Klaster a internacjonalizacja przedsiębiorstwa

6.7.1. Aktywność eksportowa oraz znaczenie kooperacji dla internacjonalizacji badanych firm

Z przeprowadzonych badań wynika, że średnio około 65% firm z klastra me-blarskiego i 66% z klastra motoryzacyjnego prowadzi działalność na rynkach zagranicznych. Najniższy stopień umiędzynarodowienia poprzez eksport wystę-puje w klastrze kotlarskim, gdzie tylko około 16% badanych podmiotów sygna-lizowało aktywność eksportową. Tylko nieliczne z badanych firm niezależnie od rodowodu klastrowego pozyskały kontakt do zagranicznego kontrahenta od podmiotu wchodzącego w skład klastra. (por. tabela 6.20).

Tabela 6.20. Prowadzenie aktywności na rynkach zagranicznych i źródło informacji o zagranicznym kontrahencie – klaster meblarski

klastra 12,90 0,00 16,67

Firma prowadzi

klastra 54,84 15,38 50,00

Brak danych

0,00 0,00 0,00

Nie dotyczy – brak

aktywności 32,26 76,92 33,33 OW – odsetek wskazań (%)

Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań ankietowych.

Badania empiryczne klastra meblarskiego, kotlarskiego i motoryzacyjnego 143

W tabelach 6.21, 6.22 i 6.23 przedstawiono udział przychodów ze sprzedaży na poszczególne kategorie rynków w przychodach ze sprzedaży ogółem z uwzględ-nieniem podziału na przedsiębiorstwa zatrudniające do 49 osób (firmy A), od 50 do 99 osób (firmy B) oraz zatrudniające co najmniej 100 osób (firmy C). W obli-czeniach wzięto pod uwagę tylko te firmy, które udzieliły wyczerpującej informa-cji na temat wspomnianych udziałów w latach 2005 i 2006. Wśród tychże firm, które udzieliły wyczerpujących odpowiedzi, dominują przedsiębiorstwa zatrudnia-jące do 49 osób czyli kategoria A. W klastrze meblarskim wystąpiło 16 takich podmiotów, w klastrze motoryzacyjnym 5. W klastrze kotlarskim wszystkie z badanych firm, które udzieliły w zakresie internacjonalizacji kompletnej odpo-wiedzi to również przedsiębiorstwa z kategorii A – 7 podmiotów. 6 firm kotlar-skich odrzucono ze względu na brak precyzyjnej odpowiedzi. Wśród uczestników klastra meblarskiego, którzy odpowiedzieli wyczerpująco na pytanie związane z analizowanymi udziałami znalazły się także 4 przedsiębiorstwa kategorii B i 3 z kategorii C. W toku obliczeń w odniesieniu do klastra meblarskiego odrzucono 8 firm. Natomiast w przypadku klastra motoryzacyjnego uwzględniono w oblicze-niach także 3 firmy kategorii B i 2 z kategorii C, odrzucono 2 podmioty. Okazuje się, że w klastrze meblarskim udział eksportu w sprzedaży ogółem w 2006 i 2005 roku jest największy w przypadku firm z największym zatrudnieniem, a więc firm z kategorii C. Miejsce drugie przypada podmiotom z kategorii B. W ramach po-szczególnych kategorii firm w klastrze meblarskim nie można jednak mówić o wzroście zaangażowania w działalność eksportową w okresie 2005–2006.

W klastrze motoryzacyjnym podobnie do klastra meblarskiego najwyższy udział przychodów ze sprzedaży eksportowej w przychodach ze sprzedaży ogółem nale-ży do przedsiębiorstw z kategorii C, choć drugie w rankingu plasują się firmy z kategorii A, a nie B. Natomiast firmy z klastra kotlarskiego sygnalizując aktyw-ność eksportową, nie były w stanie oszacować stosownych udziałów. Trzeba rów-nież zauważyć, że wspomnianym średnim towarzyszą duże wartości odchyleń standardowych, co wskazuje na dużą rozbieżność indywidualnych opinii. Być może jest to także związane ze zróżnicowaniem profilu działalności firm w ra-mach klastrów.

