Kampania wyborcza 1997 roku

Wybory parlamentarne w 1997 roku były według Stanisława Gebethnera „prze-jawem postępującej w naszym kraju konsolidacji i stabilizacji demokratycznego ustroju”51. Poprzedzająca je zaś kampania wyborcza jest postrzegana jako „mniej ekspresyjna i bardziej wyważona od poprzedniej [z 1993 roku – przyp. K.M.]”52. Przyczyn takiego stanu rzeczy upatruje się w m.in. w tzw. „powodzi tysiąclecia”, która dotknęła południową część Polski w lipcu 1997 roku53. Jako istotne dla jej przebiegu wydarzenia wskazuje się również pielgrzymkę Jana Pawła II54 oraz wi-zytę prezydenta Billa Clintona w Polsce, które „w znaczny sposób oddziaływały na świadomość milionów Polaków w okresie krystalizowania się preferencji wy-borczych”55.

Pod względem marke ngowym kampanię wyborczą poszczególnych komite-tów wyborczych zaczęła cechować znaczna jej profesjonalizacja (np. SLD, AWS czy UW)56, czego jednym z przejawów stało się wykorzystywanie w walce przed-49 Giedroyć komentuje, „Gazeta Olsztyńska” 1993, nr 186, s. 1–2.

50 Ibidem.

51 S. Gebethner, Par e i ich koalicje przed wyborami parlamentarnymi 1997 r., [w:] Wybory ‘97. Par e i programy wyborcze, red. S. Gebethner, Warszawa: Elipsa 1997, s. 9.

52 A. Żukowski, Parlamentarne kampanie wyborcze w Polsce w latach 1989–2001 – cechy charakterystyczne, [w:] Edukacja menedżerska a świadomość przemian cywilizacyjnych, red. B. Garbaci, Gdańsk: Wyd. Politechniki Gdańskiej 2004, s. 84.

53 Ibidem.

54 Por. W. Jednaka, Wybory parlamentarne w latach 1989–2001, [w:] Demokratyzacja w III Rzeczpospolitej, red. A. Antoszewski, Wrocław: Wyd. Uniwersytetu Wrocławskiego 2002, s. 88.

55 A.K. Piasecki, Wybory parlamentarne, samorządowe i prezydenckie 1989–2000, op. cit., s. 74.

wyborczej Internetu57. Sięgano nadal także do tradycyjnych nośników informacji takich jak prasa, radio i telewizja.

Prasa zasługuje na szczególną uwagę ze względu na fakt silnego zaangażowa-nia niektórych tytułów w rywalizację między komitetami wyborczymi. Było to widoczne m.in. na przykładzie „Trybuny”, „Gazety Wyborczej” czy też „Życia”58. W przypadku „Trybuny” i „Gazety Wyborczej” doszło nawet do pewnego para-doksu, gdyż pierwszy z dzienników, popierając SLD, tak silnie negował AWS, że krytykował „również niektórych przedstawicieli lewicy: prezydenta Kwaśniew-skiego za bierną postawę w kampanii SLD oraz samego szefa sztabu Sojuszu Wło-dzimierza Cimoszewicza, który jako premier musiał uważać, aby nie zarzucono mu prowadzenia kampanii kosztem pracy dla państwa. Doszło do tego, że obu polityków przed krytyką »Trybuny« bronił redaktor naczelny »Gazety Wybor-czej« Adam Michnik”59.

„Gazeta Olsztyńska” skoncentrowała się (podobnie jak we wcześniejszych wyborach) na relacjonowaniu przebiegu kampanii wyborczej, nie opowiadając się jednoznacznie za żadnym z ugrupowań politycznych. Ukazywała różne aspek-ty przygotowań do wyborów, i to zarówno przez komiteaspek-ty wyborcze, jak i PKW.

Donosiła zatem o postulatach przesunięcia terminu wyborów z powodu zniszczeń zaistniałych na terenach dotkniętych przez powódź oraz ostatecznej decyzji prezydenta o zachowaniu zaplanowanego terminarza wyborczego60. In-formowała o nowym obowiązku kandydatów na parlamentarzystów, jakim było składanie przez nich oświadczeń lustracyjnych61, a także o zarzutach stawianych przez dziennik „Życie” ówczesnemu prezydentowi A. Kwaśniewskiemu na temat jego rzekomych kontaktów z rosyjskim szpiegiem Władimirem Ałganowem62. 57 Por. M. Nowina-Konopka, Rola internetu w kampaniach wyborczych w Polsce w latach

1997–2003, „Problemy Humanistyki” 2003/2004, nr 8–9, s. 248–251.

