwent szkoły średniej często nawet nie potrafi rozszyfrować zapisów umowy-zlecenia, chcąc podjąć pracę tuż po matu-rze? To oczywiste – powinniśmy postawić na do-skonalenie w zakresie wyspecjalizowanej wiedzy (specialized knowledge). Krytyczne myślenie, rozwi-janie umiejętności podejmowania decyzji czy pobu-dzanie kreatywności – to prawdziwie wychowawcze zadania. Przykładem może być aranżacja klasowej wigilii w stylu osobliwego drzewka choinkowego.
Pamiętam, gdy przed laty dwie niezwykle twórcze uczennice ozdobiły klasową choinkę taśmą krawie-cką, z której wyczarowały nieziemskie kokardy, nie zawieszając ani jednej bombki. Po latach okazało się, że ukończyły architekturę wnętrz i są spełnione w wybranym zawodzie, a zaczęło się od niewinne-go drzewka bożonarodzenioweniewinne-go. A poprosiłam je wówczas tylko o jedno: „Czy możecie zrobić dla mnie kilka podobnych ozdób?”.
W niezwerbalizowany wtedy sposób uczen-nice wdrożyły krytyczne myślenie, bo zanim
po-wstała oryginalna choinka, trzeba było się przebić przez oportunizm klasowych tradycjonalistów i postawić na umiejętność podejmowania decyzji.
A zatem, po drugie, wspierajmy liderów!
komunikacja interpersonalna
Wiele szkół ma profesjonalnie zorganizowany szkolny samorząd. Organizowane są w nich kam-panie wyborcze ze spotami reklamowymi i pro-gramami wyborczymi, przedstawianiem kandyda-tur. Wszędzie są uczniowie urodzeni do tych ról.
Mają łatwość komunikacji i duże pokłady empatii.
Marzy im się wygrana. Okazuje się wówczas, że potrafią rozmawiać z ludźmi, przyjmować różne perspektywy. Potrafią słuchać. Ich osobliwe create and solve („twórz i rozwiązuj”) porywa tłumy i osta-tecznie piastują upragnione stanowisko przewod-niczącego samorządu szkolnego.
Muszą mieć niezwykłą inteligencję emocjo-nalną, która wzbudza zaufanie tłumu i prowadzi ich tam, gdzie pragną być. Ale przecież będą mieli pod sobą ludzi – gotowych do działania. Dojrzałość moralna i intelektualna pozwoli przewodniczące-mu szanować głos innych i słuchać... Prawdziwy lider bowiem potrafi w odpowiednim momencie usunąć się w cień, by dać pole do popisu swoim podwładnym. Dlatego powinien rozpoznawać emocje i umiejętnie nimi zarządzać.
A zatem, po trzecie, stwarzajmy liderom okazje do działania!
Współpraca wirtualna
Czy nam się to podoba, czy nie, żyjemy w świecie zaawansowanych technologii, a nasi uczniowie nie znają świata bez internetu. Dzięki temu wirtualnie podróżują na Alaskę, wchodzą do europejskich muzeów z pozycji aplikacji Impressionism HD, a gdy trzeba – nawiązują kontakty na Instagramie z osobami z drugiej półkuli naszego globu, bo Fa-cebook dla pokolenia Z to już przeżytek. Digital
skills, alfabetyzm cyfrowy – to przepustka do kom-petencji przyszłości. Czy musimy tego uczyć? Nie, wystarczy, że będziemy inspirować i nie przeszka-dzać. Bo w momencie zdalnej odprawy na lot do Waszyngtonu nasz potencjalny lider nie może być zaskoczony. Powinien to umieć. Chcąc aplikować do Programu FLEX w czasach pandemii musi być gotowy na proces rekrutacyjny online. Rozmowy kwalifikacyjne na Microsoft Teams czy Zoom, zdalnie rozwiązany test z języka angielskiego czy zredagowanie na platformie półfinałowych esejów to praktyczny sprawdzian kompetencji cyfrowych.
A zatem, po czwarte, nie przeszkadzajmy liderom!
Podsumowanie
Gdy przebrniemy przez te cztery etapy, będące podstawą kształtowania kompetencji przyszłości, możemy ze spokojem odetchnąć i powiedzieć mło-demu człowiekowi, cytując klasyka, „bądź wierny, idź!” Spełniony nauczyciel przypomina trenera, którego podopieczny szykuje się do prawdziwej olimpiady: życia. Jak przygotować się do takich igrzysk? Nie inaczej, jak metodą project manage-ment. Zarządzania projektami winniśmy uczyć po-przez działanie. Kreatywne, angażujące kompeten-cje miękkie, wyzwalające aktywność pozaszkolną, uczące elastyczności i podejmowania decyzji.
Program FLEX to najwspanialsza szkoła życia, jaką można sobie wyobrazić. Pomóżmy młodym korzystać ze wszystkich dostępnych moż-liwości, które pozwolą im sięgać gwiazd.
Nauczycielka języka polskiego w Liceum Ogólnokształcącym w Szczecińskiej Szkole Florystycznej. Edukatorka Design Thinking, ekspertka TIK-u, pasjonatka technologii informacyjno-komunikacyjnych. Nauczycielka-ekspertka Zwolnionych z Teorii. Propagatorka idei wymiany
międzynarodowej i międzykulturowej Flex Program w Polsce.
Izabela Bembenek-Kloc