Krytyczny realizm

'Adil Abu Sanab: Wardat as-sabah(Poranna róża', 1976)

Adil Abu Sanab urodzi!si؟ w 1931 rokuwDamaszku i tam ukończył filologię arab-ską. Pracował na stanowisku gownego redaktora czasopisma dla dzieci „Usama” („Osama") oraz kierownika dziatu kulturalnego dziennika „Tisrin”. Jest autorem licz- nych zbiorów opowiadań, dramatów i scenariuszy telewizyjnych. Ponadto napisal )ele opowiadań i sztuk teatralnychdladzieci. Wydal dwie powieści i kilka opracowań krytycznoliterackich.

Wardat as-sabah (.Poranna róża) to pierwsza powieść 'Adila Abu Sanaba, znanego JUŻ wcześniej prozaika, autora wielu zbiorów opowiadań. W utworze ukazane jest życie biednych, niewykształconych wieśniaków, którzyzapracą przybyli do miasta 1 W więk-ościwykonujązawód pucybuta.Problematyka migracjiludności wiejskiej domiastbyla Popularna wśród prozaików i stala się tematem wielu utworów znanych pisarzy

syryj-؟kich, jak: Hani ar-Rahib, Haydar Haydar, Hanna Mina, Salah Dihni czy Fans Zarzur.

Miasto przyjmuje przybywających biednychwieśniaków, poddając ichjednak

trud-"emu egzaminowi zżycia. Tylko niewielu odnajduje się W mieście. Większość ponosi J^orażkę i wraca,skąd przybyło. Wardat as-sabah pokazuje stary Damaszek, jego za-bytkowe domy, wielowiekowe uliczki, i stara się naświetlić społeczneuklady funkcjo- Pojące pomiędzy mieszkańcami. Uwidoczniona jest trudna walka o clileb i przeżycie.

Oraz wykorzystywanie biednych wiejskich migrantów przez pracodawców żerujących Paich bezbronności itrudnej sytuacji.

Główny bohater, As'ad, mieszka! na wsi z okrutnymi rodzicami. Brutalny ojciec ٥.2؟stodotkliwie go bit, ulegając nierzadko podszeptom mściwej macochy. Przystojny, dwudziestodwuletnichłopak z nadzieją na lepsze życie uciekt do Damaszku, unosząc ج Sobą zte wspomnienia trudnego dzieciństwa inędzy. Poprzybyciu do miasta z nadej-

؟ciemnocyudal się do publicznej łaźni, pomny słów wiejskiego mędrca thrmaczącego mu, że tylko W łaźniznajdzie bezpłatnynocleg. W czasiepobytu W łaźni jeden z ho-moseksualistów próbuje nawiązać z nim kontakt, z opresji ratuje chłopaka Hamdl, 2 którym następnie przez jakiś czas pracuje jako pucybut. As'ad est podekscytowany miejskim życiem, jednak przeżywa wiele obaw i rozterek. Wszystko jest dla niego P؟We. Musi na nowo uczyc się życia, krokpo kroku. Pewnego dnia sprzedawca owo-Ców opuncjimówido niego:

Życie tu, synku, jest niczym owoc kaktusa, który ma kolce, ale jest też słodki. Najważniejsze jest, abyś nauczy! si؟ usuwa، kolce, by dotrzeć do słodyczy".

'Adil Abu Sanab, Wardat as-sabah, Ittihad al-Kuttab al-'A٢ab, Damaszek 1976, s. 28.

