M oczymorda i Łapikwarta
Kradzieży [to sadach
Skończyło się lato i na schyłku jesień , lecz narzekania wielu, a szczególniej sadowych na złodziei owoców nie idą w zapomnienie, owszem służą im za pogadankę przy długich wieczorach, bo rok rocznie nie widzą poprawy, lecz owszem wielu jest takich, którzy jakoś nie mają sobie za grzech, na
padać na cudze sady i zabierać owmc.
Narwać komu owocu może być wprawdzie małą kradzieżą, zważywszy na wartość jego, może pare groszy wynoszącą. Jest przecież kradzieżą, bo jest przywłaszczeniem sobie cudzej w ła
sności bez pozwolenia właściciela.
Kradzież owocu nie jest z wielu względów m a łą , lecz wielką kradzieżą. T ak a kradzież bywa pospolicie nocą i gw ał
townie popełnianą: rzucaniem kamieniami, kolkam i, obłamywa
niem gałęzi, otłukaniem tyczkami i t. d. bez najmniejszej ochrony drzewa. T ak zrabowane drzew o, jakąże zostawiło postać dla właściciela drzew owocowych? smutną. T akie drzewo pokale
czone, z liścia i gałęzi ogołocone, nie może długo pozostać zdrowem, a właściciel nietylko, źe utraci drzewo, lecz i pewny coroczny dochód z niego. Drzewo jest kapitałem, a owoc pro
centem, stracił więc właściciel i kapitał i procent. W artość skradzionego owocu wydawała się m ałozuaczącą, lecz w sku
tkach okazało się, źe to je st wielką kradzieżą. Dlatego nie dziw, źe w niektórych krajach wielka kara czeka tych, którzy kradną owoc, albo drzewa uszkadzają. Spytajmy się właścicieli, 'dlaczego ich grunta, ogrody, drogi i t. p. miejsca, nie są drze
wem owocowem obsadzone? Odbierzemy tę smutną odpowiedź:
Cóżbym z tego miał ? chyba dla złodziei sadziłbym, a dla siebie zmartwienie. Z takiej odpowiedzi trzeba się smucić i bardzo smucić, bo widoczny mamy dowód, że moralność upada, że dzieci, słudzy i rzemieślniczykowie są bez dozoru, źe głos z ambony, głos w szkole są głosem wmłającego na puszczy, że słowo Boże nie pada na ziemię urodzajną.
Gdyby wszyscy rodzice, rękodzielnicy i gospodarze wiejscy usilnie popierali naukę moralności, toby to nieusżanowanie cu
dzej własności musiało ustać. Tedyby i kradzież owoców ustała a właściciele gruntów , albo całe gminy wzięłyby się chętniej do zamiłowania drzew owocowych i liczniejby zakładały ogrody owocowe i drogi polne obsadziłyby takiemi drzewami. Cały kraj na ogród owocowy mógłby być zamienionym, a ile to pożytku z owocu na własny posiłek, lub na sprzedaż! T ak i to błogi byłby sk u tek , gdyby ustały a przynajmniej zmniejszyły się znacznie kradzieże owoców!
— 159 —
R Ó Ż N O Ś C I .
N ie z d u r z y s z p a n ie a p te k a r z u ! pek drzew o z ło ż y ł, w szed ł do a p tek i P rzy w ió zł raz chłopek drzew o do po za p ła tę, a a p tek a rz k o n ten t z ta -T arnow a na targ. K u p ił to drzew o niego kupna za p ła cił mu a w do-od niego a p tek arz i k a za ł mu je za- datk u n alał k ie lis z e k w ódki dobrej w ieść do sw ego domu. G dy ju ż cliło- ap tek a rsk iej i p oczęstow ał chłopka.
C hłopek w y p ił, cm o k n ą ł, bo wódka
Z drukarni odpowiedzialnego redaktora i wydaw cy: E. W iniarza.
Tom XIII.
11. października
W ychodzi w eljw ow ie co 10 d n i, to jest 1. 11. i 21. każdego
m iesiąca
Kosztuje rocznie z przesyłka pocztową 2 złr. w. a., półrocz
nie 1 złr. w. a.
B o g a , d zieci, Boga trzeba, Kto chce syt by<5 sw ego chleba.
L e w S a p ie h a .
