oraz zmiany po roku 2001
Kolejna znacząca, w perspektywie próby oceny kształtu i granic wspomnia-nych dwóch rodzajów odpowiedzialności, reforma prawa wykroczeń wiąże się ściśle z wejściem w życie kodyfi kacji karnej z 1997 r., ustawą z dnia 28 sierp-nia 1998 r.197 dostosowującą prawo wykroczeń do rozwiązań przyjętych
w za-194 Por. w tym zakresie m.in. T. Grzegorczyk, O założeniach planowanej reformy postę-powania w sprawach o wykroczenia, PiP 1990, z. 12, s. 61–72; oraz T. Bojarski, Ewo-lucja polskiego systemu prawa wykroczeń na tle rozwiązań europejskich, Ann. UMCS,
Sect. G 1993, Vol. 40, s. 21–30; A. Gubiński, O projektach reformy prawa wykroczeń,
PiP 1992, z. 11, s. 15–22; por. także R. Sawuła, Sądownictwo administracyjne w Pol-sce a kwestia dwuinstancyjności, ST 1992, nr 6, s. 61–64.
195 Por. Uzasadnienie projektu kodeksu wykroczeń…, s. 1 i 2; oraz Dyskusja redakcyjna nad projektem zmian w prawie o wykroczeniach, Prob. Praw 1991, nr 6 (wkładka).
196 Zob. ustawa z 2013 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania karnego oraz nie-których innych ustaw.
197 Ustawa z dnia 28 sierpnia 1998 r. o zmianie ustawy – Kodeks wykroczeń, ustawy – Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia, ustawy o ustroju kolegiów do
kresie prawa karnego. W kwestii kontroli sądowej nowelizacja z 1998 r. była uzupełnieniem regulacji procesowych harmonizujących je z postanowieniami rozdziału 54 nowego k.p.k. normującego postępowanie sądowe w sprawach o wykroczenia. W efekcie tej nowelizacji ostatecznie sąd stał się organem w pełni odwoławczym od orzeczeń kolegiów198.
Najważniejsza różnica, która wynika ze wskazanej nowelizacji, to zmiana w defi nicji odpowiedzialności za wykroczenie. I tak zgodnie z art. 1 § 1 k.w. „odpowiedzialności za wykroczenie podlega ten tylko, kto popełnia czyn słecznie szkodliwy, zabroniony przez ustawę obowiązującą w czasie jego po-pełnienia pod groźbą kary aresztu, ograniczenia wolności, grzywny do 5 000 złotych lub nagany”. Zgodnie z § 2 „nie popełnia wykroczenia sprawca czynu zabronionego, jeżeli nie można mu przypisać winy w czasie czynu”. Defi nicja jest zbieżna z przyjętą w art. 1 k.k. z 1997 r. defi nicją odpowiedzialności karnej i założoną strukturą przestępstwa. Różnica na chwilę obecną pojawia się w za-sadzie tylko na poziomie społecznej szkodliwości, w przypadku wykroczenia wystarczy bowiem, aby był to czyn społecznie szkodliwy, przy czym nie ma zakreślonego minimalnego poziomu społecznej szkodliwości, odmiennie, jak uczynił to ustawodawca w art. 1 k.k. z 1997 r. w odniesieniu do odpowiedzial-ności karnej199 Zwrócić uwagę należy także na to, że w 1998 r. art. 1 k.w. zo-stał uzupełniony o § 2 jedynie pozornie uzupełniający strukturę wykroczenia o zasadę winy. Nie oznacza to, że do tej pory w prawie wykroczeń nie funkcjo-nowała wina jako podstawa odpowiedzialności – funkcjofunkcjo-nowała w całym ob-szarze prawa karnego, zarówno w zakresie przestępstw, jak i wykroczeń, a wy-nikała z postanowień zawartych w innych przepisach, np. dotyczących wykro-czenia umyślnego i nieumyślnego, a było to związane z odmienną koncepcją winy przyjętą w kodyfi kacji karnej z 1969 r. Nieumyślność stanowiła zawsze minimum zawinienia niezbędnego do przyjęcia odpowiedzialności, czy to za przestępstwo, czy to za wykroczenie200. Inna sprawa, że zarówno wówczas jak i w chwili obecnej można dostrzec różnice w ujęciu winy w kodeksie karnym i kodeksie wykroczeń, nieco bliżej to zagadnienie przedstawione zostanie w rozdziale V niniejszego opracowania, wyczerpująca analiza przekracza jed-nakże założony obszar badawczy.