54 Syryjska powie po rokw 1961

Ważnąpostacią W powieści jest Abu DiySb, który wynajmuje przyjezdnym wie- śniakom narzędzia potrzebne do pracy pucybuta oraz oferuje noclegi W zaadaptowa-nym na ten cel warsztacie. Wykorzystujetych zagubionych, głodnych biedaków, zara- biając na nich. On, miejscowy pose 'Abid az-Zalzal oraz zwierzchnik miejscowego posterunku policji są sojusznikami, sprzeciwiającymi si? zjednoczeniu pucybutów, którzy chcąwalczyć o swojeprawa. Inną znaczącą postacią jest Ahmad Karim - lider pucybutow, starającysięzjednoczyć tę grupę zawodowąi walczyćprzeciwko niespra-wiedliwosci i wyzyskowi. Zostal on niesprawiedliwie skazany ina dziesięć lat osado-ny w więzieniu. Otwarty na ludzi i mily, jest lubianyprzez pucybutow,jednak wyzy- skiwacze oskarżajągo oagitatorstwo i komunistycznepoglądy. Ahmad Karm zaprze- cza zarzutom, mówiąc:

Nie jestem i nie będę komunistą. Jestem wyłącznie jednym z mlodych tego kraju, który czuje i doświadcza dziejącej się niesprawiedliwości. A ty nie czujesz niesprawiedliwości? Czy ty jesteś w lepszej sytuacji niż moja? Jeśli poczucie niesprawiedliwości jest komunizmem, to ty też jesteś komunistą, jak ja, i As‘ad także".

Postacie As'ada i Hamdiego ewoluują W utworze. Obaj powoli zaczynają myśleć 0 przyczynach swoich nieszczęść i niesprawiedliwości na świecie. As'ad zastanawia się, kim jest ten, który ustanowi! to dziwne prawo pozwalające ludziom traktować innych wedhrg własnegowidzimisię. „Czysą takie przepisy, które pozwalają komuś określać, kiedy inni mają milczeć, a kiedy mówić, kiedy mają się zgadzać, a kiedy odmawiać”’*. Ten chlopak przeszedł metamorfozę, przeistaczając się z prostego wie-śniaka W myślącego, zainteresowanego problemami społecznymi człowieka. On sam jest zdziwiony zachodzącymi W nim przemianami. As'ad próbuje samodzielnie wy-brnąć z trudnej życiowej sytuacji. Zbiera pieniądze na zakup własnych narzędzi, a pomaga mukochająca go Salma - służąca Abu Diyaba. AhmadKarim ostrzega go, że indywidualne, a niekolektywne rozwiązanie problemu, nie przyniesie mu korzyści, ponieważ wyzyskiwacze zawsze znajdąsposób, by go pognębić.

Rodzice Salmy, gdy jeszcze byla dzieckiem, wynajęliją nadziesięć lat za 300 sy-ryjskich firntówjako służącąU Abu Diyaba. Poupływie określonego Wumowie cza-su przedłużyli kontrakt na kolejne 10 lat za 600 fimtów. Pracodawca wykorzystuje dziewczynę seksualnie. Kiedyjego żona dowiaduje się o tym, zmuszają Salmę do ślubu zzakochanym W niej Hamdim. W dniu wesela ludzie Abu Diydba atakują As'ada i zabierają mu narzędzia, podobniejak zabrano mu ukochaną Sprawdziły się stowa Ahmada Karima. Hamdi, usłyszawszy o pobiciu przyjaciela, wychodzi z we-sela iodwiedza go Wszpitalu. Po opuszczeniu szpitala nie wraca na uroczystość,lecz wraz zrannym As'adem nawołują okolicznych pucybutów do zjednoczenia się prze-ciwko ciemiężycielom. W noc poślubnąHamdi przeżywa szok, dowiadując się, że jego żona nie jest dziewicą Wybucha awantura, po której kobieta opowiada mu swoją tragiczną historię. Wstrząśnięty, idzie doAbu Diydba i wszczyna z nim bójkę, której świadkiem jest minister, byty poset i kolega gospodarza, 'Abid az-Zilzdl.

Hamdi po bijatyceucieka i popetnia samobójstwo Wmiejskiej łaźni. Wkrótce nastę- pują masowe aresztowania pucybutów oskarżonych o przynależność do zakazanej partii planującej zamach na ministra. Wśród zatrzymanych znalazl się As'ad, który

"Ibid., s. 82.

