Korzyść majątkowa. Korzyść osobista - Środki przestępnego oddziaływania w przestępstwach k

Rozdział II. Środki przestępnego oddziaływania w przestępstwach korupcyjnych. korupcyjnych

2. Korzyść majątkowa. Korzyść osobista

Rozpoczynając rozważania na temat pojęć „korzyść majątkowa” i „korzyść osobista”, nie sposób nie zauważyć, że ich rola w prawie karnym nie wyczerpuje się w stanowieniu znamienia typów czynów zabronionych, określanych jako przestępstwa korupcyjne.

Sformułowania te występują również w innych przepisach prawa karnego materialnego, w wielu odbiegających od siebie rolach. Podkreślić należy, że zgodnie z regułą zakazu wykładni homonimicznej tożsame pojęcia użyte w różnych przepisach tego samego aktu prawnego muszą być interpretowane tak samo, chyba że kontekst, w jakim się znajdują przemawia za inną wykładnią⁷⁰. Wobec tego należy odpowiedzieć na pytanie, czy kontekst, w jakim znajdują się omawiane pojęcia w prawie karnym daje możliwość odmiennej ich interpretacji w zależności od pełnionej przez nie roli, czy też należy interpretować je jednolicie. W tym celu należy prześledzić wszystkie role, w jakich omawiane pojęcia występują w prawie karnym.

W pierwszej kolejności trzeba jednak rozstrzygnąć kwestię, jaką rolę pełnią omawiane określenia w odniesieniu do przestępstw korupcyjnych. Truizmem będzie tu stwierdzenie, ze w przypadku wszystkich rodzajów przestępstw korupcyjnych, pojęcia „korzyści majątkowej”

i „korzyści osobistej” (jak również „obietnicy korzyści”) pełnią funkcję znamion strony przedmiotowej typu czynu zabronionego. Sytuacja jest tu zatem zbliżona do typów czynów zabronionych z 204 § 2 k.k., art. 299 § 6 k.k., art. 199 § 3 k.k. czy art. 189a k.k. w zw. z art.

115 § 22 pkt 6 k.k.. Należy jednak stwierdzić, że rola omawianych znamion różni się w zależności od tego, w którym z „rodzajów” przestępstw korupcyjnych występują.

Rozważania dotyczące roli omawianych znamion w przestępstwach korupcyjnych mają pewne znaczenie dla zastosowania niektórych instytucji części ogólnej kodeksu karnego do przestępstw korupcyjnych. W szczególności dotyczy to instytucji usiłowania nieudolnego (art.

13 § 2 k.k.)^·oraz przepadku przedmiotów (art. 44 i 45 k.k.).

Omawiane korzyści pełnią bowiem odmienne funkcje w poszczególnych rodzajach przestępstw korupcyjnych. Dlatego też należy przeprowadzić dokładną analizę roli, jaką pełnią pojęcia „korzyści majątkowej”, „korzyści osobistej”, czy „obietnicy korzyści”

w poszczególnych rodzajach przestępstw korupcyjnych.

70 Zob. m in. R.A. Stefański [w:] System Prawa Karnego. Tom 2. Źródła prawa, red. T. Bojarski, Warszawa 2011, s. 499-500.

I tak, jeśli idzie o te typy czynów zabronionych, które zbiorczo można określić jako przestępstwa sprzedajności, to omawiane znamiona pełnią w nich funkcję przedmiotu czynności wykonawczej⁷¹. Zastrzec w tym miejscu należy, że w przypadku przestępstw, gdzie czynność sprawcza polega na „żądaniu” korzyści/obietnicy lub „uzależnianiu”

czynności służbowej od korzyści/obietnicy, występuje dodatkowy przedmiot czynności wykonawczej, jakim jest osoba, wobec której artykułowany jest komunikat wypełniający znamię żądania lub uzależniania. Nie jest tak natomiast w przypadku tych typów, w których czynność sprawcza polega na „przyjmowaniu” korzyści lub jej obietnicy. Tam bowiem aktywność sprawcy ukierunkowana jest bowiem wyłącznie na korzyść, a nie osobę, której takiej korzyść udziela.