spraw wykroczeń, ustawy – Kodeks pracy i niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 113, poz. 717); por. także T. Grzegorczyk, Kolejna reforma prawa o wykroczeniach, PiP
1996, z. 12, s. 6–16; P. Mierzejewski, Konstytucyjne zagadnienia wymiaru sprawiedli-wości, Prok. i Pr. 1995, nr 9, s. 48–59; Z. Gostyński, Sądowe postępowanie w sprawach o wykroczenia wg projektu kodeksu postępowania karnego, PiP 1995, z. 9, s. 23–34.
198 Zob. też J. Jakubowska-Hara, Ewolucja modelu…, s. 27–43.
199 Por. szerzej R. Pawlik, Społeczna szkodliwość czynu – wybrane zagadnienia na przy-kładzie wykroczenia typizowanego w art. 87 k.w., KKSSiP 2013, nr 4, s. 38–54.
Powołaną nowelą wprowadzono również zmiany w dalszej części material-nego prawa wykroczeń. Z istotniejszych wspomnieć należy zmiany w art. 5 i 6 k.w. regulujące kwestie strony podmiotowej tak, jak to uczyniono w kodeksie karnym z 1997 r. Podobnie została uregulowana kwestia form stadialnych oraz form zjawiskowych (art. 11–14) a także kwestia poczytalności jako jednej z prze-słanek warunkujących przypisanie winy (art. 17). W zakresie kar w art. 18, wy-raźnie wskazując, że są to kary, przyjęto: areszt, ograniczenie wolności, grzywnę oraz naganę. Zgodnie z art. 19 „kara aresztu trwa najkrócej 5, najdłużej 30 dni, a wymierza się ją w dniach”. Natomiast zgodnie z art. 20 § 1–2 „kara ogranicze-nia wolności trwa 1 miesiąc. § 2. W czasie odbywaogranicze-nia kary ograniczeogranicze-nia wol-ności ukarany: 1) nie może bez zgody sądu zmieniać miejsca stałego pobytu, 2) jest obowiązany do wykonywania pracy wskazanej przez sąd, 3) ma obowiązek udzielania wyjaśnień dotyczących przebiegu odbywania kary”. W zakresie kary grzywny odmiennie niż w kodeksie karnym przyjęto, a właściwie pozostawiono, grzywnę w systemie kwotowym dodając § 3 do art. 24, określający dyrektywy wymiaru kary grzywny. Wymierzając grzywnę, bierze się pod uwagę dochody sprawcy, jego warunki osobiste i rodzinne, stosunki majątkowe i możliwości zarobkowe201. Zgodnie natomiast z art. 28 § 1 „środkami karnymi są: 1) zakaz prowadzenia pojazdów, 2) przepadek przedmiotów, 3) nawiązka, 4) obowiązek naprawienia szkody, 5) podanie orzeczenia o ukaraniu do publicznej wiadomo-ści w szczególny sposób, 6) inne środki karne określone przez ustawę202”.