ا* Ibid., s. 70.

II. Powie okresu poszukiwania i otwarcia sią (1962-1980) 55 po wypuszczeniu z aresztu wraca na wieś, zadając sobie retoryczne pytanie: „Co pozostawiłeś W Damaszku?”’؛.

'Adil Abu śanab stara! się W powieści Wardat as-sabah ukazać losy biedaków migrujących ze wsi do miasta. Przedstawi! okrutny obraz miasta i chore międzyludz-kie uklady, zadając ustami swoich bohaterów pytanie: Dlaczego ludzie nie mają równych szansW życiu? Jednak można doszukaćsi?W powieści również wielu man- kamentow, polegających chociażby na sztucznym i nieprzekonującym ukazaniu po-staci -na przykład Hmdtego i jego nagiej zmiany, prowadzącej do samobójstwa.

Utwórnie przekroczy! tradycyjnej klasycznej formy i nie prezentuje wysokiego po-ziomu artystycznego.

Ahmad Yusuf Dawud:Al-Huyul(.Konie; 1976)

Al-Huyul (Konie)jest jedną z najważniejszych pozycji W powieściopisarstwie syryj-skimporuszającą tematyk؟ chłopską.Utwór składasię z dwóch części,zatytułowanych Siwa klacz przybywa do farmy ‘Asiego oraz Policyjne konie atakują farmę A^؟ieg0.

Tytułowa siwa klacz jest własnością zachłannego handlarza olejem, Abu Sultana, a farma należy do 'Aego, którynadzorował pobórdo obowiązkowej służby wojsko- wej za czasów mandatu francuskiego, a po odzyskaniu niepodległościstal się posiada- czem dużych obszarówziemskich. Fellachowie pracujący U niego otrzymywali wyna-grodzenie pieniężnelub Wnaturze, Wpostaci części zebranychplonów. Ponadto chtopi uprawiający przezpiętnaście lat ten sam kawalek ziemi wedhrg prawa stawali sięjego właścicielami.

Powieść jest wiernym obrazem życia syryjskiej wsi oraz stosunków pomiędzy biednymi fellachami a posiadaczami ziemskimi i władzą Abu Su n zawsze przed sezonem przyjeżdża! na swojej siwej klaczy do 'A.؟łego. aby zakontraktować oliw؟

zuprawianych na farmie drzew oliwnych. Znając trudną sytuację fellachow na przednówku, zawsze przyjeżdża! W lutym bądźmarcu i wyplaca! im część należności za oliw؟, którą na mocy umowyskupi od nich W późniejszym okresie. Oferował im jednak kilkakrotnie niższe stawki od tych, którebędą obowiązywały W sezonie. Sam

natomiast z ogromnym zyskiem sprzedawał zakontraktowaną oliw؟ W późniejszym czasie. Abu Sultan ma duże wpływy we władzach wiejskich oraz U miejscowych religijnychnamiestników, np. szejka Husayna. Wiejscybogacze oraz władze współ- nie jednoczą się, wykorzystując biednycli chlopow. Poprzez ukazanie tych relacji autor chcialzasygnalizować, że po odejściuokupanta powstała nowa warstwa spotecz- na, złożoną z religijnych namiestników, właścicieli ziemskich oraz wladz, W sklad którychweszli feudalowie oraz burżuazja. Szejk Husaynpoczątkowo by! pośrednikiem pomiędzy chłopami a AbuSu nem i 'Asim.z czasem zaczął czerpać korzyści z wy-konywanej funkcji, stając się wspólnikiem tych, z którymi mial mediować korzystne dla chlopow transakcje. Ostateczniezałoży! spółkę z Abu SultUnem, zostając współ-właścicielem znacznej części ziemi 'A ego.

Al-Huyul ukazuje fellachowjako grup؟ borykającą się z podobnymi problemami, doświadczającą takich samych kłopotów, przeżywającą te same tragedie oraz mającą jednakową, wspólną świadomość społeczną Nietypową postacią jest

siedemdziesię-Ibid., s. 199.