Zestaw rynków eksportowych trzech badanych klastrów jest dość rozbudowany i zróżnicowany. Do rynków eksportowych firm-uczestników klastra meblarskie-go zaliczają się następujące kraje: Niemcy, Irlandia, Francja, Szwajcaria, Nor-wegia, Holandia, Belgia, Austria, Czechy, Słowenia, Białoruś. Litwa, Słowacja, Dania, Wielka Brytania. Przedstawiciele klastra kotlarskiego wysyłają swoje towary na rynki: niemiecki, francuski, ukraiński i czeski. Klaster motoryzacyjny prowadzi aktywność eksportową w ramach rynków nadbałtyckich – Litwa, Ło-twa i Estonia, na rynku niemieckim, ukraińskim, rosyjskim, białoruskim, ka-zachskim, węgierskim, czeskim, słowackim, bułgarskim oraz irlandzkim.

Tabela 6.21. Udział przychodów ze sprzedaży na poszczególne kategorie rynków w przychodach ze sprzedaży ogółem – klaster meblarski

Firmy A Firmy B Firmy C

2005 2006 2005 2006 2005 2006 Rynek

ŚR SDV ŚR SDV ŚR SDV ŚR SDV ŚR SDV ŚR SDV Wielkopolska 52,19 36,56 52,19 36,56 22,50 38,62 23,75 38,16 15,67 23,76 16,00 24,33 Reszta Polski 27,13 26,82 27,13 26,82 17,50 23,63 11,25 13,15 8,67 9,29 7,67 7,64 Eksport 20,69 34,74 20,69 34,74 62,50 47,87 65,00 47,26 75,67 32,62 76,67 30,89 ŚR – średnia arytmetyczna, SDV – odchylenie standardowe

firmy A – wielkość zatrudnienia do 49 osób, f irmy B – zatrudnienie od 50–99 osób,

firmy C – zatrudnienie równe lub większe od 100 osób

Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań ankietowych.

Tabela 6.22. Udział przychodów ze sprzedaży na poszczególne kategorie rynków w przychodach ze sprzedaży ogółem – klaster kotlarski

Firmy A

2005 2006 Rynek

ŚR SDV ŚR SDV

Wielkopolska 31,43 17,73 31,43 17,73

Reszta Polski 68,57 17,73 68,43 17,91

Eksport bd bd 0,14 0,38

ŚR – średnia arytmetyczna, SDV – odchylenie standardowe firmy A – wielkość zatrudnienia do 49 osób

Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań ankietowych.

Przedstawicielom firm z poszczególnych klastrów postawiono pytanie, jakie znaczenie dla umiędzynarodowienia ich przedsiębiorstwa ma/może mieć formal-na/nieformalna kooperacja z określonymi podmiotami lokalnymi z Wielkopolski.

W tym celu respondenci zostali poproszeni o wykorzystanie pięciostopniowej skali, gdzie 0 to „bez znaczenia”, 1 – „minimalne znaczenie”, 2 – „średnie zna-czenie”, 3 – „duże znazna-czenie”, 4 – „bardzo duże znaczenie”.

W odniesieniu do klastra meblarskiego największe znaczenie z punktu wi-dzenia internacjonalizacji ma współpraca z klientami (2,38) i dalej z dostawcami (2,04), a najmniejsze kooperacja z samorządem (0,81). W przypadku klastra kotlarskiego najwyższe oceny przypadły również klientom (2,50). Na kolejnej pozycji znalazły się organizacje branżowe (2,33). Przedstawiciele klastra moto-ryzacyjnego praktycznie w ogóle nie dostrzegają znaczenia współpracy z wy-szczególnionymi podmiotami dla umiędzynarodowienia swojej aktywności. Naj-

Badania empiryczne klastra meblarskiego, kotlarskiego i motoryzacyjnego 145

Tabela 6.23. Udział przychodów ze sprzedaży na poszczególne kategorie rynków w przychodach ze sprzedaży ogółem – klaster motoryzacyjny

Firmy A Firmy B Firmy C

2005 2006 2005 2006 2005 2006 Rynek

ŚR SDV ŚR SDV ŚR SDV ŚR SDV ŚR SDV ŚR SDV Wielkopolska 28,60 23,41 28,60 23,41 22,67 16,17 22,67 16,17 5,85 1,20 5,45 0,64 Reszta Polski 64,20 28,35 64,20 28,35 70,67 18,88 70,67 18,88 29,60 0,57 32,30 3,25 Eksport 7,20 17,65 7,20 17,65 6,67 2,89 6,67 2,89 64,55 0,64 62,25 3,89 ŚR – średnia arytmetyczna, SDV – odchylenie standardowe

firmy A – wielkość zatrudnienia do 49 osób

Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań ankietowych.

wyższa ocena przypadła również klientom, ale i tak sygnalizuje ona minimalne znaczenie tego typu współpracy dla internacjonalizacji firm motoryzacyjnych.