Słyszeliście już o królach naszych polskich i o ich rz ą d ac h , które to stan kmiecy w szczególnej swej miały opiece i prawa ustanow iły, którerai się tak pan najmożniej
szy, jako i kmiotek najmizerniejszy zarówno sądzić mieli, a to dla te g o , by już ja k to zwykle na świecie się działo, możniejszy i silniejszy, słabszego i biedniejszego nie uciskał i nie krzywdził. Było to w Polsce dużo takich królów dbałych o dobro kmiotków, i nietylko królowie sami opiekowali się ludem kmiecym, boć to Polska była krajem ogromnym, sięgała od morza Czarnego aż do Bałtyckiego, i łatwoby gdzieś jedne
mu w okolicy dalekiej krzywda stać się m ogła, któraby do usz króla nie doszła — to też wielcy i możni panowie, co to byli tak majętni, żeby się z niejednym małym królem nie byli mieniali, opiekowali się także ludem polskim.
K siążę Lew Sapieha wielki obrońca ojczyzny i opiekun ludu sw ego, którego mu też Bóg wiele był powierzył, boć był to pan niemal połowrej Litwy, żył za czasów Zygmunta III króla polskiego i był praw ą ręką jego, ozdobą norodu wśród
pokoju, podporą w czasie wojny, w sądach sprawiedliwością, ojcem poddanych, ja k to starzy pisarze, co razem z nim żyli, w pismach swoich stwierdzają. Nie obeszło się też nigdy, żeby król w ważnycli sprawrach nie zasięgnął rady jego lub jej nie usłuchał.
Moskwa natenczas częste napaści czyniła, napadała na Polskę i wiele złego ludowi polskiemu wyrządzała. Chciał król od Moskwy sobie spokój zapewnić, by mieć wolne ręce prze
ciw Turkow i i Szwedom, co sobie także na niektóre kraje polskie zęby ostrzyli. T rudną tę sprawę z Moskalem nie miał k ró l komu lepiej powierzyć ja k księciu S apieźe, który też nie odciągał się od tej trudnej z Moskalem sprawy, bo tu szło n aj
bardziej o zabezpieczenie ludu polskiego od cudzej n a p a śc i, który przy tem najwięcej zawsze ucierpiał. Jeździł on do Mo
skwy trzy razy i z wielkiem staraniem pierwszy raz na lat 10, drugi raz na 20, a trzeci raz na lat 14 trw ały pokój ułożył.
Kiedy Polska wojnę miała z T u rk iem , chciwy król szwedzki korzystając z tego napadł z wojskiem wielkiem na Polskę od morza, a pustosząc prowineye polskie, czem raz w głąb kraju się posuwał, zamek po zamku zabierał i wielkie krzywdy ludowi bezbronnemu czynił. Nie czekał Lew Sapieha, aż mu król, i tak wojną zakłopotany, wojsko na odparcie Szweda przyszłe, ale sam na swój własny koszt, boć i w sk ar
bie królewskim natenczas pieniędzy nie było, zaciągnął wojsko, i na czele tego własnego wojska sam się opierał Szwedowi, zamek po zamku odbierał, a nakoniec zmusił, że się z Polski całkiem ustąpił i lud w niewolę zabrany oddał. W wojnie zaś z Moskwą wspierał króla silnie i radą i pieniądzmi, i wojskiem swojem własnem, i silnem swem ramieniem, niczego nie szczę
dził, ni majątku ni życia, by tylko ojczyźnie usłużyć, za co go lud wszędzie witał serdecznie i ojcem ojczyzny nazywał.
A choć to był pan majętności w ielkich, toć przecież nie mógł tak ogromnym wydatkom, jakich wojna wymaga, podołać;
lecz nie ustawał w ofierze, pożyczał pieniędzy od cudzych na swoje dobra, i takie długi porobił, że je sam nie mógłszy spłacić, synom swoim w testamencie przekazał, by dług ojcowaki spłacili.
— 163 —
Za jego to życia odbył się w Wilnie wielki obrzęd uro
czysty religijny. Ojciec św. Klemens V III uznał świętym już dawno zmarłego i cudami słynącego K azim ierza, królewicza polskiego, i dekret swój na to do Polski przysłał. Zygmunt III król polski nie mógł sam na tę uroczystość do W ilna zjechać, bo był bardzo ważnemi sprawami zajęty. Nie było gorliwszego, o honor boski i wiary św. więcej dbającego ja k Sapieha, i jego też król za siebie na tę uroczystość do W ilna posłał, by tam
że przy uroczystości tej osobę króla zastąpił, ciało św. K azi
mierza na ołtarzu złożył i całemu ludowi pismo Ojca św. ogłosił.
