Kontrola betonu na etapie produk-cji odbywa się poprzez wprowadzony przez producenta system zakłado-wej kontroli produkcji (ZKP). Bardzo istotnym zapisem normy PN-EN 206
technologie
są słowa, że każdy beton powinien podlegać kontroli produkcji, za którą odpowiedzialny jest producent. Dla-tego gdy dokument dostawy zawiera klauzulę o zgodności dostarczanego betonu z normą PN-EN 206, to jed-nocześnie z pełną odpowiedzialnością producent poświadcza, że wdrożył szczegółowo opisane w normie pro-cedury kontroli produkcji.
Podkreślić w tym miejscu trzeba, że same badania betonu nie są wy-starczającym działaniem związanym z kontrolą betonu, choć wielu produ-centów betonu do tego się ogranicza.
Podstawą do orzeczenia o zgodności lub niezgodności jest bowiem ocena odniesiona do kryteriów zgodności, które są wyróżnikiem zasad oceny betonu, będących zasadniczym ele-mentem kontroli zgodności z wy-maganiami (kryteriami) określonymi w normie PN-EN 206. Ale z kolei kon-trola zgodności stanowi integralną część (jedną z wielu) kontroli produk-cji. Zgodnie z definicją przedstawioną w normie kontrola produkcji obejmuje ogół działań i decyzji podejmowanych
według zasad zgodności, w których skład wchodzą wszystkie pomiary ko-nieczne do zachowania właściwości betonu zgodnie z wyspecyfikowanymi wymaganiami. Należą do nich m.in.
projektowanie betonu, produkcja be-tonu, kontrole i badania, wzorcowanie sprzętu i w końcu kontrola zgodności.
W kontroli zgodności wyróżnia się:
■ kontrolę zgodności wytrzymałości betonu na ściskanie,
■ kontrolę zgodności wytrzymałości betonu na rozciąganie przy rozłupy-waniu,
■ kontrolę zgodności właściwości in-nych niż wytrzymałość.
Najważniejsza, bo dotycząca każdego betonu stwardniałego, a jednocześ-nie najtrudjednocześ-niejsza do prowadzenia, jest kontrola zgodności wytrzymało-ści betonu na wytrzymało-ściskanie, poświadcza-jąca klasę betonu. Opiera się ona na kryteriach zgodności, których istotą jest wartość wytrzymałości charak-terystycznej fck, poniżej której może się znaleźć 5% populacji wszystkich możliwych oznaczeń wytrzymałości dla danej objętości betonu.
Wprowa-dzono przy tym dolne ograniczenie dla próbek wadliwych, równe fck – 4.
Dla takiego założenia opracowane są wszystkie zasady oraz współczyn-niki przy kontroli zgodności betonu w zakresie wytrzymałości według PN-EN 206 [3], a te z kolei skore-lowane są z częściowymi współ-czynnikami γc stosowanymi w pro-jektowaniu według Eurokodu 2, czyli PN-EN 1992 [1].
Kontrola zgodności wytrzymałości betonu na ściskanie (i rozciąganie przy rozłupywaniu)
Ocena przeprowadzana jest dla po-szczególnych składów betonów (po-szczególnych receptur) lub dla rodzin betonów o ustalonej odpowiedniości wykazanej przez producenta, roz-różniając przy tym produkcję po-czątkową oraz produkcję ciągłą.
Intuicyjnie można przyjąć, że kontro-la dkontro-la produkcji początkowej jest in-tensywniejsza i z większym zapasem wytrzymałości, a zatem droższa. Dla-tego istotne jest, jak produkcja jest zakwalifikowana.
technologie
Produkcja początkowa obejmuje pro-dukcję do momentu otrzymania co najmniej 35 wyników badań, a po jej uzyskaniu osiąga się możliwość prze-kwalifikowania na produkcję ciągłą.
Próbki mieszanki betonowej wybie-rane są losowo i pobiewybie-rane zgodnie z PN-EN 12350-1 [5]. Minimalna częstotliwość pobierania i badania próbek betonu uzależniona jest od statusu produkcji: początkowa/cią-gła oraz tego czy beton jest z cer-tyfikatem kontroli produkcji czy też bez niego.
Miejscem pobierania próbek do ba-dań zgodności powinno być miejsce przekazania przez producenta do-starczonego wyrobu do odbiorcy.
Przeważnie jest to miejsce dostawy, gdyż do tego momentu to producent odpowiada za właściwości swojego wyrobu.
Zgodność wytrzymałości betonu na ściskanie oceniana jest na próbkach dojrzewających 28 dni w warunkach laboratoryjnych. Jeśli wytrzymałość została wyspecyfikowana dla innego wieku (np. 56 lub 90 dni), zgodność
ocenia się na próbkach badanych w wieku określonym w specyfikacji.