58 Por. J. Sadzik-Jasiówka, Kampania wyborcza do parlamentu RP 1997 roku w prasie, „Ze-szyty Prasoznawcze” 1998, nr 3–4, s. 53–63.

59 A.K. Piasecki, op. cit., s. 76.

60 Por. m.in.: Wybory w terminie, „Gazeta Olsztyńska” 1997, nr 140, s. 2; Wybory ‘97. Do-trzymać terminu, „Gazeta Olsztyńska” 1997, nr 147, s. 2; Wybory ‘97, „Gazeta Olsztyńska” 1997, nr 150, s. 2; Wybory ‘97. Zgodnie z kalendarzem, „Gazeta Olsztyńska” 1997, nr 162, s. 2.

61 Por. m.in.: Kandydaci muszą złożyć oświadczenia lustracyjne, „Gazeta Olsztyńska” 1997, nr 129, s. 2; Wybory ‘97, „Gazeta Olsztyńska” 1997, nr 161, s. 2; Przyznali się do współpra-cy, „Gazeta Olsztyńska” 1997, nr 179, s. 2.

62 Ta ostatnia kwes a była powszechnie komentowana zarówno przez liderów poszczegól-nych par i, dziennikarzy, jak i przedstawicieli władz państwowych. Zwolennicy A. Kwaś-niewskiego podkreślali, iż był to element walki przedwyborczej, który miał na celu zdys-kredytowanie nie tylko ówczesnego prezydenta, ale również podważenie zaufania do SLD. Oponenci A. Kwaśniewskiego (m.in. Lech Wałęsa i Jan Olszewski) domagali się dokład-nego zbadania stawianych zarzutów, a nawet powołania w tym celu specjalnej komisji

Koncentrując się zaś na aktywności przedwyborczej kandydatów i ich ugrupo-wań politycznych oraz pracy PKW i realizacji przez nią kolejnych etapów kalenda-rza wyborczego, dziennik ukazał je zarówno w skali całego kraju, jak i na szczeblu lokalnym. W formie przekazu nawiązał do publikacji wyborczych z 1993 roku, poza obszernymi artykułami podejmującymi to zagadnienie stosował bowiem krótkie notki informacyjne ukazujące się w ramach rubryki „Wybory ‘97”.

Elementem niejako stałym przedwyborczych publikacji dziennika dotyczącym kwes i ogólnokrajowych stało się relacjonowanie spotkań i wypowiedzi lide-rów i kandydatów na parlamentarzystów poszczególnych par i politycznych63. W ramach tych relacji informowano także o zaistniałych w trakcie spotkań in-cydentach i konfl iktach wewnątrzpartyjnych. Jeden z incydentów miał miejsce w Nowym Sączu w trakcie konwencji Akcji Wyborczej „Solidarność”, gdy „przed-stawiciele ruchu »Solidarni w Wyborach« i BBWR nie zostali wpuszczeni na salę obrad. Służby porządkowe zaangażowane do ochrony obiektu i delegatów wy-prowadziły ich z budynku”64.

„Gazeta Olsztyńska” podejmowała również tematy dotyczące zrywania lub tworzenia ewentualnych koalicji wyborczych65, a także zwracała uwagę na przeja-wy zaostrzania się walki przedprzeja-wyborczej66 oraz zaistniałe incydenty67 i naruszenia przepisów ordynacji wyborczej68, jak np. fałszowanie list i podpisów wyborczych69.

sejmowej. Por. m.in.: Czy Kwaśniewski spotkał się z Ałganowem, „Gazeta Olsztyńska” 1997, nr 164, s. 2; Prezydent Aleksander Kwaśniewski: Dlaczego „Życie” kłamie?, „Gaze-ta Olsztyńska” 1997, nr 165, s. 2; Śledztwo z urzędu, „Gaze„Gaze-ta Olsztyńska” 1997, nr 168, s. 2; „Łańcuszek” Ałganowa, „Gazeta Olsztyńska” 1997, nr 169, s. 2; Kwaśniewski zaskar-żył redakcję, „Gazeta Olsztyńska” 1997, nr 170, s. 2; Śledztwa nie będzie, bo już jest, „Ga-zeta Olsztyńska” 1997, nr 172, s. 2.

63 Tadeusz Mazowiecki kandyduje z Krakowa, „Gazeta Olsztyńska” 1997, nr 130, s. 1; Wy-bory ‘97, „Gazeta Olsztyńska” 1997, nr 145, s. 2; WyWy-bory ‘97, „Gazeta Olsztyńska” 1997, nr 150, s. 2.