Z radością przyjął to poselstwo na siebie Lew Sapieha, na
tychm iast do Wilna zjechał, przy wielkiej uroczystości kanoni- zacyę Świętego ludowi ogłosił,, a Avziąwszy z rąk posła rzym skiego chorągiew z obrazem Kazimierza św., którą Ojciec św.
ze Rzymu p rz y s ła ł, niósł j ą za procesyą pośród najznakomit
szych mężów z narodu i wielkiego zebrania ludu, i też chorą
giew u grobu św. W yznawcy złożył, po skończonej zaś uro
czystości całą historyę tejże i życia św. Kazimierza wydrukować kazał i takową na większą chwałę Boga i Świętego między lud rozdał, cały ten czyn swój królowi ofiarując, za co mu tenże z wdzięcznością podziękował.
Nie długo potem zakrwawiło się serce Lwa Sapiehy z wiel
kiego żalu i smutku. Za złą namową podnieśli mieszczanie miasta W itebska bunt, zamordowali okrutnie biskupa i paste
rza swego ojca Jozefata K uncew icza, za to, źe w iary swojej mocno dotrzymywał i do odszczepieństwa nakłonić się nie d a ł , a na miejsce zamordowanego obrali sobie nieprawnie jakiegoś innego biskupa.
Znowu wysłał król do W itebska Lw a Sapiehę, by bunty poskrom ił, przewódźców ukarał, a zbuntowanych nazad na łono kościoła katolickiego nawrócił. Gdy Lew Sapieha do W itebska zjechał i sprawy tej z ostrożnością dochodzić z aczął; mieszczanie zbuntowani sami się do winy przyznali, i zeznali, źe ich pobo
żny, świątobliwego życia pasterz za poduszczeniem jakiegoś mnicha C zerńca, który z jakim iś listami tam do nich przybył, a potem nie wiedzieć gdzie się podział , tak niewinnie śmierć okrótną poniósł.
I
Po ścisłem śledztwie ścigano morderców, a ujętych ich 19 jednego dnia kat toporem pokarał. Miastu odebrał Sapieha wszystkie praw a, przywileje i wolności nadane im od królów i książąt polskich, na znak żałoby ratusz obalić k a za ł, by dzwonka ratuszowego nie m ieli, któryby ich na narady zwoły
wał , z dzwonów wszystkich w mieście jeden dzwon wielki ulać k a z a ł, na którym wykroczenie zabójców wypisane było, i dzwon ten przy kościele, przy którym biskup zamordowany został, na wieczną pamiątkę kary zawiesić rozkazał. Ciała hersztów uka
ranych w rzekę Dźwinę powrzucać k a z a ł, za to, że zamordo
wanego biskupa swego w wodzie utopili. Pokarał też Sapieha srodze Niemców w Rydze, kiedy ci przeciw królowi polskiemu spiski i bunty knowali.
Dbały o chwałę Boga w całej Litwie bardzo wiele kościo
łów fundował, a przy nich klasztory, kolegja, szkoły, szpitale i kaplice zakładał i wszystkie bardzo hojnie wyposażał. W sa mej Litwie je st 24 kościołów prócz kilkudziesięciu cerkwi okazałych, które sam wymurował i dochodami opatrzył.
Ozdobę świątnic pańskich bardzo kochał, gdy postrzegł albę na księdzu podartą, albo ornat łatany, na ołtarzu kielich ma- terji lub roboty p ro stej— na wybór piękne alby, ornaty lub kie
lichy daw ał, mówiąc:
— J a świeckim panem jestem , krótkiego życia i honoru, a przecież ganię sługi moje, jeżeli który w oczach moich w nieprzy
zwoitym ubiorze stanie. Jakoż to bardziej szpetna i niegodna rzecz jest w oczach króla nad królami nieochędożnie się pokazać!