Wymierzając karę organ orzekający robi to według swojego uznania, w gra-nicach przewidzianych przez ustawę za dane wykroczenie, oceniając stopień spo-łecznej szkodliwości czynu i biorąc pod uwagę cele kary w zakresie społecznego oddziaływania oraz cele zapobiegawcze i wychowawcze, które ma ona osiągnąć w stosunku do ukaranego podczas gdy art. 53 § 1 k.k. ustawodawca zadekre-tował wyraźnie zasadę, że sąd wymierza karę według swojego uznania, w grani-cach przewidzianych przez ustawę, bacząc, by jej dolegliwość nie przekraczała stopnia winy, uwzględniając stopień społecznej szkodliwości czynu oraz biorąc pod uwagę cele zapobiegawcze i wychowawcze, które ma osiągnąć w stosunku do skazanego, a także potrzeby w zakresie kształtowania świadomości prawnej społeczeństwa. Zgodnie natomiast z art. 41 „w stosunku do sprawcy czynu moż-na poprzestać moż-na zastosowaniu pouczenia, zwróceniu uwagi, ostrzeżeniu lub moż-na
201 Por. w tej materii np. R. Giętkowski, Kara ograniczenia wolności orzekana w reakcji na wykroczenie, Cz.PKiNP 2008, z. 1, s. 231–252.
202 Por. w tym zakresie Z. Kocel-Krekora, Krytycznie o środku karnym podania wyroku do publicznej wiadomości w kodeksie wykroczeń, IN 2014, nr 1, 129–142; A. Herzog, Zakaz prowadzenia rowerów, motorowerów i pojazdów zaprzęgowych, Prok. i Pr.
2002, nr 5, s. 125–130; R.A. Stefański, Zakres przedmiotowy zakazu prowadzenia pojazdów, Prok. i Pr. 1999, nr 11–12, s. 141–146; K. Liżyńska, Naprawienie szkody w Kodeksie wykroczeń, NKPK 2013, t. 30, s. 283–295.
zastosowaniu innych środków oddziaływania wychowawczego. W art. 45 § 1–3 określono zasady przedawnienia karalności, która w przypadku wykroczenia ustaje, jeżeli od czasu jego popełnienia upłynął rok, jeżeli w tym okresie wszczę-to postępowanie, karalność wykroczenia ustaje z upływem 2 lat od popełnienia czynu. W razie uchylenia prawomocnego rozstrzygnięcia, przedawnienie bie-gnie od daty uchylenia rozstrzygnięcia, a orzeczona kara lub środek karny nie podlega wykonaniu, jeżeli od daty uprawomocnienia się rozstrzygnięcia upły-nęły 3 lata203.
Przepis § 1 art. 47 k.w. defi niuje pojęcie czynu zabronionego, czyniąc to obecnie na wzór art. 115 § 1 k.k., którym zarówno w obrębie przestępstw, jak i wykroczeń jest zachowanie o znamionach określonych w ustawie karnej. Tym samym więc wobec takiej defi nicji zawartej w kodeksie wykroczeń, zgodnie z jej literalnym brzmieniem, przyjąć by należało, że także kodeks wykroczeń jest ustawą karna. Przed nowelą sierpniową z 1998 r. w zakresie defi nicji czynu za-bronionego kodeks wykroczeń zakładał w art. 47 §1, że czynem zabronionym jest działanie lub zaniechanie o znamionach określonych w ustawie, chociażby nie stanowiło ono wykroczenia ze względu na brak winy. Zgodnie z dodanym przez nowelę do art. 47 § 6 „przy ocenie stopnia społecznej szkodliwości czynu bierze się pod uwagę rodzaj i charakter naruszonego dobra, rozmiary wyrządzo-nej lub grożącej szkody, sposób i okoliczności popełnienia czynu, wagę naru-szonych przez sprawcę obowiązków, jak również postać zamiaru, motywację sprawcy, rodzaj naruszonych reguł ostrożności i stopień ich naruszenia”. Defi -nicja w tym zakresie również pozostaje zbieżna z defi nicją zawartą w art. 115 § k.k.204. Od 1 września 1998 r., zgodnie z art. 10–12 noweli, także „ilekroć inna ustawa przewiduje za wykroczenie karę aresztu powyżej 30 dni, górną granicę tej kary obniża się do wysokości 30 dni”. Również „ilekroć inna ustawa przewiduje za wykroczenie karę ograniczenia wolności powyżej 1 miesiąca, górną granicę tej kary obniża się do wysokości 1 miesiąca” oraz „ilekroć inna ustawa przewiduje za wykroczenie karę dodatkową, orzeka się ją jako środek karny”205.