56 Syryjska powiesc po oku ،961

cioletnihazardzista 'Asi, chwalący się swoją rozległą wiedzą glownie na tematFrancji

؛Napoleona. Zasiada on przy jednym stole ze swoimi chłopami, pijąc i grając z nimi w karty oraz twierdząc, że: „tylko wśródnich czuję się dobrze”’؛. Jednak Wkwestiach finansowych nie ma litości, rozliczając pracujących U niego wieśniaków z każdego ziarenka zboża i z każdej kropli oliwy. Te sprzeczności W zachowaniu 'A ego dowo- dząjego autentyzmu, czytelnik ma poczucie niekłamanej prawdziwości tej osoby.

Traktuje chtopow partnersko,alez drugiej stronybezwzględnie chroni swojeinteresy.

Jego bezlitosna dbałość o zyski i obawa utratyczęści areahr powodują iż zaplecami rolników sprzedaje ziemię, którąjuż od dziesięciu lat uprawiają a któraza kolejne pięć bylaby ich własnością Na wieśćo transakcji fellachowie buntują się. W konsekwencji inter-weniuje policja, sprawa kończy się symboliczną wypłatą rekompensatydla chto- pów. Szejk Husayn i Abu Sultan stają się nowymi właścicielami spornych gruntów.

Postać szejkapoczątkowo sprawia wrażenie osoby życzliwej chlopom, leczącej ich i doradzającej im bezinteresownie.Jednak totylko gra pozorów.Wkrótce okazuje się, że na przykład, lecząc kobiety z bezpłodności, wykorzystujeje seksualnie, a nawet morduje jedną z nich (Sa'da). Ze strachu przed grożącym mu skandalem podajejej truciznę.

Zona Sarhana, jednegoz chtopow, lecząc się z bezpłodności, też zostala wykorzy-stana przezszejka Husayna. Kobieta jednak wykazała się sporym sprytem. Po rozwo- dzie z mężem nie daje się otruć i grozi szejkowi ujawnieniem jegopostępków, jeśliten odmówipojęciajej za żonę. M6wi do niego:

Che؟, abyś wiedział. Ze jestem wolna i nie mam nic do stracenia. Nikt się mną nie interesuje.

Musisz znaleźć rozwiązanie naszej sytuacji albo zniszcz؟ ciebie i siebie razem z tobą".

Wefekcie ze strachu przed skandalem szejkHusaynżeni się z nią

Powieść ta ukazuje bardzo ważny aspekt życia społecznego współczesnej Syrii.

Autor odważnie poruszy! wstydliwy temat,demaskując przedstawicieli religijnychjako szarlatanów orazwspólników feuda ow i bogatych właścicieli ziemskich, wykorzystu-jących chlopow bezżadnych skrupu ow. Powieść jest krokiemnaprzódW porównaniu z wcześniejszym utworem Ahamda Yusufa DSwuda Dimasq al-gamUa (Piękny ٥٠- maszek). Jej wysokipoziom artystyczny połączony znaturalnym sposobem przedsta- wianiapostaci stwarzają wrażenie, że fabula zostala wprost zaczerpnięta z rzeczywi-stości, wjakiej żytaspołeczność wiejska tamtych czasów.

'Abd an-Nabi Higazi: Al-Yaquti (.Al-Jakuti; 1977)

'Abd an-Nabi Higaziurodzi!się W 1938 roku W malym miasteczku óay ud. Ukończy!

filologię arabską na Uniwersytecie W Damaszku i pracował jako nauczyciel W Syrii, a późnej W Algieii. Po powrocie do kraju podjął pracę Wdyrekcjirękopisów Związku PisarzyArabskich (Ittihad al-Kuttab al-'Arab). Następnie objął stanowisko dyrektora generalnego Radia i TelewizjiSyryjskiej.Kilka lat by! gtównym redaktorem tygodnika

„Al-Usbu' al-Adabi” („Tydzień Literacki”). Wyda! siedem powieści i dwa zbiory opowiadań.Napisa! też kilka scenariuszy seriali telewizyjnych.

