Konstrukcja międzynarodowej pozycji inwestycyjnej

Międzynarodową pozycję inwestycyjną netto można zdefiniować za pomocą następującego wzoru:

MPI = BIZA + ZIPA + PIZA + AR – BIZP – ZIPP – PIZP, gdzie:

MPI – międzynarodowa pozycja inwestycyjnej netto, BIZ – bezpośrednie inwestycje zagraniczne,

ZIP –zagraniczne inwestycje portfelowe (udziałowe i dłużne), PIZ – pozostałe inwestycje zagraniczne,

AR – oficjalne aktywa rezerwowe,

litera A w indeksie symbolu oznacza pozycję aktywów,

61

Techniczne wytyczne MFW co do klasyfikacji międzynarodowej pozycji inwestycyj-nej wskazują, że powinna ona zawierać dwa wymiary (IMF 2009: 119). W kolum-nach należy umieszczać zestawienie poszczególnych poziomów MPI w elementar-nym podziale na aktywa (należności) i pasywa (zobowiązania). Zagraniczne aktywa i pasywa przedstawia się w kilku ujęciach. W pierwszym z nich – funkcjonalnym ak-tywa zagraniczne zostały podzielone na bezpośrednie inwestycje zagraniczne, za-graniczne inwestycje pośrednie (portfelowe), derywaty finansowe (inne niż rezer-wy), pozostałe inwestycje oraz aktywa rezerwowe. Zobowiązania (pasywa) dzielą się na te same grupy z wyjątkiem aktywów rezerwowych.

Pod względem funkcjonalnym składniki aktywów i pasywów zagranicznych zostały dalej podzielone na odpowiednie grupy. Bezpośrednie inwestycje zagra-niczne podzielono na kapitał własny i reinwestowane zyski oraz pozostały kapitał. W obu przypadkach rozdzielono należności oraz zobowiązania wobec powiązanych korporacji.

Inwestycje portfelowe podzielono na dwie kategorie funkcjonalne: akcje zwy-kłe i instrumenty dłużne, wśród których wyróżniono obligacje, instrumenty rynku pieniężnego i derywaty. Każdą z tych grup sklasyfikowano ponadto według właści-wych sektorów (władze monetarne, rząd, banki, pozostałe sektory).

W kolejnej grupie umieszczono derywaty finansowe. Grupa ta obejmuje wy-łącznie derywaty niezaliczane do aktywów rezerwowych. Księguje się tutaj także przepływy opcji na akcje pracownicze (employee stock option – ESO), których natu-ra według uznania MFW jest zbliżona do derywatów.

Pozostałe inwestycje podzielono na cztery grupy: kredyty handlowe, pożyczki, gotówka i depozyty oraz pozostałe aktywa zagraniczne (takie jak wpływy kapitału na potrzeby międzynarodowych, niefinansowych organizacji oraz różne rachunki). Pozostałe inwestycje zagraniczne również sklasyfikowano w podziale na poszcze-gólne sektory.

Aktywa rezerwowe zawierają takie kategorie funkcjonalne, jak: złoto mone-tarne, specjalne prawa ciągnienia, pozycja rezerwowa w MFW, wymiana międzyna-rodowa (w tej kategorii wyróżnia się gotówkę i depozyty, papiery wartościowe) oraz pozostałe roszczenia.

Funkcjonalny podział pasywów zagranicznych zasadniczo jest podobny do podziału aktywów. Wyjątkiem jest wspomniany wyżej brak rezerw.

MPI w ujęciu funkcjonalnym prezentowana jest w układzie tabelarycznym. W początkowych kolumnach umieszcza się dane dotyczące stanu oraz zmian poszcze-gólnych składników międzynarodowej pozycji inwestycyjnej netto. Uzupełniają one obraz sytuacji finansowej gospodarki na rynku międzynarodowym. Zamieszczane w

62

kolejnych kolumnach zmiany cen oraz zmiany kursów walutowych, mają istotny wpływ na wycenę takich instrumentów, jak udziałowe i dłużne papiery wartościo-we, inwestycje bezpośrednie czy aktywa rezerwowe. Są one niezwykle istotne przy dzisiejszej zmienności na rynkach międzynarodowych. Równie ważna jest pozycja: pozostałe korekty. Zawiera ona informacje na temat alokacji lub umorzenia SDR-ów, zmian dotyczących monetaryzacji lub demonetaryzacji złota, tzw. reklasyfikacji (zmian związanych z przekroczeniem progu 10% udziałów w inwestycjach), jedno-stronnego umorzenia długu przez kredytodawcę oraz wywłaszczenia lub niewy-równanych konfiskat.