Ornatów i innych ubiorów i sprzętów kościelnych tak wielki miał dostatek, że i po śmierci jego synowie mieli czem ko
ścioły opatrywać. Na jałmużnę corocznie wydawał własną ręką więcej niż 70.000 złp. Pokory był on wielkiej; wszystkie swe sprawy z Bogiem poczynał, a przyprowadziwszy je do końca, Bogu to wszystko nie sobie przypisywał. Pobożność jego była bardzo wielka. Pod Smoleńskiem nie żałował jednemu żołnierzowi Grzegorzowi darować wieś dużą za obraz Maryi Panny, który przez długi czas jako największy sk arb przecho
wywał w skarbcu swoim, potem syn jego darował ten obraz do cerkwi C zerejskiej, gdzie do dziś dnia wielkiemi słynie ła
skami. Do Maryi Panny i ukrzyżowanego Jezu sa, osobli
wsze miał nabożeństw o, co noc leżąc krzyżem na ziemi przez pół godziny modlił się za kościół i ojczyznę, a tak to czynił kryjomo, źe nikt by o tem był nie w iedział, żeby był przypadkiem nie wydał się przed spowiednikiem. Pacierze k a płańskie co dnia odm aw iał, co też znając spowiednik jeg o 1 skorzystał z tego pewnego razu ratując życie jednem u żołnie
rzowi, na którego zapadł dekret śmierci, za to, że przypadkiem z lekkomyślności zabił żyda. To też gdy już ów żołnierz na drugi dzień podać miał gardło pod miecz katow ski, spowie
dnik ów wiedząc, że książę żadnej nocy nie opuści by się z książki nie pomodlił, włożył do niej na to miejsce gdzie czy
tać miał, kartkę, na której wypisał z pisma świętego prawo o zabójstwie, które człowiek nie dobrowolnie popełni. K siążę w nocy wstawszy, gdy ową kartkę przeczytał, obdarował ży
ciem żołnierza na śmierć skazanego, rzekłszy do siebie:
— Dobrze się stało, będziemy przed Bogiem bez grze
chu! — a potem dziękował spowiednikowi za roztropny pomysł jego i pochwalił go mówiąc:
— W ygrałeś ojcze, iżeś roztropnie upomniał.
D ekret zaś ów na tego żołnierza dla tego tak srogi w y
padł, gdyż książę ten karności w wojsku ściśle przestrzegał mawiając:
— Czernże poskromić tego, który idzie na cudze życie z orężem, jeżeli nie bojaźnią śmierci, bo i czegóż by sobie nie pozwalali! K ara śmierci na jednego, bojażń na wszystkich pada i w karbach ich utrzymuje.
Przestrzegał tego najwięcej, żeby wojsko mając bronić lud przed napaścią cudzych, obywatelów i ludu nie uciążało i łez z nich nie wyciskało.
— Trudno się przez takie wojsko zwycięstwa spodziewać
— mawiał książę — za którym się przekleństwo wlecze i łzy ludzi ubogich.
To też za to Lew Sapieha ojcem poddanych był prze
zwany, gdyż rządcom dóbr swoich nigdy zalecać i nakazywać nie przestaw ał, by kmiotków jego nie krzyw dzili, nie uciskali i często im te słowa powtarzał:
— 165 —
— U was cliłop chłopem, a u mnie W ielmożnym, Jaśnie Wielmożnym, bo kiedy chłopa nie b ę d zie , pewnie Jaśnie W iel
możnych nie będzie!
Dla poddanych w dobrach swoich liczne szkoły fundował mawiając: że nic tak narodu na nogach nie staw ia, ja k dobre szkółki i dobra w nich i pożyteczna nauka dla młodzieży pro
stej. Wrodzona ludzkość, litość i sprawiedliwość ku poddanym pana tego zjednała mu u nich wierność, życzliwość i miłość, dla której nie nazywali go panem, tylko ojcem swoim. Żyje dotąd między gminem prostym wiekami niezatarta sława jego i żyć będzie równo z ich pokoleniem.
J a k za życia swego zawsze był z Bogiem, tak też przy modlitwie lekko i spokojnie w Bogu życia dokonał, a żałoba i błogosławieństwo ludu nie tylko Litwy ale i Polski c a łe j, to jedyny skarb i najdroższy i najmilszy, który z życia swego
Bogu zaniósł w ofierze. Szczęsny z Żółkwi.
Z d r o w a ś M a r y j o !
Zdrowaś M aryjo, B oga R o d zico ! B łagam y C iebie Ś w ię ta D ziew ico ! N iech łask a T w oja zaw sze nam sprzyja, M ódl się za n am i! Zdrowaś M aryja.
