Kampania wyborcza 2001 roku

Kolejne wybory parlamentarne przeprowadzone w 2001 roku poprzedziło po-wstanie nowych par i i ugrupowań politycznych, na których czele stanęli jednak „politycy, którzy działali wcześniej w innych par ach i ugrupowaniach politycz-nych”89. Jako jedne z pierwszych powołane zostały do życia Pla orma Obywatel-ska i Liga Polskich Rodzin, a następnie Prawo i Sprawiedliwość, AWS Prawica oraz Ruch Społeczny „Alternatywa”. Na powstanie tych ugrupowań w znacznym stop-niu wpłynęła zaistniała sytuacja polityczna, w tym m.in. wyniki wyborów pre-zydenckich z 2000 roku, rozpad koalicji rządowej oraz podziały w AWS, a także zdecydowany spadek poparcia ze strony parlamentu i społeczeństwa dla rządu Jerzego Buzka90.

W przypadku „Gazety Olsztyńskiej” w czasie tej kampanii wyborczej zasadni-czej zmianie uległ przede wszystkim sposób jej relacjonowania. Dziennik skon-centrował się bowiem na aspekcie lokalnym poruszanej problematyki. Znalazło to wyraz w relacjonowaniu przygotowań do wyborów głównie z terenu wojewódz-twa warmińsko-mazurskiego oraz publikowaniu komentarzy i opinii przedstawi-cieli lokalnych środowisk społecznych, politycznych, kulturalnych i naukowych. Podejmując zagadnienia lub tematy charakterystyczne dla przebiegu kampanii jako takiej (np. wpływu prawyborów na wyniki głosowania) periodyk odnosił je do sytuacji w olsztyńskim i elbląskim okręgu wyborczym91.

Wpływ na opinie i zachowania wyborcze czytelników mogły wywrzeć komen-tarze, które „Gazeta Olsztyńska” odnosiła do cyklu tzw. debat prezentowanych na jej łamach. Debaty przybierały formę wypowiedzi dwóch osób na temat jakie-goś zjawiska związanego z wyborami, a wzbudzającego kontrowersje lub zainte-resowanie odbiorców. Na postawione przez dziennik pytania odpowiadali m.in. parlamentarzyści i samorządowcy z regionu warmińsko-mazurskiego, a także socjologowie i psychologowie. Poniżej ich wypowiedzi były umieszczane komen-89 A. Żukowski, Parlamentarne kampanie wyborcze w Polsce w latach 1989–2001 – cechy

charakterystyczne, op. cit., s. 86.

90 Por. J. Raciborski, System rządów w Polsce: między semiprezydencjalizmem a systemem parlamentarno-gabinetowym, [w:] Demokracja polska 1989–2003, red. J.J. Wiatr, J. Ra-ciborski, J. Bartkowski, B. Frątczak-Rudnicka, J. Kilias, Warszawa: Wyd. Naukowe Scholar 2003, s. 91.

91 Województwo warmińsko-mazurskie zostało podzielone na dwa okręgi wyborcze olsztyń-ski nr 35 i elbląolsztyń-ski nr 34.

tarze i opinie dziennikarzy „Gazety Olsztyńskiej”. Pytania stawiane przez dzien-nik dotyczyły np. tego, czy majątek parlamentarzystów powinien być jawny92, czy kandydaci do parlamentu powinni być dodatkowo sprawdzani przez służby specjalne93, czy prawybory przekonają niezdecydowanych94, czy kobiety są lep-szymi politykami od mężczyzn95, czy posłowie powinni zrezygnować ze swoich odpraw96, dlaczego tylko połowa Polaków uczestniczy w wyborach97. Ta wymiana poglądów oraz komentarz dziennika pozwalały czytelnikowi na poznanie opinii i argumentów regionalnych przedstawicieli par i politycznych oraz różnych śro-dowisk społecznych i naukowych. Jednocześnie należy zauważyć, że stwierdzenia i wnioski zawarte w debatach i w komentarzach nie zawierały zbyt dosadnych określeń czy ripost. Były one jednak wyrażane w sposób jednoznaczny i jasny dla czytelnika. Publikacje te świadczą o zainteresowaniu i uczestniczeniu „Gazety Ol-sztyńskiej” w procesie kampanii wyborczej. Były one przejawem jej aktywności i mogły wpłynąć na przekonania odbiorców w sprawie poruszanych zagadnień. Można przypuszczać, że ich podstawowym zadaniem było ukazanie wielości po-glądów, komentarz dziennikarzy miał stanowić zaś swoistą formę podsumowa-nia. Jednocześnie należy podkreślić, iż zasadniczym minusem takiej debaty był udział w niej tylko dwóch osób, które ponadto nie miały możliwości bezpośred-niej wymiany swoich poglądów.