Również w przypadku przestępstw przekupstwa oraz kupna wpływów (te dwa rodzaje przestępstw korupcyjnych można w moim przekonaniu w tym kontekście rozpatrywać łącznie ze względu na zbieżność ich znamion czynności wykonawczej – „udzielenie” lub

„obiecywanie udzielenia”) znamiona korzyści/obietnicy korzyści stanowią znamiona określające bezpośredni przedmiot czynności wykonawczej. Pośrednim zaś przedmiotem

71 Tak m. in.: A. Barczak-Oplustil [w:] A. Barczak-Oplustil, M. Bielski, G. Bogdan, Z. Ćwiąkalski, M. Dąbrowska-Kardas, P. Kardas, J. Majewski, J. Raglewski, M. Szewczyk; W. Wróbel, A. Zoll, Kodeks karny.

Część szczególna. Komentarz. Tom II. Komentarz do art. 117-277, red. A. Zoll, wyd. 4, Warszawa 2012, teza 25 do art. 228, s. 1160; O. Górniok, R. Zawłocki [w:] M. Flemming, M. Królikowski, B. Michalski, W. Radecki, R.A. Stefański, J. Warylewski, J. Wojciechowska, A. Wąsek, J. Wojciechowski, Kodeks karny. Część szczególna. Komentarz do art. 117-221 k.k. Tom I, red. A. Wąsek, R. Zawłocki, wyd. 4, Warszawa 2010, Nb 13 do art. 228, s. 71; R. Zawłocki [w:] O. Górniok, W. Kozielewicz, E. Pływaczewski, B. Kunicka-Michalska, R. Zawłocki, B. Michalski, A. Sakowicz, J. Skorupka, Kodeks karny. Część szczególna. Komentarz do art. 222-316 k.k. Tom II, red. A. Wąsek, R. Zawłocki, wyd. 4, Warszawa 2010, Nb 38 do art. 296a i Nb 40 do art. 296b, s. 1336 i 1360; H. Popławski, M. Surkont, Przestępstwo łapownictwa, Warszawa 1972, s. 67; C. Nowak, Korupcja…, s. 408; R. Żurowska, Przestępstwo korupcji w sporcie, Poznań 2010, s. 116; Z. Sobolewski, Łapówka jako korzyść majątkowa lub osobista, Nowe Prawo z 1964 r., Nr 3, s. 219; J. Skorupka, Ochrona interesów majątkowych Skarbu Państwa w kodeksie karnym, Wrocław 2004, s. 82; P. Wiatrowski, Pojęcie korzyści majątkowej i osobistej w kontekście znamion przestępstwa łapownictwa, Przegląd Sądowy z 2007 r., Nr 7-8, s. 96. Podkreślić należy, że w nauce prawa karnego mianem przedmiotu czynności wykonawczej określa się tę osobę, obiekt czy rzecz, „na które sprawca oddziałuje bezpośrednio, dokonując swego czynu” – W. Wróbel, A. Zoll, Polskie prawo karne. Część ogólna, wyd. 1, Kraków 2010, s. 202. Przedmiot czynności wykonawczej występuje zasadniczo jako znamię typu czynu zabronionego zasadniczo przy wszystkich przestępstwach materialnych (skutkowych). Inaczej rzecz ma się w przestępstwach formalnych, gdzie przedmiot czynności wykonawczej może nie być elementem koniecznym opisu czynu zabronionego, a stanowi najczęściej element stanu faktycznego. Zob. ibidem, a także szerokie rozważania zawarte w: Sz. Tarapata, Przedmiot czynności wykonawczej a przedmiot służący do popełnienia przestępstwa. Uwagi na marginesie uchwały Sądu Najwyższego z 30 października 2008 r. (sygn. akt I KZP 20/08), Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych z 2009 r., Nr 3, s. 132-148 i przywołaną tam literaturę i orzecznictwo.

czynności sprawczej jest przekupywana osoba)⁷². Korzyść (obietnica) stanowi w tym przypadku środek służący do popełnienia przestępstwa.

Inaczej zaś sprawa ma się jeśli idzie o przestępstwa sprzedaży wpływów. Stwierdzić należy, iż w tym przypadku omawiane znamiona mają charakter znamion modalnych czynu.