64 Tadeusz Mazowiecki kandyduje z Krakowa, op. cit., s. 1.

65 Wybory ‘97, „Gazeta Olsztyńska” 1997, nr 132, s. 2; Wybory ‘97, „Gazeta Olsztyńska” 1997, nr 157, s. 1; Koalicyjna zabawa w kotka i myszkę, „Gazeta Olsztyńska” 1997, nr 162, s. 2.

66 Wyborcza zdrapka, „Gazeta Olsztyńska” 1997, nr 175, s. 1; Fotel u psychiatry, a nie w Sejmie, „Gazeta Olsztyńska” 1997, nr 179, s. 1; Premier popełnił przestępstwo?, „Gazeta Olsztyńska” 1997, nr 183, s. 2.

67 Wybory ‘97, „Gazeta Olsztyńska” 1997, nr 161, s. 2; (Nie)Porozumienie emerytów, „Gaze-ta Olsztyńska” 1997, nr 162, s. 1.

68 Niezgodne z ordynacją, „Gazeta Olsztyńska” 1997, nr 177, s. 2.

69 Wybory ‘97. Fałszywe listy „Samoobrony”, „Gazeta Olsztyńska” 1997, nr 156, s. 2; Wybory ‘97, „Gazeta Olsztyńska” 1997, nr 157, s. 1; Wybory ‘97, Fałszerstwa, „Gazeta Olsztyńska” 1997, nr 159, s. 2.

Jednym z przejawów zaostrzenia się walki wyborczej był konfl ikt między Leszkiem Millerem a Antonim Macierewiczem. Dotyczył on „wystąpienia do prokuratury wiceprzewodniczącego ROP Antoniego Macierewicza o wszczęcie postępowania karnego przeciwko ZUS i SdRP z powodu niepłacenia przez PZPR składek od wynagrodzeń w latach 1948–1989”70. Działania A. Macierewicza L. Miller skomentował stwierdzeniem: „Dla pana Macierewicza jest potrzebny fotel w gabinecie psychiatrycznym, a nie fotel w Sejmie”71. W odpowiedzi ów-czesny wiceprzewodniczący ROP stwierdził, że jego prawnicy zastanawiają się nad pozwaniem L. Millera do sądu w trybie wyborczym, gdyż „dla pana Millera potrzebny jest fotel, ale na sali sądowej”72.

Kolejnym wydarzeniem, które również wskazuje na napięte relacje między rywalizującymi ze sobą ugrupowaniami politycznymi była zapowiedź rzecznika AWS Tomasza Tywonka złożenia pozwu do prokuratury przeciwko ówczesnemu premierowi Włodzimierzowi Cimoszewiczowi. W pozwie pojawił się m.in. zarzut ujawnienia tajemnicy państwowej, „dopuszczenie do zaangażowania służb spe-cjalnych w kampanię wyborczą po stronie koalicji rządzącej”73, a także znieważe-nie AWS w oczach wyborców. Zarzuty te odnosiły się do wypowiedzi W. Cimosze-wicza, który „powołując się m.in. na informacje polskiego wywiadu, powiedział, że zachodni inwestorzy obawiają się zwycięstwa AWS w wyborach”74.

Nowym tematem podjętym przez „Gazetę Olsztyńską” był sposób ustalania kolejności kandydatów na listach wyborczych75, szczególnie zaś zagadnienia do-tyczące miejsc zarezerwowanych dla liderów par i i znanych osobistości76 oraz tzw. „spadochroniarzy”77, czyli kandydatów ubiegających się o wybór w innych okręgach wyborczych niż te, w których byli zarejestrowani jako wyborcy. Rozwa-żano również liczbę kobiet i ich pozycję na listach wyborczych78.

Uwzględniono ponadto w relacjach pisma takie zjawiska, jak: przejawy dzia-łań marke ngowych sztabów wyborczych79, przygotowania telewizji publicznej 70 Fotel u psychiatry, a nie w Sejmie, „Gazeta Olsztyńska” 1997, nr 179, s. 2.

71 Ibidem.

72 Ibidem.

73 Premier popełnił przestępstwo?, „Gazeta Olsztyńska” 1997, nr 183, s. 2.

74 Ibidem.

75 Wybory ‘97, „Gazeta Olsztyńska” 1997, nr 156, s. 2.

76 Wybory ‘97, „Gazeta Olsztyńska” 1997, nr 155, s. 2; Wybory ‘97. Powszechnie znani, „Ga-zeta Olsztyńska” 1997, nr 159, s. 2.

77 Wybory ‘97, „Gazeta Olsztyńska” 1997, nr 157, s. 2; Wybory ‘97. Z innych list, „Gazeta Olsztyńska” 1997, nr 159, s. 2.