Wśród relacji dziennika z kampanii wyborczej można wyodrębnić teksty po-święcone dwóm zasadniczym zagadnieniom: zaistniałym wszelkiego typu incy-dentom wyborczym oraz kwes om odnoszącym się bezpośrednio do działalności i decyzji kandydatów, a także ich sztabów wyborczych. Informując o incydentach, dziennik opisał m.in. napad na przedstawicieli UW we Fromborku98, próby prze-kupywania alkoholem głosujących w prawyborach w Bystrzycy Kłodzkiej99, atak

92 Czy majątek parlamentarzystów powinien być jawny?, „Gazeta Olsztyńska” 2001, nr 174, s. 2.

93 Czy kandydaci do parlamentu powinni być dodatkowo sprawdzani?, „Gazeta Olsztyńska” 2001, nr 180, s. 2.

94 Czy prawybory przekonają niezdecydowanych?, „Gazeta Olsztyńska” 2001, nr 188, s. 2.

95 Czy kobiety są lepszymi politykami od mężczyzn?, „Gazeta Olsztyńska” 2001, nr 211, s. 2.

96 Czy posłowie powinni zrezygnować ze swoich odpraw?, „Gazeta Olsztyńska” 2001, nr 216, s. 2.

97 Dlaczego tylko połowa Polaków uczestniczy w wyborach?, „Gazeta Olsztyńska” 2001, nr 223, s. 2.

98 J. Wnorowska, A. Mielnicki: Tu nie ma miejsca dla Unii Wolności?, „Gazeta Olsztyńska” 2001, nr 190, s. 5.

99 Wszystkie chwyty dozwolone? Prawyborczy skandal z Samoobroną, „Gazeta Olsztyńska” 2001, nr 188, s. 7.

bombowy na tablice informacyjne SLD w Działdowie100, rozpowszechnianie na terenie Olsztyna ulotek skierowanych przeciwko kandydaturze posła SLD Tadeu-sza Iwińskiego, w których jednocześnie wyraźnie deklarowano poparcie dla SLD jako ugrupowania101, czy też wywieszenie ponad trzydziestu klepsydr z nazwiska-mi członków sztabu wyborczego PO na ulicach Piły102. Te oraz inne niewymienio-ne powyżej opisy incydentów wyborczych ukazywały często, jak walka przedwy-borcza zaostrza się i stopniowo przekracza zasady kultury politycznej oraz normy obowiązującego prawa103. W tym wypadku „Gazeta Olsztyńska” skoncentrowa-ła się na ukazaniu negatywnych przejawów aktywności osób zaangażowanych w kampanię wyborczą, a także przypuszczalnych konsekwencjach prawnych ta-kich zachowań. Nie ograniczyła się przy tym tylko do opisu incydentów zaistnia-łych w olsztyńskim i elbląskim okręgu wyborczym, ale także w innych częściach kraju.

Drugi typ artykułów relacjonujących odnosił się bezpośrednio do działalności kandydatów oraz ich sztabów wyborczych. W ramach tych tekstów poruszono zagadnienia dotyczące np.: zasad ustalania kolejności kandydatów na listach wy-borczych104, zasobów fi nansowych i majątku parlamentarzystów z województwa warmińsko-mazurskiego105, zabiegów mających podnieść atrakcyjność kandyda-tów106, sposobu na oddzielenie pracy od prowadzenia kampanii wyborczej przez 100 P. Mówiński, M. Czerwieńska, Ładunek wybuchowy pod tablicą informacyjną SLD. Huk był

taki, że spadały dachówki, „Gazeta Olsztyńska” 2001, nr 193, s. 5.

101 Poseł Iwiński skarży do prokuratury. Ulotki z polityczną prowokacją, „Gazeta Olsztyńska” 2001, nr 195, s. 6; P. Pawłowski, Kto nie kocha posła? Hipokryci i obskuranci, czyli wojna na ulotki, „Gazeta Olsztyńska” 2001, nr 210, s. 4; A. Mielnicki, Kto mu podłożył haka? Czterdziestolatek gra o miejsce, „Gazeta Olsztyńska” 2001, nr 194, s. 3.

102 Nieznany „dowcipniś” przekroczył granice żartu, „Gazeta Olsztyńska” 2001, nr 210, s. 6.

103 Por. m.in.: Bielecki ma przeprosić, „Gazeta Olsztyńska” 2001, nr 178, s. 7; Były radny nie daje za wygraną. „Gazeta Olsztyńska” 2001, nr 192, s. 5; Spotkamy się w sądzie?, „Gazeta Olsztyńska” 2001, nr 192, s. 6; Oddalony pozew, „Gazeta Olsztyńska” 2001, nr 196, s. 8; Wyborcze epitety, „Gazeta Olsztyńska” 2001, nr 203, s. 7; Kandydat chce ekshumacji, zeta Olsztyńska” 2001, nr 209, s. 5; A. Mioduszewska, Kiełbasa wyborcza w szkole, „Ga-zeta Olsztyńska” 2001, nr 214, s. 10; Puste miejsce numer 7, „Ga„Ga-zeta Olsztyńska” 2001, nr 217, s. 10.