P an n o p rzeczy sta , Panno bez zm azy, Broń n as ód chorób, strzeż od zarazy, I jak o raju w onna lilija ,
O czyść pow ietrze — Zdrowaś M aryja!
T y coś karm iła św iata zbaw ienie, N am ja k o M atk a daj p o ży w ien ie, N ie c h brak żyw ności n as nie zabija, B roń nas od g ło d u ! Zdrowaś M aryja
T y coś p ła k a ła nad śm iercią S y n a , P r z e z T w e łz y gorzkie M atko jed yn a O ddal śm ierteln ość co lud zab ija, Broń nas od m oru! Zdrowaś M aryja!
T y coś płom ieni innych n ie znała, T y lk o m iłością B o sk ą p a ła ła ,
Spraw niechaj pożar dom nasz om ija, Broń nas od ognia — Z drow aś M aryja!
N a jśw iętsza P anno, łagodna, cicha, S p ra w niech m iłością lud T w ój oddycha, N iecli s ię niezgoda wśród nas nie zw ija, D aj bratnią jed n ość — Zdrowaś M aryja!
T y coś C h rystu sa w łon ie poczęła, P ok orą życia wśród nas sły n ęła , Chroń nas od pychy w dzięczna lilijo , D aj b ratn ią m iłość — Zdrowaś M aryjo!
T y coś ubóstw em 'była o d z ia n a , Chroń od chciw ości, cechy sza ta n a ; Z asłoń od nędzy, co lud zabija,
D aj m ierność w życiu — Zdrowaś M aryja!
K rólow o nasza wśród C herubinów , U s ły s z g ło s ziem i nieszczęsnych synów , Co się do tronu T w ojego w z b ija , R atuj nas M atko ! Zdrowaś M aryja !
*
N iech nasze ziem sk ie zn ik n ą cier p ien ia , S puść nam z niebiosów gw iazd k ę zbaw ienia,
N iechaj zgryzota dom nasz om ija, Z asłoń sw ą ta r c z ą ! Z drow aś M aryja!
B ło g o sła w ziem ię, o jczy ste ła n y , C ele godziw e i kraj k o c h a n y ; B ło g o sła w naród w dzięczna lilijo ! B oś nam K rólow ą — Zdrowaś M aryjo!
D zięk i Ci M atko n asze sk ła d a m y , Za to co w życiu z T w ej la sk i m a m y ; N iech T w oja lito ść z a w sze nam sprzyja, W sp om óż nas w ie r n y c h !.. Zdrowaś M aryja!
— 167 —
D o b r y p r z y j a c i e l ,
c z y l i :
Ja k Kasper Bąk z bogatego gospodarza zeszedł na proszalnego dziada.
Moja Pani Matko, Szanujcie też zięcia, Żebym Wam nie bijał W aszego dziecięcia, Żebym go nie bijał, Gorzałki nie pijał, Do karczmy nie chodził, Za łeb się nie w o d z ił!
— H u! ha! dalej chłopcy! hejże za mną — krzyknął K asper krzesząc ognia w podkóweczki i wywijając od lewego z Baśką córką Jesionka najbogatszego kmiecia z Powroźnika.
Ba, cóż nie miał hulać, a czy to dzisiaj nie jego w esele? Co się nie ma radować: dwadzieścia i pięć morgów pola pszeni
cznego, sześć mórg łą k i, pięć pastw iska i do tego jeszcze ośm gaju, drobne to bo drobne; ale je st czem w piecu zapalić i płot ogrodzić, a chociaż i krokw a na poprawę chałupy się znajdzie.
To grunt, że obsiany i dobrze każdy o tem wie, że w sto
dole pełno ja k nabił, a w spichrzyku omłóconego nie mało i 0 tem wiedzą ludzie: że jest sześć krów w oborze, cztery ko
nie w stajni i troje trzody w chlewie, a k u r, gęsi i kaczek ż kopa, to i tego nie sk ry je, ale źe w skrzyni 120 dukatów 1 kupka srebra, o tem ludzie nie wiedzą, bo ich nie rachowali
— ale przecie coś przebąkują...
Kiedy były zmówiny, stary Jesio n ek , kmieć też bogaty, mówił do K asp ra:
— Czemźe ja będę wianował moją B aśkę, kiedy ty K a
sperku takiś gruby, a może i grubszy bogacz ja k ja... Już to dla mego Antka grunt i dobytek, ale tobie już sam nie wiem co dać.