78 Wybory ‘97. Ile kobiet w parlamencie, „Gazeta Olsztyńska” 1997, nr 172, s. 2.

79 Miastu i gminie, „Gazeta Olsztyńska” 1997, nr 171, s. 2; Śpiewnik wyborczy, „Gazeta Ol-sztyńska” 1997, nr 174, s. 2.

do realizacji ramówki wyborczej i studia wyborczego80 oraz deklaracje komitetów wyborczych w sprawie przestrzegania zasad etycznych w reklamie politycznej81.

Płaszczyzna lokalna dotycząca zagadnień wyborczych ukazana została, podob-nie jak ogólnokrajowa, wieloaspektowo. Do stałych tematów podejmowanych również w trakcie poprzednich kampanii wyborczych należy zaliczyć: zapowiedzi i relacje ze spotkań z kandydatami oraz liderami par i politycznych w Olsztynie i regionie82 oraz zaistniałe na szczeblu lokalnym incydenty związane z walką przedwyborczą83.

Nową inicjatywą dziennika była natomiast organizacja debaty przedwybor-czej kandydatów ubiegających się o mandaty w Olsztynie. „Gazeta Olsztyńska” zorganizowała ją razem z Radiem Wa-Ma i zaprosiła do udziału kandydatów re-prezentujących wszystkie listy wyborcze w Olsztynie. Uczestników miały wyłonić komitety wyborcze. Relację z przebiegu dyskusji dziennik publikował na swych łamach84, radio zaś emitowało ją na żywo. Debata przybrała formę trzech spot-kań. W pierwszym z nich wzięli udział kandydaci na posłów, w drugim kandydaci na senatorów, w trzecim zaś ponownie kandydaci do Sejmu. Relacje pisma przy-jęły formę obszernych cytatów z „najgorętszych” fragmentów dyskusji, której pierwszą część stanowiły odpowiedzi na pytania zadawane przez dziennikarzy „Gazety Olsztyńskiej” i Radia Wa-Ma, drugą zaś pytania stawiane przez kandy-datów wybranemu kontrkandydatowi. Każdy z uczestników mógł zadać jednak tylko jedno pytanie. Dotyczyły one zarówno kwes i programowych, propozycji rozwiązań problemów istotnych dla ówczesnego województwa olsztyńskiego, 80 Telewizyjna ramówka wyborcza, „Gazeta Olsztyńska” 1997, nr 172, s. 2; Wieczór wyborczy w TVP, „Gazeta Olsztyńska” 1997, nr 173, s. 2; Wieczór wyborczy w TVP, „Gazeta Olsztyń-ska” 1997, nr 183, s. 2.

81 Etyka w reklamie politycznej, „Gazeta Olsztyńska” 1997, nr 176, s. 2.

82 Por. m.in.: Janusz Onyszkiweicz w Olsztynie, „Gazeta Olsztyńska” 1997, nr 154, s. 2; Kam-pania bez tapety, „Gazeta Olsztyńska” 1997, nr 161, s. 1; Spotkania z wyborcami, „Gazeta Olsztyńska” 1997, nr 168, s. 2; Spotkanie wyborcze, „Gazeta Olsztyńska” 1997, nr 177, s. 2; Wizyta lidera AWS, „Gazeta Olsztyńska” 1997, nr 178, s. 2; Trzydziestu do fotela, „Gazeta Olsztyńska” 1997, nr 180, s. 2; Spotkania wyborcze, „Gazeta Olsztyńska” 1997, nr 180, s. 2.

83 Wyborcza Temida, „Gazeta Olsztyńska” 1997, nr 179, s. 1; To nie dezercja, „Gazeta Ol-sztyńska” 1997, nr 182, s. 1; Mąż zaufania ze sprayem, „Gazeta OlOl-sztyńska” 1997, nr 184, s. 2.

84 Debata „Gazety” i Radia Wa-Ma, „Gazeta Olsztyńska” 1997, nr 169, s. 1; Ruszyła debata, „Gazeta Olsztyńska” 1997, nr 171, s. 1; P. Pawłowski, Zatrudnieni i bezpieczni, „Gazeta Olsztyńska” 1997, nr 173, s. 3; Druga debata, „Gazeta Olsztyńska” 1997, nr 174, s. 1; P. Pawłowski, (Re)prezentacja pomysłów i nadziei. „Gazeta Olsztyńska” 1997, nr 178, s. 2; Ostatnia debata, „Gazeta Olsztyńska” 1997, nr 181, s. 1; P. Pawłowski, Programy i złote gruszki, „Gazeta Olsztyńska” 1997, nr 183, s. 2.

