sprawy w rozsądnym terminie
W katalogu elementów składowych zasady sprawiedliwości proceduralnej Trybunał Konstytucyjny wymienia – obok obowiązku uzasadnienia rozstrzyg-nięcia – także, z jednej strony, konieczność wszechstronnego zbadania okolicz-ności sprawy, z drugiej zaś – nakaz sprawnego rozpatrzenia sprawy w rozsądnym terminie.64
Istotne jest to, czy Trybunał w uzasadnieniu odmowy nadania dalszego biegu wnioskowi lub skardze konstytucyjnej ma obowiązek odnieść się do wszel-kich możliwych do zdiagnozowania na etapie wstępnej kontroli podstaw odmo-wy, czy też może i powinien ograniczyć się do wskazania jednej (wybranej, za-sadniczej) podstawy odmowy.
Za praktyką65 odnoszenia się przez Trybunał do wszystkich możliwych
62 Zob. postanowienie TK z dnia 16 października 2000 r., sygn. akt, Ts 134/99, dostępne na stronie internetowej TK.
63 Zob. postanowienie TK z dnia 16 października 2000 r., sygn. akt Ts 134/99, postanowienie TK z dnia 29 lutego 2012 r., sygn. akt Ts 339/08, dostępne na stronie inter-netowej TK.
64 Zob. wyrok TK z dnia 14 czerwca 2006 r., sygn. akt K 53/05, OTK ZU nr 6/ A/2006, poz. 66.
65 Zob. np. postanowienie TK z dnia 25 maja 2012 r., sygn. akt Ts 206/10, OTK ZU nr 4/B/2012, poz. 345; postanowienie TK z dnia 17 grudnia 2012 r., sygn. akt Ts 178/12, OTK ZU nr 2/B/2013, poz. 213; postanowienie TK z dnia 13 sierpnia 2014 r., sygn. akt Ts 62/14, dostępne na stronie internetowej TK.
133 UZASADNIENIA ORZECZEŃ TRYBUNAŁU KONSTYTUCYJNEGO W KWESTII...
do zdiagnozowania na etapie wstępnej kontroli podstaw odmowy przemawiają niewątpliwie takie wartości, jak poczucie rzetelnego rozpatrzenia sprawy, kreo-wanie orzecznictwa i jego stabilność pozwalające na przewidywalność rozstrzyg-nięcia w podobnych sprawach w przyszłości.
Za ograniczeniem się przez Trybunał do wskazania jednej (wybranej, za-sadniczej) podstawy odmowy przemawia:
– po pierwsze, szybkość postępowania (rozpatrzenie sprawy bez nie-uzasadnionej zwłoki),
– po drugie, brak potrzeby powtarzania tez orzeczniczych ugruntowa-nych w dotychczasowej judykaturze Trybunału,
– po trzecie, brak obowiązku odnoszenia się przez Trybunał do wszyst-kich możliwych do zdiagnozowania w rozpatrywanej sprawie podstaw odmowy, skoro dla odmowy nadania wnioskowi lub skardze konstytu-cyjnej dalszego biegu wystarczające jest stwierdzenie zaistnienia cho-ciażby jednej przesłanki niedopuszczalności66,
– po czwarte, obowiązek badania przez Trybunał dopuszczalności wniosku i skargi konstytucyjnej na każdym etapie postępowania67 i – w konsekwencji – możliwość ewentualnego umorzenia postępo-wania w pełnym lub częściowym zakresie na etapie merytorycznego rozpoznawania wniosku lub skargi konstytucyjnej.
W szczególności niecelowa jest praktyka badania pozostałych przesła-nek dopuszczalności (i wskazywania pozostałych podstaw odmowy) w sytuacji, w której skardze konstytucyjnej nie może być i tak nadany dalszy bieg z uwagi na przekroczenie przez skarżącego terminu68 do wniesienia skargi.
Podobnie nie ma potrzeby wskazywania na pozostałe podstawy odmowy nadania wnioskowi dalszego biegu (np. wadliwość uchwały69 mającej stanowić podstawę wniosku, brak oświadczenia ogólnokrajowego70 organu wnioskodaw-cy, brak ogólnokrajowego71 charakteru wnioskodawcy, oczywistą bezzasadność
66 Zob. postanowienie TK z dnia 21 lutego 2014 r., sygn. akt Tw 20/13, dostępne na stronie internetowej TK.
67 Zob. postanowienie TK z dnia 21 listopada 2001 r., sygn. akt K 31/01, dostępne na stronie internetowej TK; postanowienie TK z dnia 29 stycznia 2014 r., sygn. akt SK 9/12, OTK ZU nr 2014/1/A, poz. 8.