Oprócz zestawienia danych w ramach międzynarodowej pozycji inwestycyjnej w ujęciu funkcjonalnym MFW zaleca także dodatkową ich klasyfikację w ujęciu rodzajowym. Aktywa zagraniczne zestawiane są tu w trzech grupach instrumentów: kapitale własnym i udziałach w funduszach inwestycyjnych/jednostkach, instru-mentach dłużnych oraz pozostałych finansowych aktywach i pasywach (IMF 2009: 120). Dodatkowo wśród instrumentów dłużnych wyróżnia się specjalne prawa cią-gnienia, gotówkę i depozyty, dłużne papiery wartościowe, kredyty, ubezpieczenia, emerytury, standaryzowane gwarancje oraz pozostałe kwoty do otrzyma-nia/zapłacenia. Wśród pozostałych aktywów zapisywana jest wartość złota mone-tarnego oraz finansowych derywatów i akcji pracowniczych. Zagraniczne pasywa zawierają podobne instrumenty finansowe z wyjątkiem pozycji złoto monetarne (IMF 2009: 120).

Trzecim najważniejszym ujęciem przekrojowym międzynarodowej pozycji inwestycyjnej netto według wytycznych MFW jest ujęcie sektorowe. W ujęciu tym klasyfikuje się funkcjonalne kategorie aktywów i pasywów zagranicznych w podziale na sektory instytucjonalne, które reprezentuje rezydent. Opisany wyżej podział funkcjonalny zestawia się z czterema kategoriami sektorów instytucjonalnych. Wśród nich wyszczególnia się:

1. gospodarstwa domowe i instytucje non profit obsługujące gospodarstwa domowe,

2. instytucje sektora rządowego i samorządowego, 3. korporacje finansowe i

4. korporacje niefinansowe.

Wytyczne MFW dotyczące konstruowania międzynarodowej pozycji inwesty-cyjnej netto opierają się na szczegółowych opracowaniach wyspecjalizowanych instytucji (głównie Bank for International Settlements oraz OECD) w zakresie inwe-stycji bezpośrednich, inweinwe-stycji portfelowych, długu zewnętrznego czy rezerw mię-dzynarodowych w zakresie mięmię-dzynarodowych statystyk finansowych i wzorcowej

63

definicji bezpośrednich inwestycji zagranicznych (BIS 2009, IMFb 2009, IMFc 2015, IMFd 2015, OECD 2008).

Relacja międzynarodowej pozycji inwestycyjnej netto do PKB jest standardo-wym miernikiem służącym do oceny bezpieczeństwa zewnętrznej sytuacji finanso-wej państwa. Dlatego konieczne jest bieżące jej monitorowanie wraz z pogłębioną oceną struktura międzynarodowej pozycji inwestycyjnej netto. Z tego punktu wi-dzenia warto podzielić zobowiązania zagraniczne na instrumenty dłużne (tj. wyma-gające spłaty kapitału i/lub odsetek) oraz instrumenty udziałowe. Rozróżnienie to jest szczególnie istotne dla państw rejestrujących wysoki napływ zagranicznych inwestycji bezpośrednich. Można przyjąć, że inwestycje w kapitały własne i reinwe-stycje zysków (instrumenty niedłużne) stanowią mniej ryzykowne i bardziej stabilne formy finansowania zagranicznego. Uwzględniając powyższe, analizę należy uzu-pełnić o wskaźnik zadłużenia zagranicznego netto do PKB, który w porównaniu z międzynarodową pozycją inwestycyjną nie zawiera stanów kapitałów własnych i reinwestycji zysków, udziałowych papierów wartościowych, pozostałych udziałów kapitałowych i pochodnych instrumentów finansowych (NBP 2013: 34)

2.7.2. Zmiany międzynarodowej pozycji inwestycyjnej w Polsce w latach