203 Z. Kocel-Krekora, Kary i środki karne w kodeksie wykroczeń po nowelizacji, Prok. i Pr.
1999, nr 2, s. 101–109; R. Kupiński, Stosowanie środków oddziaływania wychowaw-czego w sprawach o wykroczenia, Prok. i Pr. 2004, nr 7–8, s. 145–154; R. Krajewski, Środki oddziaływania wychowawczego w prawie wykroczeń, Pal. 2013, nr 7–8, s. 12–
20; M. Bojarski, Glosa do uchwały SN z dnia 13 maja 1999 r., I KZP 15/99, OSP
2000, nr 1, poz. 7; K. Marszał, Glosa do postanowienia SN z dnia 21 października 2003 r., I KZP 9/03, OSP 2004, nr 7–8, poz. 102.
204 Por. m.in. J. Potulski, Glosa do postanowienia SN z dnia 17 grudnia 2003 r., V KK 222/03, GSP – Prz. Orz. 2005, nr 3, s. 115–124.
205 Por. K. Postulski, Glosa do uchwały SN z dnia 23 lutego 1999 r., I KZP 37/98, Pal.
1999, nr 7–8, s. 179; D. Wysocki, Glosa do postanowienia SN z dnia 8 lutego 2000 r., I KZP 49/99, OSP 2000, nr 10, poz. 151.
Dalsze zmiany wynikające z noweli dotyczyły kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia206. I tak zgodnie z art. 2 k.p.w. § 1–3 „do orzeka-nia w sprawach o wykroczeorzeka-nia właściwe są kolegia do spraw wykroczeń przy sądach rejonowych, zwane dalej »kolegiami«, chyba że ustawa powierza orze-kanie innemu organowi207. § 2. Orzekanie następuje w postępowaniu: 1) zwy-czajnym, 2) nakazowym, 3) przyspieszonym. § 3. W wypadkach wskazanych w ustawie i na zasadach w niej określonych uprawniony organ może nakładać grzywnę w drodze mandatu karnego”208. W art. 7 § 1 wprowadzono domnie-manie niewinności dla obwinionego którego nie uważa się za winnego, dopó-ki jego wina nie zostanie stwierdzona prawomocnym orzeczeniem. Zgodnie z art. 13 „kolegia orzekają w sprawach o wykroczenia w pierwszej instancji, chyba że ustawa stanowi inaczej”. Zgodnie natomiast z art. 77 § 1 środkami odwoławczymi są odwołanie i zażalenie. Organem rozpatrującym środki od-woławcze, zgodnie z art. 79 § 1, jest sąd rejonowy, przy którym działa kole-gium, chyba że ustawa stanowi inaczej209.
Przez nowelę zostały również wprowadzone zmiany w ustawie z 1971 r. o ustroju kolegiów do spraw wykroczeń. Z najważniejszych wspomnieć należy zmianę w art. 2 § 1 zgodnie z którą kolegia działają od tego momentu przy sądach rejonowych, a powołuje je i znosi, w drodze rozporządzenia, Minister Sprawiedliwości. Istotna była również kwestia składu, dlatego § 2 otrzymał brzmienie: „Na członków kolegium nie wybiera się sędziów, ławników ludo-wych, prokuratorów, adwokatów wykonujących zawód, aplikantów adwo-kackich oraz żołnierzy w czynnej służbie wojskowej, funkcjonariuszy Policji, Urzędu Ochrony Państwa i Służby Więziennej oraz strażników gminnych (miejskich)”. Zgodnie zaś z art. 17a § 1 „czynności biurowe w sprawach podda-nych orzecznictwu kolegium wykonują pracownicy sądu, tworzący sekretariat kolegium, którym kieruje radca kolegium”.