68 Zob. postanowienie TK z dnia 5 października 2012 r., sygn. akt Ts 163/12, OTK ZU nr 3/B/2013, poz. 263.
69 Zob. postanowienie TK z dnia 12 grudnia 2013 r., sygn. akt Tw 16/13, dostępne na stronie internetowej TK.
70 Zob. postanowienie TK z dnia 7 lipca 2014 r., sygn. akt Tw 14/14, dostępne na stronie internetowej TK.
71 Zob. postanowienie TK z dnia 4 marca 2013 r., sygn. akt Tw 61/12, OTK ZU nr 4/B/2013, poz. 296.
134 Łukasz Mateusz Bębenista
wniosku72), gdy wnioskodawca nie spełnia zasadniczego warunku dopuszczal-ności wniosku (np. nie przysługuje mu legitymacja73 do występowania do TK o dokonanie hierarchicznej kontroli zgodności norm – art. 191 ust. 1 Konsty-tucji, nie spełnia przesłanki ogólnokrajowości74, uchwała została podjęta samo-dzielnie przez organ wykonawczy75 wnioskodawcy).
Wydaje się zatem, że właściwszym rozwiązaniem będzie ograniczanie się przez Trybunał do wskazywania w uzasadnieniach wydawanych postanowień jednej (wybranej, zasadniczej) podstawy odmowy.
WNIOSKI
Orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego powinny zawierać na tyle czytel-ne uzasadnienia, ażeby wnioskodawca lub skarżący zyskali przekonanie, że za odmową nadania wnioskowi lub skardze konstytucyjnej dalszego biegu prze-mawiały istotne argumenty. Rozstrzygnięcia opatrzone zdawkowymi uzasad-nieniami nie pozwalają potencjalnym zainteresowanym zorientować się w tym, jak Trybunał Konstytucyjny rozumie określoną przesłankę dopuszczalności wniosku lub skargi konstytucyjnej. Powyższe – obok braku spójności orzeczni-czej – może negatywnie wpływać na prawidłowe sporządzanie wniosków i skarg konstytucyjnych i – w konsekwencji – może obniżać efektywność tych środków prawnych.
Wskazane przykłady orzecznicze (nie zaś generalna praktyka Trybunału Konstytucyjnego) dowodzą, że w sposób zasadny można stwierdzić, po pierwsze – że w judykaturze polskiego sądu konstytucyjnego istnieje niespójność aksjolo-giczna i prakseoloaksjolo-giczna; po drugie – że standardy, które Trybunał Konstytucyjny sam sobie wyznaczył, nie są przezeń konsekwentnie respektowane (realizowa-ne). Przedstawione przykłady służą jedynie zwróceniu uwagi na te mechanizmy, których udoskonalenie powinno leżeć w dobrze pojętym interesie Trybunału
72 Zob. postanowienie z dnia 13 grudnia 2013 r., sygn. akt Tw 19/13, dostępne na stronie internetowej TK
73 Zob. postanowienie TK z dnia 4 marca 2013 r., sygn. akt Tw 61/12, OTK ZU nr 4/B/2013, poz. 296; postanowienie TK z dnia 7 lipca 2014 r., sygn. akt Tw 14/14, do-stępne na stronie internetowej TK; postanowienie TK z dnia 9 lipca 2014 r., sygn. akt Tw 15/14, dostępne na stronie internetowej TK; postanowienie TK z dnia 12 grudnia 2013 r., sygn. akt Tw 16/13, dostępne na stronie internetowej TK
74 Zob. postanowienie z dnia 7 stycznia 2013 r., sygn. akt Tw 37/12, OTK ZU nr 1/B/2013, poz. 4
75 Zob. postanowienie z dnia 13 grudnia 2013 r., sygn. akt Tw 19/13, dostępne na stronie internetowej TK
135 UZASADNIENIA ORZECZEŃ TRYBUNAŁU KONSTYTUCYJNEGO W KWESTII...
Konstytucyjnego jako organu władzy sądowniczej, którego roli (funkcji) ustro-jowej nie sposób przecenić76.
Brak jednolitości orzecznictwa na etapie merytorycznego rozpoznania może się wiązać z różnicą w poglądach różnych składów orzekających na temat zgodności określonego przedmiotu zaskarżenia ze wzorcem kontroli. Brak spój-ności orzeczniczej w odniesieniu do zasad wstępnej kontroli, której celem po-winno być wyłącznie zbadanie, czy wniosek (skarga) odpowiada warunkom for-malnym oraz czy nie jest oczywiście bezzasadny (bezzasadna), może zamykać wnioskodawcy lub skarżącemu drogę do merytorycznego rozpoznania postawio-nych zarzutów. Dlatego właśnie – w moim przekonaniu – przestrzeganie przez Trybunał konstytucyjnych standardów sprawiedliwości proceduralnej szczegól-nie na etapie wstępnej kontroli ma tak istotne znaczeszczegól-nie.
76 Trybunał Konstytucyjny zbudował sobie niewątpliwy autorytet, Zob. M. Zu-bik, Status prawny sędziego Trybunału Konstytucyjnego, Warszawa 2011, s. 9 i 199
136 Łukasz Mateusz Bębenista