Przy ocenie zgodności stosowane są dwa kryteria zgodności i zgodność jest potwierdzona, jeśli oba kryteria są spełnione.
■ Kryterium pierwsze to kryterium dotyczące pojedynczych wyników badania fci ≥ (fck – 4) N/mm2, stoso-wane bez względu na status pro-dukcji (początkowa czy ciągła).
■ Kryterium drugie dotyczy wyni-ków średnich fcm i ujęte jest w trzy metody A, B, C w zależności od statusu produkcji – początkowa (metoda A) albo ciągła (metoda B lub wykorzystująca karty kontrolne metoda C).
– W metodzie A, dotyczącej produk-cji początkowej, ocenie podlega średnia wytrzymałość wyliczona ze zbioru trzech kolejnych wyni-ków fcm ≥ (fck + 4) N/mm2.
– W metodzie B, dotyczącej produk-cji ciągłej, ocenie podlega średnia wytrzymałość wyliczona ze zbioru co najmniej 15 kolejnych wyników f ≥ (f + 1,48 σ) N/mm2.
– W metodzie C, dotyczącej produk-cji ciągłej, objętej certyfikacją strony trzeciej stosowane mogą być uzgodnione karty kontrolne, które pozwalają na wcześniejsze wykrycie odchyleń od wartości za-łożonych oraz nadmiernej zmien-ności parametrów mierzonych, jeszcze przed wystąpieniem po-tencjalnej niezgodności.
Kontrolę zgodności wytrzymałości betonu na rozciąganie przy rozłupy-waniu przeprowadza się w przypadku jej wyspecyfikowania, przy podobnych założeniach jak dla wytrzymałości na ściskanie, ale stosując inne (także dwa) kryteria zgodności.
Kontrola zgodności właściwości betonu innych niż wytrzymałość Kontrola zgodności właściwości be-tonu innych niż wytrzymałość roz-różnia dwa przypadki (dwie grupy właściwości):
GRUPA 1: kontrola zgodności właści-wości dotyczących mieszanki beto-nowej:
– konsystencja, – lepkość, – przepływalność,
– odporność na segregację, – zawartość powietrza,
– jednorodność rozproszenia włó-kien w mieszance betonowej, jeśli są dodawane do betoniarki samo-chodowej.
GRUPA 2: kontrola zgodności właści-wości pozostałych:
– zawartość włókien stalowych w mieszance betonowej,
– zawartość włókien polimerowych w mieszance betonowej,
– gęstość betonu ciężkiego, – gęstość betonu lekkiego,
– maksymalny współczynnik woda/
cement lub maksymalny współczyn-nik woda/(cement + dodatek), lub maksymalny współczynnik woda/(ce-ment + k x dodatek),
technologie
– minimalna zawartość cementu lub minimalna zawartość (cement + dodatek), lub minimalna zawartość (cement + k x dodatek).
Ocenę zgodności właściwości betonu innych niż wytrzymałość przeprowa-dza się wtedy, gdy są one wyspecyfi-kowane, czyli określone przez projek-tanta konstrukcji.
Zgodność z wymaganą właściwością jest potwierdzona, gdy:
■ wszystkie pojedyncze wyniki bada-nia zawierają się w granicach mak-symalnych dopuszczalnych odchyłek podanych w tablicach normowych, czyli dla właściwości objętych za-równo grupą 1, jak i grupą 2, oraz
■ dodatkowo w przypadku właściwości objętych grupą 2 liczba wyników ba-dań spoza określonych wartości gra-nicznych lub granic klas, lub toleran-cji dla założonej wartości, podanych w tablicy normowej, nie jest większa niż liczba kwalifikująca ustalona dla akceptowalnego poziomu jakości AQL
= 4%. Przy czym należy pamiętać, że zgodność betonu w zakresie tych właściwości (grupa 2) określa się przez zliczenie liczby wyników, które leżą poza określonymi wartościami granicznymi lub granicami klas, lub tolerancjami dla założonej wartości, uzyskanych w okresie oceny.
Szczególnej uwagi wymagają zasady oceny zgodności dotyczące właściwo-ści mieszanki betonowej w zakresie konsystencji oraz zawartości powie-trza w mieszance betonowej, ponie-waż czas do ewentualnej korekty tych właściwości jest bardzo krótki, trwa-jący z reguły nie dłużej niż kilkadzie-siąt minut.
Działania podejmowane w przypadku niezgodności wyrobu
W przypadku gdy podczas kontro-li zgodności stwierdzona zostanie przez producenta niezgodność, nor-ma nakazuje mu podjąć czynności
systemowe związane z wyelimino-waniem błędów i działaniami korygu-jącymi procedury produkcji. Przede wszystkim jednak producent ma obo-wiązek powiadomić o tym specyfiku-jącego oraz wykonawcę, aby uniknąć negatywnych skutków niezgodności.