206 W ustawie z dnia 20 maja 1971 r. – Kodeks postępowania w sprawach o wykro-czenia można wskazać następujące zmiany:Dz.U. Nr 12, poz. 116; z 1972 r. Nr 49, poz. 312; z 1975 r. Nr 16, poz. 91 i Nr 45, poz. 234; z 1982 r. Nr 16, poz. 125 i Nr 45, poz. 291; z 1983 r. Nr 6, poz. 35 i Nr 44, poz. 203; z 1985 r. Nr 23, poz. 100; z 1986 r. Nr 39, poz. 193; z 1988 r. Nr 20, poz. 135; z 1989 r. Nr 34, poz. 180; z 1990 r. Nr 20, poz. 121, Nr 43, poz. 251 i Nr 72, poz. 422; z 1991 r. Nr 32, poz. 131 i Nr 94, poz. 419; z 1992 r. Nr 24, poz. 101; z 1994 r. Nr 27, poz. 96; z 1995 r. Nr 95, poz. 475 oraz z 1997 r. Nr 43, poz. 272, Nr 102, poz. 643 i Nr 123, poz. 779.
207 Art. 2 zmieniony z dniem 1 września 1998 r. przez art. 2 pkt 1 noweli z 1998 r.
208 Art. 66 zmieniony z dniem 1 września 1998 r. przez art. 2 pkt 35 noweli z 1998 r. i art. 67 § 1 zmieniony z dniem 1 września 1998 r. przez art. 2 pkt 37 lit. a noweli z 1998 r.
209 Por. m.in. J. Lewiński, Postępowanie sądowe w sprawach o wykroczenia, PS 2001, nr 1,
Bezpośrednią przyczyną egzemplifi kowanych wyżej zmian było to, że Konstytucja RP z 1997 r. wprowadziła zasadę kontroli sądowej orzeczeń ko-legialnych. Sprawy, którymi zajmowały się kolegia, zostały w 2001 r. włączo-ne do kognicji sądów grodzkich stanowiących wydziały sądów rejonowych. Te ostatnie zostały w wyniku dalszych nowelizacji zlikwidowane, a sprawy w nich prowadzone zostały przeniesione do wydziałów karnych właściwych sądów rejonowych. Oznacza to, że ostatecznie usunięto rozdzielenie instytu-cjonalne spraw o wykroczenia i spraw karnych210. Cechą charakterystyczną postępowania w sprawach o wykroczenia po wspomnianych zmianach było przekazanie orzekania w tych sprawach sądom i tym samym likwidacja istnie-jących od 1951 r. kolegiów ds. wykroczeń o czym zdecydowała Konstytucja RP z 1997 r. w ciągu 4 lat od jej wejścia w życie (art. 237 ust. 1 Konstytu-cji RP)211. Stanowiło to niewątpliwie realizację wysuwanego w doktrynie od dawna postulatu konieczności realizacji zasady wyłączności sądów w zakresie wymiaru sprawiedliwości w sprawach karnych, która wynika zarówno z Kon-wencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności (art. 6 ust. 1), jak i Konstytucji RP (art. 175 ust. 1). Taki stan rzeczy świadczyć może o zmianie koncepcji tego rodzaju odpowiedzialności, nie przesądzając zarazem jednak o tym, że o środkach karnych (represyjnych), a tym bardziej innych sankcjach przewidujących różnego rodzaju dolegliwości, orzekać mogą tylko i wyłącznie sądy karne. Zdaniem bowiem Trybunału Konstytucyjnego to, jaki sąd orzeka w konkretnych sprawach, jest kwestią wyborów o charakterze ustrojowo-or-ganizacyjnym, a nie materialnoprawnym. Ustawodawcy polskiemu znane są także inne formy postępowań o charakterze represyjnym, które nie są
postępo-210 Sąd Najwyższy w wyroku z 28 listopada 2001 r. (II KKN 304/2001, LEX nr 354399) wskazał, że „odwołania od orzeczeń kolegiów do spraw wykroczeń, wydanych przed dniem 17 października 2001 r., powinny być zawsze rozpoznane według dotychczas obowiązujących przepisów, czyli w trybie określonym w art. 512 k.p.k., bez względu na to, kiedy je złożono i w jakiej konfi guracji procesowej dochodzi do ich rozpo-znania po dniu 17 października 2001 r.”; Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 11 lipca 2005 r. (SK 45/2003, OTK-A 2005, nr 7, poz. 79), przyjął natomiast, że art. 237 ust. 2 Konstytucji RP „nie ogranicza wskazanego w nim trybu wzruszania orzeczeń kolegiów ds. wykroczeń do okresu czteroletniego od czasu wejścia w życie nowej Konstytucji. Przewidziany normą ww. przepisu okres czteroletni dotyczy bo-wiem jedynie funkcjonowania samych kolegiów do spraw wykroczeń, nie zaś przyję-tego trybu rozpatrywania odwołań od tych orzeczeń”.