Ahmad YusufDawud, Al-Huyul, WizSrat ٨ -؛Taqafa, Damaszek 1976, s. 68.

II. Powiesc okresu poszukiwania i otwarcia się (1962-1980) 57

Powieść Al-Yaqiiti (Al-Jakuti)88 przedstawia losy Mahmuda al-YSqutiego, który w wieku dwudziestu lat wyjechał wrazz kolegąas-Sakamem ze swojej wsi ٥ h do Damaszku W poszukiwaniu pracy. Początkowo obaj zatrudniają się na budowie, ale gdy zaczyna brakować zleceń i zarobki są coraz gorsze, as-Sakam wraca na wieś.

Mahmud zostaje W mieście, marząc o lepszej przyszłości. Najmuje się do rożnych ciężkich istabopłatnychprac. W końcu podejmujesię stręczycielstwa ipracy związa-nej z prostytucją, W której doskonale sobieradzi. Zostaje właścicielem nocnego baru połączonegoz domem publicznym.

'Abd an-Nabi Higazi, Al-Yiiquti, Ittihad al-Kunab alArab, Damaszek 1977.

Ważnąpostacią Wutworze jest Umm ' Adnan,która wprowadziłaMahmhda W świat prostytucji i wytłumaczyłamu mechanizmyjego funkcjonowania.Jestdumnaze swoich licznych doświadczeń z mężczyznami i chwali się, że ich bardzo dobrze zna. Swoich klientów dzielinagrupy. Najlepszymi spośródnichsą biznesmeni i wyżsi urzędnicy oraz znani Wspołeczeństwie ludzie. W niższej grupie są ochroniarze, a jeszcze niżej męż- czyzni żonaci o konserwatywnychpoglądach. Po nich następująwyzwoleni mtodzi lu-dzie, a na samym końcu tej specyficznej listy znajdują się brzydale. Prostym tka, na pod-stawie wypracowanego przezsiebie podziału, odmiennie trakmje rożnych klientów. Ma również własnąopinię o prostymtkach, które jej zdaniem zawszeinteresują się silnymi mężczyznami. Początkowosąposłuszne,jednak z czasem stają się niepokorne itrudne.

Poprzez technikę flashback widzimy, jak al-Yaqutl zostal właścicielem potężnego klubu nocnegoi stalsię bogatym, wpływowym człowiekiem Wtejbranży. Ukazane są jego liczne intymne relacje z prostytutkami, z dwiema z nich ożenił się - najpierw

z 'Aiśą, a potem z Safiyyą. Jednak najważniejsząrolę W jego życiu odegrała jedna z jego „podopiecznych” - SihSm. Stala się ona przyczyną dramatycznych wydarzeń w jego życiu. Kłopotyrozpoczęłysię, gdy kobieta mimo nakazów „opiekuna” przestała spotykać się z klientami, thrmacząc swe zachowanie wybuchem wojny. Walka al-Yaqutiego rozpoczyna się, gdy SihSm umawia się tylko z wysoko postawionymi, bogatymi klientami i zamierza skończyć z tą pracą,by rozpocząćnonnalne, spokojne życie. Bunmje się przeciwko opiekunowi, aon W zemście porywa jej córkę.Zdespero- wana kobieta, pałająca chęcią zemsty, doprowadza „imperium” al-Yhqutiego do upad-ku. Sam bohater ucieka dorodzinnej wsi. Jego dawni współmieszkańcy przyjmujągo cieplo, myśląc, żewraca jako bogaty człowiek. Mają nadzieję, że zainwestuje we wsi w jakieś przedsięwzięcie, które będzie korzystne dla calej społeczności. Al-YSqQti rzeczywiście chce otworzyć zaklad kamieniarski, alepo wsi rozchodzą się wieści na tematjego działalności Wmieście i zostaje zdemaskowany. Mieszkańcy ٥uhy> nawet jego dawny przyjaciel as-Sakam ikuzyn Muhammadal-ćazz٥r, odwracają się od nie-go, nie chcąc mieć z nim nic wspólnego. Utwór kończy się aresztowaniem Mahmuda al-Yaqutiego przez przybyłą do wsi policję.