Wyniki przeprowadzonych badań odnośnie do oddziaływania relacji koopera-cyjnych na internacjonalizację uczestników poszczególnych klastrów, wskazują, że mają one, co najwyżej umiarkowane, średnie znaczenie (tabela 6.24).

Respondenci nie są więc przekonani o silnym, wyraźnym oddziaływaniu ich funkcjonowania w klastrze na ich aktywność w zakresie umiędzynarodowienia.

Tabela 6.24. Znaczenie kooperacji z wybranymi podmiotami dla internacjonalizacji badanych przedsiębiorstw – klaster meblarski, kotlarski, motoryzacyjny

Meblarski Kotlarski Motoryzacyjny Podmiot

OW ŚR SDV OW ŚR SDV OW ŚR SDV 1. Konkurenci 87,10 1,78 1,40 92,31 2,25 1,42 100,00 0,33 0,89

2. Organizacje branżowe 83,87 1,77 1,37 92,31 2,33 1,23 100,00 0,42 0,67 3. Dostawcy 83,87 2,04 1,54 92,31 1,83 1,53 100,00 0,92 1,24

4. Klienci 83,87 2,38 1,20 92,31 2,50 1,24 100,00 1,00 1,35 5. Instytucje badawczo-rozwojowe 83,87 1,96 1,48 92,31 2,17 1,27 100,00 0,42 0,67 6. Agencje badania i analizy rynku 83,87 1,65 1,47 92,31 2,25 1,22 100,00 0,42 0,90 7. Jednostki

dystrybucyjno-marke-tingowe 83,87 1,69 1,38 92,31 2,25 1,22 100,00 0,33 0,65 8. Samorząd, inne instytucje 83,87 0,81 1,20 92,31 1,08 1,16 100,00 0,17 0,39

9. Uniwersytet, inne szkoły 83,87 0,88 1,31 92,31 1,58 1,31 100,00 0,50 0,80 OW – odsetek wskazań (%), ŚR – średnia arytmetyczna, SDV – odchylenie standardowe

Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań ankietowych.

6.7.2. Porównanie klastrów według znaczenia kooperacji z wybranymi podmiotami dla internacjonalizacji przedsiębiorstw badanych

Interpretacja: Wysoka różnorodność odpowiedzi pojawia się w kategoriach odpowiedzi do pytania 19 (por. tabela 6.25). Największe różnice w wartościach średnich rozkładów empirycznych można odnotować w stosunku do takich „koope-rantów” jak: 2 („organizacje branżowe”), 5 („instytucje naukowo-badawcze”) i 7 („jednostki dystrybucyjno-marketingowe”). Wysoki poziom zgodności rozkła-dów występuje z kolei w zakresie uniwersytetu i innych szkół (poziom istotności równy 0,0858). Przekracza on poziom 0,05, a zatem nie ma podstaw do stwier-dzenia, że rozkłady odpowiedzi w tej kategorii różnią się od siebie w sposób istotny statystycznie.

Tabela 6.25. Znaczenie formalnej/nieformalnej kooperacji z określonymi podmiotami lokalnymi (z Wielkopolski) dla umiędzynarodowienia (ekspansji zagranicznej) przedsiębiorstwa – klaster meblarski, kotlarski i motoryzacyjny. Poziom istotności wyników i wartości krytyczne [różnice i podobieństwa w rozkładach odpowiedzi w grupie klastrów]

[pyt.19]

Podmiot Test Kruskala-Wallisa i poziom istotności wyników w zakresie różnic oraz podobieństw (N=56)

1. Konkurenci H =12,58332, p =,0019

2. Organizacje branżowe H =13,63395, p =,0011

3. Dostawcy H =7,600973, p =,0224

4. Klienci H =11,55015, p =,0031

5. Instytucje badawczo-rozwojowe H =14,09078, p =,0009 6. Agencje badania i analizy rynku H =12,00729, p =,0025 7. Jednostki dystrybucyjno-marketingowe H =14,63191, p =,0007 8. Samorząd, inne instytucje H =6,404667, p =,0407 9. Uniwersytet, inne szkoły H =4,910372, p =,0858 Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań ankietowych.