211 Zob. A. Marek, Niedokończona reforma prawa wykroczeń, [w:] Teoretyczne i prak-tyczne problemy…, s. 668–669; zob. również T. Grzegorczyk, Kodeks postępowa-nia karnego oraz ustawa o świadku koronnym. Komentarz, Warszawa 2008, s. 45;
T. Grzegorczyk, Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia. Komentarz, wyd. 5,
waniami karnymi, i – co istotne – prowadzić je mogą (w początkowej przynaj-mniej fazie) organy niebędące sądami (np. komisje dyscyplinarne)212.
Warto wspomnieć w tym miejscu również o tym, że z upływem czasu obok wykroczeń ukształtowała się w przepisach o charakterze administracyjnym kategoria czynów, które formalnie nie są wykroczeniami, chociaż są do nich zbliżone, a zagrożone są pieniężnymi karami administracyjnymi stosowany-mi przez organy adstosowany-ministracyjne różnego rzędu. W ten sposób upowszech-niło się pojęcie prawa administracyjno-karnego funkcjonującego równolegle obok prawa karnego i prawa wykroczeń213, które na chwilę obecną rozrasta się (przykład choćby ustawy z dnia 6 września 2001 r. o transporcie drogowym (np. art. 95a)214. W 2004 r. D. Szumiło-Kulczycka wskazała, że przepisy okre-ślające kary pieniężne znajdowały się aż w 40 aktach prawnych215. Szczegółową analizę procesu przekształcania wykroczeń w delikty administracyjne przed-stawia również W. Radecki216.
W 2001 r. nastąpiła kolejna istotna w omawianym obszarze zmiana, a mia-nowicie wprowadzony został nowy kodeks postępowania w sprawach o wy-kroczenia217, który wszedł w życie 17 października 2001 r. Zgodnie art. 2 § 1–2 prz. wpr. k.p.w.218 utraciły moc dotychczasowe przepisy w kwestiach unormowanych w tym kodeksie, chyba że przepisy niniejszej ustawy stanowi-ły inaczej, a w szczególności: Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia z 1971 r., ustawa z dnia 20 maja 1971 r. – Przepisy wprowadzające Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia219 oraz ustawa z 1971 r. o ustroju kolegiów ds. wykroczeń. Jak stanowi § 3 „pozostają jednak w mocy przepisy ustaw w zakresie, w jakim uprawniają one określone organy do ścigania wykro-czeń i występowania w tych sprawach w charakterze oskarżyciela publicznego oraz nakładania grzywien w drodze mandatu karnego. Organy te uprawnione
212 Por. wyrok TK z dnia 4 lipca 2002 r., P 12/01, OTK-A 2002, nr 4, poz. 50.
213 W tym przedmiocie zob. wyczerpujące, a zarazem jedno z pierwszych opracowań: D. Szumiło-Kulczycka, Prawo administracyjno-karne, Kraków 2004, s. 29 i nast.
214 Tekst jedn.: Dz.U. z 2013 r. poz. 1414 z późn. zm.
215 Zob. ustawa z dnia 24 sierpnia 2001 r. – Przepisy wprowadzające Kodeks postę-powania w sprawach o wykroczenia (Dz.U. 2001 Nr 106, poz. 1149); por. w tym zakresie także A. Marek, Prawo wykroczeń materialne i procesowe, Warszawa 2008,
s. 143–145.