104 P. Pawłowski, A. Mielnicki, Mandaty do parlamentu na wagę złotówek, „Gazeta Olsztyń-ska” 2001, nr 183, s. 3; P. Pawłowski, A. Mielnicki, Na co liczą pretendenci z końcowych miejsc na listach? Ostatni nie znaczy najsłabszy, „Gazeta Olsztyńska” 2001, nr 212, s. 3.

105 M. Książek, Jawny parlament. Mandat za uczciwość, „Gazeta Olsztyńska” 2001, nr 192, dodatek „Sobota Reporterów”, s. 3r; Górne stany posiadania, „Gazeta Olsztyńska” 2001, nr 192, dodatek „Sobota Reporterów”, s. 4r–5r.

106 E. Sierocińska, R. Radzymiński, (Przed) wyborcze diety, czyli kto chudnie, a kto nie je. Czy wyobrażacie sobie chudego Kalisza?, „Gazeta Olsztyńska” 2001, nr 205, s. 3.

przedstawicieli władz samorządowych107. Zaprezentowano w nich zatem m.in. metody, jakie kandydaci na parlamentarzystów zastosowali w celu zwiększenia swych szans na dostanie się do parlamentu (np. poprawienie swej atrakcyjności wizualnej, czy też zapłacenie odpowiednio wysokiej kwoty za określone miej-sce na liście wyborczej). Istotne jest to, iż teksty te pokazały pośrednio przejawy aktywności kandydatów dążących do zdobycia mandatów. Dzięki nim czytelnik poznawał częściowo „kulisy” kampanii wyborczej i zapoznawał się z jej mecha-nizmami.

Jednym ze sposobów na zachęcenie do głosowania osób niezdecydowanych był opublikowany przez dziennik test pt. Wyborcza ruletka. Przybrał on formę nieco żartobliwą i humorystyczną, ale wydaje się, iż właśnie dzięki temu przycią-gał uwagę czytelników108. Miał on pomóc wyborcom w określeniu swoich prefe-rencji wyborczych. Za jego poważniejsze uzupełnienie można uznać zbiór wypo-wiedzi przedstawicieli różnych olsztyńskich środowisk na temat tego, dlaczego popierają konkretne ugrupowania polityczne109. Opinie te były krótkie (jedno- lub dwuzdaniowe) i pozbawione komentarza ze strony dziennikarzy.

Zagadnienia wyborcze kończyły doniesienia o przebiegu i wynikach wyborów zarówno w regionie warmińsko-mazurskim, jak i całym kraju. Ponadto przytoczo-no komentarze dotyczące wyników głosowania110, rozważania nad ewentualną koalicją parlamentarną111 oraz wpływie wyników wyborów parlamentarnych na zmiany we władzach samorządowych112.

107 K. Berent, Kandydaci do parlamentu na przymusowym urlopie? Albo praca, albo kampa-nia, „Gazeta Olsztyńska” 2001, nr 199, s. 4.

108 Nie jesteś jeszcze zdecydowany na kogo głosować? Wyborcza ruletka, „Gazeta Olsztyń-ska” 2001, nr 221, s. 5.

109 Dlaczego zagłosuję na…, „Gazeta Olsztyńska” 2001, nr 221, s. 4.

110 Powiedzieli po wyborach, „Gazeta Olsztyńska” 2001, nr 223, s. 5–6; R. Radzymiński, Świat według Sojuszu, „Gazeta Olsztyńska” 2001, nr 223, s. 6.

111 Zob. m.in.: SLD będzie rzucać ochłapy, „Gazeta Olsztyńska” 2001, „Wydanie specjalne”, s. 3; Będą rozmowy koalicyjne, „Gazeta Olsztyńska” 2001, „Wydanie specjalne”, s. 3; Lep-per pewny swoich ludzi. „Gazeta Olsztyńska” 2001, „Wydanie specjalne”, s. 3; Raczej rzą-dy mniejszościowe, „Gazeta Olsztyńska” 2001, „Wydanie specjalne”, s. 3; Stara gwardia nie wróci. Z S. Szatkowskim rozmawiał M. Książek, „Gazeta Olsztyńska” 2001, „Wydanie specjalne”, s. 4; Unikać grzechu pychy. Z A. Ryńskim rozmawiał P. Pawłowski, „Gazeta Ol-sztyńska” 2001, „Wydanie specjalne”, s. 4; P. Pawłowski, Lepper w rządzie czy w opozycji?, „Gazeta Olsztyńska” 2001, nr 224, s. 3; Kto z kim, „Gazeta Olsztyńska” 2001, nr 224, s. 3; Dwa dni Belki i Millera, „Gazeta Olsztyńska” 2001, nr 230, s. 8.

112 Zob. m.in.: A. Mioduszewska, Janusz Cichoń odchodzi, „Gazeta Olsztyńska” 2001, „Wyda-nie specjalne”, s. 1; Mogę być prezydentem, „Gazeta Olsztyńska” 2001, „Wyda„Wyda-nie specjal-ne”, s. 1.