a także postaw politycznych samych kandydatów. Opublikowane fragmenty de-bat świadczą nie tylko o zdecydowanej rywalizacji między kandydatami, ale rów-nież o przestrzeganiu przez nich zasad kultury politycznej. Na uwagę zasługuje również fakt, iż zarówno cytowane wypowiedzi, jak i przebieg debat jako takich nie był komentowany przez dziennik. „Gazeta Olsztyńska” odegrała w tym wy-padku rolę forum dyskusyjnego dla kandydatów, a także inicjatora i uczestnika (poprzez zadawanie pytań) debaty, zachowując jednocześnie status obserwato-ra, który przede wszystkim relacjonował przebieg spotkań. Wyciąganie wniosków na temat wypowiedzi uczestników spotkania pozostawiono zaś czytelnikom.

Ostatecznie tematykę wyborczą zakończyły artykuły dotyczące przebiegu i wyników głosowania zarówno w województwie olsztyńskim85, jak i w skali kra-ju86. Za pewnego rodzaju podsumowanie kampanii wyborczej i jej wyników moż-na uzmoż-nać relację ze zorganizowanej przez „Gazetę Olsztyńską” i Radio Wa-Ma debaty z wybranymi już olsztyńskimi posłami i senatorami87 oraz artykuł przed-stawiający nowych parlamentarzystów od strony ich życia prywatnego88. Na podstawie pierwszego z tekstów można zauważyć, iż podziały polityczne między parlamentarzystami były bardzo silne i nawiązanie współpracy nawet dla dobra regionu byłoby niezwykle trudne. Należy także zaznaczyć, że uczestnicy dyskusji byli w pełni świadomi swych wzajemnych antagonizmów i nie ukrywali wątpli-wości co do porozumienia i ewentualnej współpracy nawet dla dobra regionu.

Druga publikacja miała już inny charakter, gdyż jej podstawowym założeniem było przedstawienie posłów i senatorów przede wszystkim jako osoby prywatne mające swoje hobby, plany na przyszłość oraz życie rodzinne. Takie ujęcie olsztyń-85 Ta wyborcza niedziela, „Gazeta Olsztyńska” 1997, nr 184, s. 1; Z KIJ-em na wybory, „Ga-zeta Olsztyńska” 1997, nr 184, s. 2; Wszyscy wszystkich znali, „Ga„Ga-zeta Olsztyńska” 1997, nr 184, s. 2; S. Kędzierski, Dowód w urnie, „Gazeta Olsztyńska” 1997, nr 184, s. 2; Man-daty utknęły w komisjach, „Gazeta Olsztyńska” 1997, nr 185, s. 1; S. Kędzierski, Lewica w Giżycku, „Gazeta Olsztyńska” 1997, nr 185, s. 2; P. Pawłowski, Mandaty rozdane, „Ga-zeta Olsztyńska” 1997, nr 186, s. 1; S. Kędzierski, Suwalskie za AWS, „Ga„Ga-zeta Olsztyńska” 1997, nr 186, s. 1; Elbląski wybór, „Gazeta Olsztyńska” 1997, nr 186, s. 1; Tak głosowali-śmy, „Gazeta Olsztyńska” 1997, nr 187, s. 1.

86 Parlament czeka, „Gazeta Olsztyńska” 1997, nr 184, s. 2; Migawki, „Gazeta Olsztyńska” 1997, nr 184, s. 2; Obliczanie, „Gazeta Olsztyńska” 1997, nr 185, s. 2; Konsultacje po wy-nikach, „Gazeta Olsztyńska” 1997, nr 184, s. 2; Nowy Senat, „Gazeta Olsztyńska” 1997, nr 186, s. 2; Balcerowicz czeka na ruch Krzaklewskiego, „Gazeta Olsztyńska” 1997, nr 186, s. 2; Prasa światowa o wyborach, „Gazeta Olsztyńska” 1997, nr 186, s. 3; Elegancja Krza-klewskiego, „Gazeta Olsztyńska” 1997, nr 186, s. 3; Sukces dwóch, „Gazeta Olsztyńska” 1997, nr 186, s. 3; W siodle kapitalizmu, „Gazeta Olsztyńska” 1997, nr 186, s. 3; Komplet w Sejmie i w Senacie, „Gazeta Olsztyńska” 1997, nr 188, s. 6.

87 P. Pawłowski, Wielka radość szarych komórek, „Gazeta Olsztyńska” 1997, nr 188, s. 4.

skich parlamentarzystów przybliżało ich czytelnikom i prezentowało jako tzw. „oso-by z sąsiedztwa”, a nie polityków pełniących istotne funkcje państwowe.