Nie stanowią zaś przedmiotu czynności wykonawczej (którym jest osoba, w stosunku do której sprawca powołuje się na wpływy, wywołuje u niej przekonanie o istnieniu wpływów lub utwierdza ją w takim przekonaniu) ani nie charakteryzują środka, którym posługuje się sprawca. Nie można zgodzić się z tymi autorami⁷³, którzy twierdzą, że również w tym przypadku omawiane znamiona mają charakter znamion charakteryzujących przedmiot czynności wykonawczej. Z punktu widzenia wykładni omawianych przestępstw, czynność sprawcza ukierunkowana jest wyłącznie na osobę, w stosunku do której sprawca przekazuje pewne komunikaty (polegające np. na wywoływaniu w niej przekonania o istnieniu wpływów). Korzyść majątkowa lub osobista (albo ich obietnica) stanowi w przypadku tego rodzaju przestępstw wyłącznie ekwiwalent, za który sprawca godzi się na dokonanie określonych czynności (verba legis: „podejmuje się pośrednictwa”). Korzyść majątkowa lub osobista albo ich obietnica stanowią w tym przypadku powód, dla którego działa sprawca, nie są zaś przedmiotem jego bezpośredniego oddziaływania.

Można zatem dojść do wniosku, iż w przypadku przestępstw sprzedajności, przekupstwa i kupna wpływów błąd sprawcy polegający na niesłusznym przyjęciu, iż obiekt na który działa, ma charakter „korzyści” skutkować może przyjęciem usiłowania nieudolnego (art. 13 § 2 k.k.). Nie jest tak natomiast w przypadku sprzedaży wpływów, gdzie tego rodzaju błąd będzie prawnie irrelewantny i skutkować będzie odpowiedzialnością za dokonanie przestępstwa. Dla dokonania czynu zabronionego z art. 230 k.k. nie jest bowiem istotne, czy

72 Tak m. in.: A. Barczak-Oplustil [w:] Kodeks…Tom II, red. A. Zoll, tezy 4 i 13 do art. 229, s. 1178, 1181;

O. Górniok, R. Zawłocki [w:] Kodeks…Tom I, red. A. Wąsek, R. Zawłocki, Nb 7-8 do art. 229, s. 91; P. Kardas, Odpowiedzialność karna za łapownictwo (rozważania na tle projektowanych nowelizacji kodeksu karnego), Przegląd Sądowy z 2002 r., Nr 7-8, s. 13; R. Zawłocki [w:] Kodeks…Tom II, red. A. Wąsek, R. Zawłocki, Nb 77 do art. 296a, s. 1341; O. Górniok, R. Zawłocki [w:] Kodeks…Tom I, red. A. Wąsek, R. Zawłocki, Nb 22 do art.

230, s. 103; P. Wiatrowski, Pojęcie…, s. 96.

73 Zob. m. in.: A. Barczak-Oplustil [w:] Kodeks…Tom II, red. A. Zoll, teza 22 do art. 230, s. 1195; O. Górniok, R. Zawłocki [w:] Kodeks…Tom I, red. A. Wąsek, R. Zawłocki, Nb 22 do art. 230, s. 103.

sprawca otrzymał korzyść lub jej obietnicę, a wyłącznie to, czy powołując się na wpływy przekazał innej osobie ofertę gotowości podjęcia się pośrednictwa⁷⁴.