216 M. Bojarski, W. Radecki, Kodeks wykroczeń. Komentarz…, s. 20 i nast.
217 Ustawa z dnia 24 sierpnia 2001 r. – Kodeks postępowania w sprawach o wykrocze-nia (Dz.U. Nr 106, poz. 1148).
218 Por. w tym zakresie także A. Marek, Prawo wykroczeń materialne i procesowe,
War-szawa 2008, s. 143–145.
są także do prowadzenia czynności wyjaśniających220”. Obecnie sprawy o wy-kroczenia rozpoznają wyłącznie sądy, zatem podział prawa karnego na sądowe i pozasądowe nie ma już merytorycznych podstaw221.
W uzasadnieniu do rządowego projektu kodeksu postępowania w spra-wach o wykroczenia z 2001 r. wskazano, że postępowanie w spraw spra-wach o wy-kroczenia nie jest postępowaniem karnym, lecz odrębnym postępowaniem dotyczącym orzekania w sprawach innych niż przestępstwa, choć na zasa-dach zbliżonych do procesu karnego222. Postępowanie w sprawach o wykro-czenia, zdaniem ustawodawcy, ma więc charakter w pełni autonomiczny, co bezpośrednio wynika z brzmienia art. 1 § 1 k.p.w.223 Odmienne stanowisko w zakresie charakteru prawnego postępowania w sprawach o wykroczenia zajął A. Marek, który wskazał, że wbrew deklaracjom zawartym w uzasad-nieniu projektu autonomiczność postępowania w sprawach o wykroczenia nie jest pełna, w rzeczywistości bowiem jest to szczególny rodzaj postępo-wania karnego, za czym przemawia przede wszystkim stosowanie podstawo-wych zasad i konstrukcji procesu karnego oraz zaliczenie orzekania w spra-wach o wykroczenia do wymiaru sprawiedliwości, o jakim mowa w art. 175 Konstytucji RP224.
Zdaniem A. Światłowskiego postępowanie w sprawach o wykroczenia jest rodzajem postępowania karnego rozpoznawczego, jest to rodzaj postę-powania karnego odrębnego. Chodzi bowiem o odpowiedzialność również
220 Por. m.in. W. Grzeszczyk, Podstawowe założenia nowego kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia, Prok. i Pr. 2001, nr 10, s. 7 i nast.
221 W. Wróbel, A. Zoll, Polskie prawo karne…, s. 29, por. także R. Kmiecik, Sprawa o wy-kroczenie a proces karny (czy wymiar sprawiedliwości staje się jeszcze jednym „urządze-niem administracyjnym”?), Prok. 2002, nr 3–4, s. 7–14.
222 Por. m.in. K. Parulski, J. Tylewicz, Propozycje nowelizacji procedury karnej, Prok.
2002, nr 2, s. 37 i nast.
223 Identyczne stanowisko zajął Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 29 stycznia 2004 r. (I KZP 40/2003, OSNKW 2004, nr 2, poz. 22), w doktrynie pogląd taki prezentują: T. Grzegorczyk, Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia. Ko-mentarz, wyd. 3, Warszawa 2005, s. 11, 61–63; D. Świecki, Metodyka pracy sędziego w sprawach o wykroczenia, Warszawa 2007, s. 13 oraz R. Kmiecik, Glosa do uchwały SN z 30 września 2003 r., I KZP 23/2003, OSP 2004, nr 3, poz. 40, s. 173.