Wydaje się, że zamysłem pisarza bylo podkreślenie,iż chlopi są dumni zeswoich krajan,którymudalosię osiągnąć sukces, idoceniają ich.Musi się to jednak stać tylko uczciwą drogą. Autor ukazuje wysoki poziom moralny wieśniaków. Mimo nędzy i wielkich potrzeb odrzucili tego zepsutego człowieka, nie bacząc na jego pieniądze.

Możnadopatrzyć się tu zwycięstwa uczciwości imoralności nadupadkiem obyczajów, zepsuciem i rozpustą.

'Abd an-Nabi Higazi koncentruje się na przeszłości gownego bohatera. Badajego korzenie, począwszy od dziadka, który nie byl wieśniakiem. Przybyl do Palestyny

58 Syryjska powie^{؛؛po roku1961}

z Egiptu wraz ze swoim pracodawcą, złotnikiem, żydem. Wkrótce zostal zwolniony z pracy i zatrudni! si? jako stróż karawan na trasie Jerozolima - Stambul. Ojciec Mahmuda odziedziczy! posad?po ojcu, a następnie pracowa! jako koniuszy U baszy, który mia! posiadłości W ćuhie. Ożeni! si? ze służącążony baszy, która powila mu syna. Jak widać, przodkowie g ownego bohatera nie mieli nic wspólnego ze wsią itrudnili si? usługiwaniembogatym. Konieckariery rodzinyal-Yaqutiego i jego same-go by! konsekwencją przeminięcia czasu baszów i zepsutych feudalnych stosunków społecznych. Mahmud by! ich częścią i nie móg! mieć innej przyszłości, gdyż nie umia!si? właściwie odnaleźć W nowej sytuacji. Przesianiem powieści jestbez wątpię-nia teza, że dla tych, którzy nie pracowali uczciwie, s hrżąć swojemu społeczeństwu, niemaW nim miejsca.

Powieść ALYaqutl cechuje wysoki poziom artystyczny. Korzystanie z techniki flashback oraz budowa utworu na zasadzie przesuwających si? kadrów filmowych

i umiejętne wykorzystanie snów, a także wspomnień bohaterów, wszystko to służy pogłębionemu naszkicowaniu psychiki postaci, ich przeżyć wewnętrznych oraz moty-wow zachowań.

Faris Zarzur: Al-La ,igtima ‘iyyun(.Niekomunikatywny; 1970)

PowieśćAl-La ’igtima ٠iyyun (Niekomunikatywny) ma psychologiczny charakter. Moż-na doszukać si?W niej wpływów Freudowskiej teorii,thrmaczącejzachowanialudzkie, oraz materialistycznego marksizmu. Przyczyny postaw bohaterów oraz motywy ich postępowania są wyjaśniane przez pryzmat ich ekonomicznej i materialnej sytuacji.

Tytuł utworu nieoznacza tu nieumiejętności komunikowania się zinnymi ludźmi. Ma sygnalizować, że bohaterowienie tolerują hipokryzji, są zawszeszczerzy, prostolinijni i nie prawią innym komplementów bezpokrycia.

Bohater utworu, Halid ٥a'far, porzuca ukochaną Lay!؟, studentkę uniwersytetu,nie thrmacząc powodów swojej decyzji, a nawet się nie żegnając. Znika bez przyczyny w czasie podroży do wuja dziewczyny,któregomial poprosićojej rękę.

Niezrozumiale, nielogiczne zachowania bohaterów są obiektem analizy pisarza, któryusihrje zgłębiać ichuwanmkowania psychiczne, by ujawnić motywy postępowa- nia. Ukazuje rozbieżność uczuciową Layli i yalida, koty później żeni się z inną ko- bietą. Pozostawiona Layla pogrążą się W cierpieniu i popada W „chorobę duszy”.