Przechodząc w dalszej kolejności do omówienia kontekstów, w jakich ustawodawca karny posługuje się sformułowaniami „korzyść majątkowa” i „korzyść osobista” poza przepisami odnoszącymi się do przestępstw korupcyjnych, stwierdzić należy, że oba omawiane pojęcia znaleźć można w słowniczku wyrażeń ustawowych, w art. 115 § 4 k.k., zgodnie z którym „korzyścią majątkową lub osobistą jest korzyść zarówno dla siebie, jak i dla kogo innego”. Pozornie zdawać być się mogło, że przepis ten statuuje definicję legalną obu sformułowań. Jak słusznie zauważa jednak Jacek Giezek, art. 115 § 4 k.k. może być jedynie „pretekstem do rozważań na temat korzyści majątkowej i osobistej – w gruncie rzeczy ich istoty wcale nie definiując”⁷⁵. Zdaniem Jarosława Majewskiego, „pojęcie korzyści majątkowej nie zostało w pełni zdefiniowane”⁷⁶. Należy zgodzić się z tym Autorem, gdy twierdzi, że definicja zawarta w art. 115 § 4 k.k. jest definicją niepełną zakresową, której celem „jest usunięcie pola ewentualnych wątpliwości interpretacyjnych”⁷⁷. Rację ma J. Majewski zauważając, że definicja pozwala jedynie na jednoznaczne odrzucenie kierunku wykładni, zgodnie z którym korzyścią majątkową lub osobistą może być jedynie korzyść dla samego sprawcy⁷⁸. Bez wątpienia chodzić będzie zatem również o korzyść dla jakiegokolwiek innego podmiotu poza osobą sprawcy (osoby fizycznej, osoby prawnej, jednostki organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej, czy też nawet nieformalnej grupy osób fizycznych)⁷⁹. Rolą zatem omawianego przepisu jest jednoznaczne stwierdzenie, że ilekroć w innym miejscu ustawodawca karny mówi o „korzyści majątkowej” lub o „korzyści osobistej”, nie ma na myśli wyłącznie korzyści dla samego sprawcy, ale również dla podmiotów trzecich. Brzmienie art. 115 § 4 k.k. ma w tym kontekście zasadnicze znaczenie dla interpretacji przepisów, w których występują omawiane pojęcia, w szczególności określających typy przestępstw korupcyjnych. Należy przy tym podkreślić, że taki kształt został nadany definicji legalnej omawianych pojęć dopiero wraz z uchwaleniem

74 Por. m. in.: A. Barczak-Oplustil [w:] Kodeks…Tom II, red. A. Zoll, teza 21 do art. 230, s. 1195; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 20 października 2005 r., II KK 184/05, OSNKW z 2005 r., Nr 12, poz. 120.

75 Tak [w:] J. Giezek, N. Kłączyńska, G. Labuda, Kodeks karny. Część ogólna. Komentarz, red. J. Giezek, wyd.

II, LEX 2012, teza 1 do art. 115 § 4.

76 Tak [w:] G. Bogdan, Z. Ćwiąkalski, P. Kardas, J. Majewski, J. Raglewski, M. Szewczyk, W. Wróbel, A. Zoll, Kodeks karny. Część ogólna. Komentarz. Tom. 1. Komentarz do art. 1-116 k.k., red. A. Zoll, wyd. 4, Warszawa 2011, teza 2 do art. 115 § 4, s. 1365.

77 J. Majewski [w:] Kodeks…Tom I, red. A. Zoll, teza 2 do art. 115 § 4, s. 1365.

78 J. Majewski [w:] Kodeks…Tom I, red. A. Zoll, teza 2 do art. 115 § 4, s. 1365-1366.

79 Tak m. in.: J. Majewski [w:] Kodeks…Tom I, red. A. Zoll, teza 5 do art. 115 § 4, s. 1366.

nowelizacji k.k. z 13 czerwca 2003 r.⁸⁰. W swoim pierwotnym brzmieniu art. 115 § 4 k.k.

odnosił się wyłącznie do korzyści majątkowej (pomijając korzyść osobistą) – podobnie zresztą jak będący funkcjonalnym odpowiednikiem tego przepisu art. 120 § 3 k.k. z 1969 r.⁸¹.

Po drugie, jedno z omawianych pojęć (korzyść majątkowa) pojawia się w art. 33

§ 2 k.k., który daje podstawę dla sądu do wymierzenia grzywny orzekanej dodatkowo obok kary pozbawienia wolności, „jeżeli sprawca dopuścił się czynu w celu uzyskania korzyści majątkowej lub gdy korzyść majątkową osiągnął” (tzw. grzywna kumulatywna).