— Co łaska panie ojcze, co łaska — mówił Kasperek.
— Wiesz, że rachować nie umiem, ale jeśli przystaniesz, dam ci garniec starych talarów na przykupienie gruntu.
— Bóg zapłać panie ojcze! — rzekł Kasper,
— I cztery nitki k o rali, co je po sześć dukatów nie
boszczka pani matka płacili.
— I to się przyda, jeśli nie dla mnie, to dla Basi — mówił K asperek kłaniając się ojcu.
Po tych zmówinach we trzy niedziele było w eselisko, od któregośmy zaczęli nasze opowiadanie. Luda było ja k nabił, muzyczka jak się patrzy, jad ła co nie m iara, jednej tylko go
rzałki ani krzty, jeno miód a w ino; bo ani ojciec Basi, ani K a
sper, ani cała rodzina wódki nie pijali.
T ak K asper ożeniwszy się z Basią był najbogatszym kmie
ciem na dwie mile w około, a wszyscy m ów ili, że niejednego drobnego dzierżawcę mógł w kieszeń schować.
K asper po weselu wziął się ochoczo do pracy, za owe teściowe talary przykupił jeszcze kilkanaście morgów roli i dwie pary wołów. Miał czterech parobków, trzy dziewki i pastucha, robił wedle pola bardzo pilnie, co rok też przysparzał sobie grosza i dobytku.
— Zobaczycie — mawiano w karczmie — źe ten K asper B ąk jeszcze kiedyś na wsiowego pana wyjdzie; a jeśli nie on, to jego dzieci.
Jak o ś w tym czasie przybył do Powroźnika Bonawentura Łysak, cioteczny brat Kaspra. Służył 0 1 1 był w wojsku przez 10 lat, a że czytać i pisać umiał, został więc kapralem. H arda to była i ostra sztuka, czapkę wojskową nosił przekręconą na ucho, a choć z wojska w ystąpił i już w górnicy chodził, chciał żeby mu wszyscy mówili: panie kapral.
Dostało mu się po ojcu kilka morgów nie złej roli i licha chałupa, ale co inwentarza to ju ż nietylko ani szkapy ni krow y, ale nawet ni psa ni k o ta; myszy tylko w starej stodole nie
brakowało, ale przecież myszami nikt nie orze.
Łysak nie był w ciemię b ity , ledwie przybył do w s i, a już się dowiedział o m ajątku K aspra. Postanowił mu więc schlebiać i ciągnąć ku sobie, aby potem i pożytkować z g łu piego, i przysporzyć swej kieszeni cudzą pracą.
Najprzód więc zaszedłszy do domu K asprow ego, pozdro
wił gospodarza bardzo pięknie, oglądał a wychwalał co tylko
— 169 —
sił stało jego całe obejście i inwentarz i obrobienie roli i g o spodarkę i żonę i dzieci i czeladkę, jednem słowem kłapał j ę zykiem gdyby pytlem we młynie, a Kasperkow i aż serce rosło.
Kiedy się tak zaraz na wstępie p^przyjaźnił i serca obojga pozyskał, zaraz też i bywać począł w Kasprowym domu. Bo
nawentura przywiózł z sobą kilkadziesiąt reńskich, które był jeszcze na wojnie we Włoszech pozyskał, więc też chcąc ich lepiej sobie zjednać, zaprosił oboje do m iasta, a tam ich dro- giem a słodkiem winem tak uczęstował, że pijaniuteńcy do domu powrócili.
K asper aż do tego czasu rzadko kiedy co p ija ł, raz dla tego że się wyprzysiągł wódki, powtóre ze w mieście nie bywał tylko kilka razy do roku ze zbożem, kiedy je na targ wywoził, ale i wtenczas poprzestawał na jednej lub dwu szklankach piwa, raz tylko pił wino, ale że było kwaśne więc za niem wcale nie tęsknił. Skoro przecież zakosztował onego starego a sło
K asper aż do tego czasu rzadko kiedy co p ija ł, raz dla tego że się wyprzysiągł wódki, powtóre ze w mieście nie bywał tylko kilka razy do roku ze zbożem, kiedy je na targ wywoził, ale i wtenczas poprzestawał na jednej lub dwu szklankach piwa, raz tylko pił wino, ale że było kwaśne więc za niem wcale nie tęsknił. Skoro przecież zakosztował onego starego a sło