Dziewczyna z czasem dochodzi nieco do siebie. Wychodzi zamąż za handlowca, ale wciąż jest nieszczęśliwa. Jednak kiedy jej mąż bankrutuje, rozwodzi się z nim i pozo- staje w stanie zagubienia, pozbawiona życiowego celu, yalid, awansując na oficera w wojsku, część służby odbywa W Egipcie, skąd wraca do Damaszku po wyrzuceniu z armii. Tragizmbohaterówwynika z ich trudnej sytuacji społecznej oraz wychowania w patologicznym środowisku.

Layla ma dramatyczną przeszłość. Jej ojciec byt podrzędnym urzędnikiem, do-mowym okrutnikiem, pijakiem, marnotrawi! pieniądze. Po jego śmierci wuj przy- wtaszczyt sobieoszczędności i cale mieniematki, pozostawiając jąW biedzie i cier- pieniu.

Halid również pocliodzi z ubogiej rodziny. Jest zamknięty, nie umie nawiązać kontaktu zludźmi, a zwłaszcza kobietami.W jego monologu wewnętrznym czytamy:

II. Powieś، okresu poszukiwania i otwarcia się (1962-1980) 59

Nie umiem mówić kwieciście, nie potrafi? prawi، komplementów i by، milym. Nigdy nie mialem łagodnego charakteru. Jeśli czasem znajd? si? W obecności kobiety, to nie wiem, jak z nią post?powa،٥’.

Te wewnętrznerozterki są powodem jego nieobliczalnych czynów i prawdopodobnie thunaczą zachowanie wobec Layli.

Wydaje się, ze FSris Zarzur, przedstawiając taki typ bohatera, chcial ukazać nie-małą liczb? mlodych Syryjczyków niepewnych siebie, niedoświadczonych,zwłaszcza w relacjach z przeciwną płcią Przyczyny tego upatruje W społeczeństwie, które jest zbyt tradycjonalistyczne i konserwatywne, budując W ten sposób mur pomiędzy męż- czyznami a kobietami. Zagubiony W swoich skomplikowanych uczuciach i pragnie-niach tkwiących W jego duszy, Halid mówi:

Moje pragnienia nie dają mi szansy, aby wyrazi، to, co che?. Jak tylko otwieram usta, by coś powiedzieć, to pragnienia narastają i kotłują si? we mnie. Ale dławię je W sobie i milcz?. Ogamia mnie gniew lub" pocieszam si? gadaniem, które tylko wyraża głupoty i bzdury’®.

Wygląd bohaterów (brzydotabądź piękno) również służy odzwierciedleniu ich sta-nupsychicznego i charakterów. Ładna, mila Layte, któradużo przecierpiała zpowodu wuja oraz Hdida, popadając W chorobę duszy, stala się:

(...) bardzo brzydka, kiedy jest porażona swoją sytuacją, bo szczęście opuściło ją (...) Gdy by ta bardzo tadna, czarująca, o dobrym, czystym umyśle i charakterze, zjednywała sobie powszechną sympati?. Ale zte okoliczności pozbawiły ją wszystkiego, co posiadała. A zadziwiające jest to, że tak bliski cztowiek, jakim byt wuj, doprowadzi, ją do takiego stanu’'.

Al-Lći 'igtimd ‘iyyun jest na gruncie syryjskiego powieściopisarstwa zaawansowaną próbą stworzenia powieści psychologicznej, W której autor koncentruje si? na dogłęb-nej analizie psychiki swoich bohaterów, uwzględniając przy tym realia, W których przyszło im żyć.

Hani ar-Rahib: ري layla wa laylatan (Tysiąc ^،' dwie noce■, 1977)

Hani ar-Rahib: ري layla wa laylatan (Tysiąc ^،' dwie noce■, 1977)