Warunkiem orzeczenia grzywny kumulatywnej jest działanie sprawcy w celu uzyskania korzyści majątkowej lub uzyskanie przez sprawcę korzyści majątkowej. Korzyść majątkowa, o której mowa w art. 33 § 2 k.k. jest więc albo celem działania sprawcy, albo też jego skutkiem. Norma wynikająca z powyższego przepisu jest normą ogólną, pozwalającą sądowi na orzeczenie grzywny za każde przestępstwo. Należy przy tym podkreślić, że norma kompetencyjna dla sądu wynikająca z art. 33 § 2 k.k. ma charakter fakultatywny, co oznacza, że w razie spełnienia jednej z wymienionych w tym przepisie przesłanek sąd może, a nie musi orzec grzywnę obok kary pozbawienia wolności⁸². Co ważne, dla orzeczenia grzywny kumulatywnej nie jest istotne, czy osiągnięcie korzyści majątkowej lub też cel osiągnięcia takiej korzyści, należał do zespołu ustawowych znamion typu czynu zabronionego⁸³. Jak podkreśla się w doktrynie prawa karnego, „grzywna orzekana obok kary pozbawienia wolności pełni funkcję środka uzupełniającego represję karną wynikającą z kary pozbawienia wolności o elementy dolegliwości ekonomicznej”⁸⁴. Jak się wydaje, orzeczenie kary o charakterze ekonomicznym w sytuacji, gdy sprawca dążył do osiągnięcia korzyści majątkowej lub korzyść taką osiągnął ma szczególne znaczenie z punktu widzenia tzw.

symbolicznej funkcji karania⁸⁵, jak również celów wychowawczych kary.

Po trzecie, pojęcie korzyści majątkowej znajduje się w art. 45 k.k., który daje sądowi kompetencję do orzeczenia przepadku korzyści majątkowych albo ich równowartości, o ile korzyści pochodziły chociażby pośrednio z popełnienia przestępstwa. Przepadek korzyści

80 Ustawa z dnia 13 czerwca 2003 r. o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 111, poz. 1061 r.). W dalszej części pracy przywoływana jako „nowelizacja z czerwca 2003 r.”.

81 Zob. J. Majewski [w:] Kodeks…Tom I, red. A. Zoll, teza 1 do art. 115 § 4, s. 1365.

82 Tak m. in.: M. Melezini [w:] System Prawa Karnego. Kary i środki karne. Poddanie sprawcy próbie. Tom 6, red. M. Melezini, Warszawa 2010, s. 320.

83 Tak m. in.: J. Majewski [w:] Kodeks…Tom I, red. A. Zoll, teza 59 do art. 33, s. 594.

84 Cyt. za: M. Melezini [w:] System Prawa Karnego… Tom 6, red. M. Melezini, s. 320.

85 Więcej na temat powyższego pojęcia por. W. Wróbel, A. Zoll, Polskie…, s. 120.

majątkowych jest jedną z kodeksowych postaci przepadku – środka karnego, ogólnie określonego w art. 39 pkt 4 k.k.⁸⁶.

Po czwarte, pojęcie korzyści majątkowej występuje w art. 52 k.k., który statuuje obligatoryjną podstawę dla sądu do zobowiązania osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej nie mającej osobowości prawnej, która uzyskała korzyść majątkową w przypadku skazania za przestępstwo popełnione przez sprawcę działającego w jej imieniu lub interesie do jej zwrotu w całości lub w części na rzecz Skarbu Państwa, co nie dotyczy jednak korzyści majątkowej podlegającej zwrotowi innemu podmiotowi.

Instytucja ta, nieznana kodeksom karnym z 1932 r. i 1969 r., „stanowi przykład regulacji, której podstawowym wyróżnikiem konstrukcyjnym jest to, iż jej aplikacja oddziałuje na sferę majątkową nie sprawcy czynu zabronionego, lecz podmiotu trzeciego”⁸⁷. U podstaw wprowadzenia tej instytucji do polskiego systemu prawnego leżało przekonanie, że

„orzekanie zwrotu korzyści tylko od sprawcy czynu jest najczęściej mało skuteczne, natomiast zwrot od podmiotów, na rzecz których sprawca działał stwarza niepomiernie większą szansę odzyskania nienależnych korzyści przez Skarb Państwa np. przy oszustwie celnym, podatkowym, lub przez podmioty, które w wyniku danej działalności (transakcji) poniosły szkodę”⁸⁸. Ratio legis opisywanej instytucji upatruje się w konieczności odjęcia osobie trzeciej, w imieniu której działał sprawca przestępstwa, owoców tego przestępstwa⁸⁹. Rzeczą sporną w nauce prawa karnego jest charakter odpowiedzialności przewidzianej w art.