224 A. Marek, Prawo wykroczeń materialne…, s. 142; Z. Świda [w:] M. Bojarski,
Z. Świ-da, Podstawy materialnego i procesowego prawa o wykroczeniach, Wrocław 2008,
s. 202; M. Wąsek-Wiaderek, Zasada równości stron w polskim procesie karnym w perspektywie prawnoporównawczej, Kraków 2003, s. 395; M. Jeż-Ludwichowska,
D. Kala, A. Lach, Charakter prawny postępowania i środki przymusu w sprawach o wy-kroczenia, Prok. i Pr. 2002, nr 6, s. 43–44; A. Lach [w:] A. Bulsiewicz et al., Przebieg procesu karnego, Toruń 2003, s. 367; C. Kłak, Czynności wyjaśniające w sprawach o wykroczenia a ochrona praw człowieka, Prok. i Pr. 2008, nr 10, s. 83.
za czyn zabroniony pod groźbą kary, ale inny niż przestępstwo w rozumie-niu art. 1 k.k.225 Według A. Światłowskiego porównanie poszczególnych wa-riantów postępowania karnego sensu largo prowadzi do konkluzji, że między
nimi zachodzi równocześnie konwergencja (ujednolicenie) i dywergencja (ujednoznacznienie). Nie budzi też wątpliwości stopniowe upodobnianie się postępowania w sprawach o wykroczenia do postępowania w sprawach o przestępstwo226. Nieco inne stanowisko zajął T. Grzegorczyk, przyjmując, że przedmiotem postępowania w sprawach o wykroczenia jest kwestia odpo-wiedzialności prawnej osoby obwinionej o popełnienie czynu będącego wy-kroczeniem, co w szerokim ujęciu stanowi w istocie odpowiedzialność karną, tyle że nie za przestępstwo, lecz za wykroczenie. Pomimo takiego założenia T. Grzegorczyk nie uznaje jednak postępowania w sprawach o wykroczenia za postępowanie karne sensu largo227.
Na chwilę obecną problem utrzymywania odrębnej kodyfi kacji proceso-wej w sprawach o wykroczenia wydaje się zamknięty, aczkolwiek pojawiają się głosy kwestionujące zasadność przyjętego w 2001 r. rozwiązania228. Pilna i oczywista natomiast wydaje się potrzeba stworzenia nowej spójnej material-nie i proceduralmaterial-nie kodyfi kacji w obrębie prawa wykroczeń229. Od wielu lat są
225 A. Światłowski [w:] System prawa karnego procesowego. Zagadnienia ogólne, t. 1,
cz. 2, red. P. Hofmański, Warszawa 2013, s. 197, 204, 220, 767–768.
226 A. Światłowski [w:] System prawa karnego procesowego…, s. 767–768; P. Hofmański,
E. Sadzik, K. Zgryzek, Kodeks postępowania karnego. Komentarz, t. 3, red. P.
Hof-mański, Warszawa 2004, s. 3; K. Marszał, [w:] Proces karny, red. idem, Katowice
2003, s. 565–566.
227 T. Grzegorczyk, Kodeks postępowania karnego…, 2005, s. 59.
228 J. Skupiński, Problemy kodyfi kacji materialnego i procesowego prawa wykroczeń, [w:] Prawo ochrony środowiska i prawo karne. Księga Jubileuszowa z okazji 40-lecia pracy naukowej prof. W. Radeckiego, red. H. Lisicka, Wrocław 2008, s. 292–294; A.
Ma-rek, Prawo wykroczeń materialne…, s. 142–143; T. Bojarski, Polskie prawo wykro-czeń, Warszawa 2009, s. 238; J. Jakubowska-Hara, Polityka karna sądów w sprawach o wykroczenia (w świetle danych statystycznych), Arch. Krym. 2007, t. 29–30, s. 508.
229 J. Skupiński, Problemy kodyfi kacji materialnego i procesowego prawa…, s. 287–294;
M. Bojarski, Kodyfi kacja prawa o wykroczeniach – problem zmian merytorycznych, czy tylko legislacyjno-technicznych, [w:] Aktualne problemy prawa karnego. Księga pa-miątkowa z okazji jubileuszu 70. urodzin Profesora Andrzeja J. Szwarca, red. Ł. Pohl,
Poznań 2009, s. 51–59; J. Jakubowska-Hara, W kwestii rezygnacji z kary aresztu w prawie wykroczeń, [w:] Aktualne problemy prawa karnego…, s. 177–188; M.
Bo-jarski, W. Radecki, Spory na tle zróżnicowania wykroczeń i przestępstw, [w:] Problem