1. Wprowadzenie
1.3. Klasyfikacje budynków
Celem bezpiecznego użytkowania budynku jest jego odpowiednie zabez-pieczenie przeciwpożarowe. Do podstawowych form zabezpieczenia budynków przed pożarem i innym zagrożeniem zaliczyć należy ochronę przeciwpożarową czynną i bierną. Ochrona bierna polega na odpowiednim kształtowaniu zago-spodarowania przestrzeni, infrastruktury i konstrukcji budynków, wyposażeniu ich w niezbędny sprzęt i urządzenia przeciwpożarowe oraz utrzymaniu reżimów przebiegów procesów technologicznych i eksploatacyjnych w taki sposób, aby prawdopodobieństwo powstania i efektów rozprzestrzeniania się pożaru były jak najmniejsze. Ochrona czynna natomiast polega na praktycznym wykorzy-staniu w działaniu ratowniczym (w walce z pożarami) umiejętności posługiwa-nia się urządzeposługiwa-niami i sprzętem przeciwpożarowym oraz ratowniczym będącym na wyposażeniu budynku wobec zagrożeń zaistniałych w chronionym obiekcie.
Powyższe wskazuje, że nie tylko wyposażenie budynku w sprzęt i urzą-dzenia przeciwpożarowe daje poczucie bezpieczeństwa osób przebywających w budynku. Bardzo ważnym aspektem jest umiejętność posługiwania się i wy-korzystania urządzeń przez użytkowników, w tym osób odpowiedzialnych za bezpieczeństwo pożarowe w budynku.
Budynek, zachowując bezpieczeństwo pożarowe, powinien spełniać wy-magania techniczno-budowlane pod względem klasy odporności pożarowej, podziału na strefy pożarowe, warunków ewakuacji, odległości od innych obiek-tów budowlanych, jak również wymagania w zakresie ochrony przeciwpoża-rowej pod względem wyposażenia w podręczy sprzęt gaśniczy i urządzenia przeciwpożarowe.
Zabezpieczenie budynku wymaganymi środkami zabezpieczenia przeciw-pożarowego, na które składają się urządzenia, sprzęt, instalacje i rozwiązania budowlane służące zapobieganiu powstawania i rozprzestrzeniania się pożarów zależy przede wszystkim od jego przeznaczenia, powierzchni, wysokości i ilo-ści kondygnacji oraz iloilo-ści i jakoilo-ści składowanych materiałów i prowadzonego procesu technologicznego.
Zgodnie z § 209 rozporządzenia budynki oraz części budynków, stanowią-ce odrębne strefy pożarowe z uwagi na przeznaczenie i sposób użytkowania, dzieli się na:
1. mieszkalne, zamieszkania zbiorowego i użyteczności publicznej cha-rakteryzowane kategorią zagrożenia ludzi, określane jako ZL,
2. produkcyjne i magazynowe, określane jako PM, (oraz dodatkowo gara-że, hydrofornie, kotłownie, węzły ciepłownicze, rozdzielnie elektryczne, stacje transformatorowe, centrale telefoniczne, itp.).
3. inwentarskie, czyli służące do hodowli inwentarza, określane jako IN (oraz dodatkowo budynki w zabudowie zagrodowej o kubaturze brutto nie przekraczającej 1500 m3, jak stodoły, budynki do przechowywania płodów rolnych i budynki gospodarcze).
Budynki mieszkalne, zamieszkania zbiorowego i użyteczności publicznej, ze względu na spełnianą funkcję i tym samym stopień niebezpieczeństwa pod względem użytkowania lub możliwości ewakuacji przebywających w nich ludzi, dzieli się na pięć kategorii zagrożenia ludzi określanych symbolami od ZL I do ZL V.
Budynki te oraz części budynków, stanowiące odrębne strefy pożarowe, zalicza się do jednej lub do więcej niż jedna spośród następujących kategorii:
1. ZL I - zawierające pomieszczenia przeznaczone do jednoczesnego prze-bywania ponad 50 osób nie będących ich stałymi użytkownikami, a nie przeznaczone przede wszystkim do użytku ludzi o ograniczonej zdolności poruszania się,
2. ZL II - przeznaczone przede wszystkim do użytku ludzi o ograniczonej zdolności poruszania się, takie jak szpitale, żłobki, przedszkola, domy dla osób starszych,
3. ZL III - użyteczności publicznej, nie zakwalifikowane do ZL I i ZL II, 4. ZL IV - mieszkalne,
5. ZL V - zamieszkania zbiorowego, nie zakwalifikowane do ZL I i ZL II.
Rozporządzenie, w celu określenia wymagań technicznych i użytkowych, wprowadziło podział budynków na 4 kategorie wysokości. Oto one:
1. niskie (N) - do 12 m włącznie nad poziomem terenu lub mieszkalne o wy-sokości do 4 kondygnacji nadziemnych włącznie,
2. średniowysokie (SW) - ponad 12 m do 25 m włącznie nad poziomem te-renu lub mieszkalne o wysokości ponad 4 do 9 kondygnacji nadziemnych włącznie,
3. wysokie (W) - ponad 25 m do 55 m włącznie nad poziomem terenu lub mieszkalne o wysokości ponad 9 do 18 kondygnacji nadziemnych włącznie, 4. wysokościowe (WW) - powyżej 55 m nad poziomem terenu.
Wysokość budynku służącą do przyporządkowania temu budynkowi odpo-wiednich wymagań techniczno - budowlanych, mierzy się od poziomu terenu przy najniżej położonym wejściu do budynku lub jego części, znajdującym się na pierwszej kondygnacji nadziemnej budynku, do górnej powierzchni najwy-żej położonego stropu, łącznie z grubością izolacji cieplnej i warstwy ją osła-niającej, bez uwzględniania wyniesionych ponad tę płaszczyznę maszynowni dźwigów i innych pomieszczeń technicznych, bądź do najwyżej położonego punktu stropodachu lub konstrukcji przekrycia budynku znajdującego się bez-pośrednio nad pomieszczeniami przeznaczonymi na pobyt ludzi.
Dla budynków z kategorii produkcyjnych i magazynowych (PM) obowią-zuje klasyfikacja oparta na tzw. gęstości obciążenia ogniowego.
Gęstości obciążenia ogniowego jest to energia cieplna, wyrażona w me-gadżulach, która może powstać przy spalaniu materiałów palnych znajdujących
się w pomieszczeniu, strefie pożarowej lub składowisku materiałów stałych, przypadająca na jednostkę powierzchni tego obiektu, wyrażoną w metrach kwadratowych.
Zasady, według których oblicza się wartość gęstości obciążenia ognio-wego, określa Polska Norma PN-B-02852:2001 pt.: „Ochrona przeciwpożaro-wa budynków - Obliczanie gęstości obciążenia ogniowego oraz wyznaczanie względnego czasu trwania pożaru”. W normie dodatkowo określono zasadę wyznaczania względnego czasu trwania pożaru oraz podano wartości ciepła właściwego dla niektórych rodzajów materiałów.
Jest to jeden z ważniejszych parametrów będący podstawą do określenia wielu wymogów związanych z prawem z zakresu bezpieczeństwa pożarowego.
Z wielkości gęstości obciążenia ogniowego wynika m.in. dopuszczalna wielkość stref pożarowych, klasa odporności pożarowej, klasy odporności ogniowej elementów budowlanych, wymagania ewakuacyjne, zaopatrzenie w wodę do zewnętrznego i wewnętrznego gaszenia pożaru obiektów PM.