52 k.k., a w szczególności czy ma ona charakter karny czy też cywilny, a także to, do jakiej grupy środków należy zaliczyć opisywaną instytucję (zwłaszcza czy stanowi ona środek karny)⁹⁰. Co istotne z punktu widzenia rozważań dotyczących pojęcia „korzyści majątkowej”, do materialnoprawnych przesłanek zastosowania normy z art. 52 k.k. należy (poza popełnieniem przestępstwa w imieniu lub w interesie innego podmiotu – którym może być osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej) uzyskanie przez taki podmiot korzyści majątkowej, niepodlegającej zwrotowi innemu

86 Tak m. in.: J. Raglewski [w:] Kodeks… Tom I, red. A. Zoll, teza 1 do art. 44, s. 659-660. Szczegółowe rozważania na temat tej instytucji znajdują się w Rozdziale XIV pracy.

87 Cyt. za: J. Raglewski [w:] System Prawa Karnego… Tom 6, red. M. Melezini, s. 889.

88 Cytat z uzasadnienia do rządowego projektu kodeksu karnego za: Nowe kodeksy karne – z uzasadnieniami, Warszawa 1997, s. 150.

89 Zob. m. in.: J. Raglewski [w:] System Prawa Karnego… Tom 6, red. M. Melezini, s. 890; W. Zalewski [w:]

Kodeks…Tom II, red. M. Królikowski, R. Zawłocki, Nb. 5 do art. 52, s. 238.

90 Omówienie powyższych problemów przekraczałoby rozmiary niniejszego opracowania wobec czego wypada jedynie w tym zakresie odesłać do obszernych i interesujących rozważań Janusza Raglewskiego, zawartych [w:]

System Prawa Karnego… Tom 6, red. M. Melezini, s. 886-916 i powołanej tam literatury.

podmiotowi⁹¹. Orzeczenie obowiązku zwrotu korzyści majątkowej musi być poprzedzone ustaleniem, iż pochodziła ona z przestępstwa (przy czym może to dotyczyć zarówno sytuacji bezpośredniego, jak i pośredniego pochodzenia)⁹² oraz prawomocnym skazaniem za to przestępstwo osoby, która działała w imieniu lub na rzecz podmiotu trzeciego. Podobnie jak w przypadku środka karnego, przewidzianego w art. 45 k.k., rzeczą sporną w doktrynie jest, czy do korzyści majątkowych pochodzących z przestępstwa zaliczyć można pożytki, jakie uzyskane zostały przy wykorzystaniu składników majątkowych pochodzących bezpośrednio z przestępstwa (np. odsetek z lokat bankowych lub zysków z giełdy)⁹³.

Po piąte, w art. 327 k.k. ustawa daje możliwość orzeczenia wobec żołnierza tzw.

degradacji⁹⁴ w razie skazania za przestępstwo umyślne, jeżeli rodzaj czynu, sposób i okoliczności jego popełnienia pozwalają przyjąć, że sprawca utracił właściwości wymagane do posiadania stopnia wojskowego, a zwłaszcza w wypadku działania w celu osiągnięcia korzyści majątkowej. Ustawa karna przesądza zatem w sposób jednoznaczny, iż popełnienie przez żołnierza przestępstwa w celu osiągnięcia korzyści majątkowej pozwala na przyjęcie, iż utracił on właściwości wymagane do posiadania stopnia wojskowego⁹⁵, przy czym chodzi tu o przymioty natury etyczno-moralnej warunkujące mianowanie na stopień wojskowy⁹⁶. Należy zatem przyjąć, iż w przepisie art. 327 k.k. ustawodawca skonstruował tzw.

domniemanie prawne niewzruszalne, że żołnierz popełniający przestępstwo w celu osiągnięcia korzyści majątkowej nie jest godny z przyczyn etyczno-moralnych do posiadania stopnia wojskowego. Cel działania żołnierza, jakim jest osiągnięcie korzyści majątkowej,

91 Tak m. in.: J. Raglewski [w:] System Prawa Karnego… Tom 6, red. M. Melezini, s. 896; W. Zalewski [w:]

Kodeks…Tom II, red. M. Królikowski, R. Zawłocki, Nb. 9 do art. 52, s. 240; N. Kłączyńska [w:] J. Giezek, N. Kłączyńska, G. Łabuda, Kodeks karny…, red. J. Giezek, teza 6 do art. 52.

92 Przy czym zastrzec należy, że to zagadnienia należy do spornych w doktrynie prawa karnego. Por.

J. Raglewski [w:] System Prawa Karnego… Tom 6, red. M. Melezini, s. 900-901 i powołana tam literatura.

93 Za takim rozwiązaniem opowiadają się na gruncie art. 52 k.k. m. in.: R. A. Stefański, Obowiązek zwrotu korzyści majątkowej uzyskanej przez inną osobę, Prokuratura i Prawo z 2000 r., Nr 3, s. 126; F. Prusak, Prawo karne skarbowe, Warszawa 2008, s. 126. Przeciwnego zdania jest zaś m. in.: J. Raglewski [w:] System Prawa Karnego… Tom 6, red. M. Melezini, s. 900-901. W moim przekonaniu, słuszne jest stanowisko pierwsze ze względu na to, że pozwala ona w większym stopniu zrealizować cel instytucji z art. 52 k.k. oraz jest zgodne z wiążącym Rzeczpospolitą Polską prawem międzynarodowym.

94 Czyli szczególnego środka karnego polegającego na utracie posiadanego stopnia wojskowego i powrocie do stopnia szeregowego.

95 J. Majewski [w:] A. Barczak-Oplustil, M. Bielski, G. Bogdan, Z. Ćwiąkalski, M. Dąbrowska-Kardas, P. Kardas, J. Majewski, J. Raglewski, M. Szewczyk, W. Wróbel, A. Zoll, Kodeks karny. Część szczególna.

Komentarz. Tom III. Komentarz do art. 278-363, red. A. Zoll, wyd. 3, Warszawa 2008, teza 11 do art. 327, s. 925.

96 Ibidem, teza 10 do art. 327, s. 925.

wiąże się tu zatem z silnym potępieniem moralnym. Instytucja degradacji ma bowiem w przeważającym stopniu funkcję represyjną, uderza przede wszystkim w prestiż skazanego, w czym zbliżona jest do kar na honorze⁹⁷.

Po szóste, art. 115 § 3 k.k. stanowi, że przestępstwa popełnione w celu uzyskania korzyści majątkowej uważa się za przestępstwa podobne. Ustawodawca przesądził zatem, iż szczególna motywacja sprawcy, jaką jest cel uzyskania korzyści majątkowej, stanowi jedno z kryteriów podobieństwa przestępstw⁹⁸. Jak podkreśla się w nauce prawa karnego,

„z formalnego punktu widzenia, znaczenie podobieństwa przestępstw ogranicza się do dwóch instytucji części ogólnej”⁹⁹. Popełnienie umyślnego przestępstwa podobnego do przestępstwa wcześniejszego stanowi jedną z przesłanek recydywy specjalnej podstawowej (art. 64

§ 1 k.k.), a także stwarza obligatoryjną podstawę do zarządzenia wykonania kary warunkowo zawieszonej (art. 75 § 1 k.k.)¹⁰⁰. Ustawodawca przesądził zatem, iż ponowne popełnienie przez sprawcę przestępstwa w celu osiągnięcia korzyści majątkowej stanowi okoliczność na tyle istotną, a przy tym świadczącą o dużym natężeniu jego złej woli, że powinna mieć ona zasadniczy wpływ na zakres stosowanych wobec niego środków reakcji prawnokarnej.

Po siódme, w art. 115 § 22 pkt 6 k.k. zawierającym definicję legalną handlu ludźmi, odnaleźć można sformułowanie, zgodnie z którym handlem ludźmi jest m. in werbowanie, transport, dostarczanie, przekazywanie, przechowywanie lub przyjmowanie osób z zastosowaniem udzielenia albo przyjęcia korzyści majątkowej lub osobistej albo jej obietnicy osobie sprawującej opiekę lub nadzór nad inną osobą w celu jej wykorzystania, nawet za jej zgodą, w szczególności w prostytucji, pornografii lub innych formach

W dokumencie Odpowiedzialność karna za przestępstwa korupcyjne (Stron 37-108)