Kultura i zabytki

Zapewnienie odpowiedniego poziomu finansowania kultury, kultury fizycznej jak i turystyki może mieć ogromny wpływ na rozwój danego miasta. Zaspokojenie tych potrzeb jest niewątpliwie zjawiskiem wpływającym na jakość życia mieszkańców.

Większość funkcji w tym zakresie pełnią instytucje użyteczności publicznej, centra sportowo-rekreacyjne, placówki usług komunalnych, biblioteki czy kluby kultury.

2.6.1. Plan Ochrony Parku Kulturowego Stary Radom

Na podstawie art. 18 ust. 2 pkt 15 ustawy z dnia 8 marca 1990r. o samorządzie gminnym (t. j. Dz. U. z 2017 r. poz. 1875) oraz art. 16 ust. 3 ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami ( Dz.U. z 2017 r. poz. 2187 z późn.zm.), Rada Miejska w Radomiu w dniu 18 grudnia 2017 r. zatwierdziła „Plan Ochrony Parku Kulturowego Stary Radom", sporządzony przez Prezydenta Miasta Radomia w uzgodnieniu z Mazowieckim Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków w Warszawie.

Celami nadrzędnymi planu są:

1) ochrona walorów krajobrazowych i kulturowych;

2) ochrona elementów zasobu przyrodniczego;

3) rozwój funkcji turystycznej, rekreacyjnej i edukacyjnej zapewniający poznawanie walorów krajobrazowych oraz kulturowych

4) podniesienie jakości życia mieszkańców

Na terenie parku realizowane są zadania w ramach projektu „LIFE”, budowa „bulwarów nad Mleczną”. Miejska Pracownia Urbanistyczna w ramach działalności statutowej w 2019 r. prowadziła prace związane z projektami miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego „Piotrówka” i „Stary Ogród” zlokalizowanych na terenie Parku Kulturowego Stary Radom.

2.6.2. Gminny program opieki nad zabytkami dla Gminy Miasta Radomia na lata 2017-2020

Ochrona zabytków i opieka nad zabytkami jest zadaniem własnym gminy (art.7 ust. 1 pkt 9 ustawy z dnia 8 marca 1990 roku o samorządzie gminnym). Szczegółowy zakres obowiązków przedstawiony został organom administracji publicznej w ustawie z dnia 23 lipca 2003 roku o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami. Określa ona zakres i formy ochrony zabytków oraz opiekę nad nimi, zasady tworzenia programu ochrony zabytków i opiekę nad zabytkami oraz finansowanie prac konserwatorskich, restauratorskich i robót budowlanych przy zabytkach, a także organizację organów ochrony zabytków. Art. 87 tej ustawy nakłada obowiązek na gminę sporządzenia gminnego programu opieki nad zabytkami. Podstawą opracowania gminnego programu opieki nad zabytkami jest gminna ewidencja zbytków. Radom posiada gminną ewidencję zabytków, w której na dzień 10 marca 2020 roku wpisane jest 606 obiektów nieruchomych. Zbiór zabytków

73

nieruchomych stanowią budynki architektury sakralnej, budynki mieszkalne, budynki użyteczności publicznej, zabytkowe parki i cmentarze, obiekty małej architektury i miejsca upamiętniające wydarzenia historyczne.

Gminny Program Opieki Nad Zabytkami dla Gminy Miasta Radomia na lata 2017 – 2020 uchwalony został 28 sierpnia 2017 r. (uchwała nr 521/2017). Jego cele to przede wszystkim:

1) włączenie problemów ochrony zabytków do systemu zadań strategicznych, wynikających z koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju;

2) uwzględnianie uwarunkowań ochrony zabytków, w tym krajobrazu kulturowego i dziedzictwa archeologicznego, łącznie z uwarunkowaniami ochrony przyrody i równowagi ekologicznej;

3) zahamowanie procesów degradacji zabytków i doprowadzenie do poprawy stanu ich zachowania;

4) wyeksponowanie poszczególnych zabytków oraz walorów krajobrazu kulturowego;

5) podejmowanie działań zwiększających atrakcyjność zabytków dla potrzeb społecznych, turystycznych i edukacyjnych oraz wspieranie inicjatyw sprzyjających wzrostowi środków finansowych na opiekę nad zabytkami;

6) określenie warunków współpracy z właścicielami zabytków, eliminujących sytuacje konfliktowe związane z wykorzystaniem tych zabytków;

7) podejmowanie przedsięwzięć umożliwiających tworzenie miejsc pracy związanych z opieką nad zabytkami.

W programie, mając na uwadze cele ustawowe, objęte programem opieki nad zabytkami, określono następujące kierunku działań jak:

1. Zachowanie historycznej zabudowy miasta ze szczególnym uwzględnieniem ochrony zabytków, a w tym należy uwzględnić:

a) Prowadzenie prac planistycznych zmierzających do zapewnienia aktualnych miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, chroniące zabytkowe obszary.

b) Prowadzenie prac w celu uchwalenia planu ochrony Parku Kulturowego Stary Radom.

c) Działania zmierzające do wpisania historycznego zespołu zabudowy miasta Radomia na listę pomników historii.

d) Zachowanie instrumentów prawa gminy, umożliwiającego:

• Przyznanie dotacji właścicielom zabytków do przeprowadzenia prac konserwatorskich, restauratorskich lub budowlanych przy zabytku;

• Udzielenie ulg podatkowych od nieruchomości właścicielom zabytków z tytułu remontu budynków.

e) Prowadzenie aktualizacji i weryfikacji gminnej ewidencji zabytków.

f) Ujmowanie w budżecie gminy środków przeznaczonych na ochronę i opiekę nad zabytkami.

74

g) Realizowanie zadań przez gminę polegających na prowadzeniu prac konserwatorskich, restauratorskich lub robót budowlanych przy zabytkach stanowiących własność gminy.

h) Współdziałanie z instytucjami naukowymi przy prowadzeniu badań nad historią Radomia.

2. Kształtowanie świadomości społeczności lokalnej w zakresie ochrony i opieki nad zabytkami w zachowaniu dziedzictwa kulturowego miasta:

a) Współpraca gminy ze stowarzyszeniami i organizacjami społecznymi działającymi na rzecz ochrony i opieki nad zabytkami.

b) Organizowanie konferencji naukowych i spotkań dotyczących dziedzictwa kulturowego miasta Radomia.

c) Prowadzenie działań edukacyjnych związanych z dziedzictwem kulturowym miasta Radomia w środowisku dzieci i młodzieży szkolnej.

d) Upowszechnianie tematyki ochrony i opieki nad zabytkami z wykorzystaniem masowej komunikacji.

3. Promowanie dziedzictwa kulturowego w procesie rozwoju miasta:

a) Eksponowanie walorów zabytkowej zabudowy poprzez iluminację obiektów.

b) Nadawanie nowych funkcji obiektom w celu ożywienia społeczna – gospodarczego i kulturalnego rewitalizowanych obszarów miasta.

c) Wspieranie turystyki, służącej poznawania zabytków miasta.

d) Wspieranie wydawnictw dotyczących dziedzictwa kulturowego Radomia.

e) Organizacja różnorodnych imprez o charakterze kulturalnym, uwzględniających promocję miasta Radomia i dziedzictwa kulturowego.

W latach 2019-2020 Wydział Inwestycji prowadził roboty remontowe i rewitalizacyjne zabytkowych obiektów należących do Gminy Miasta Radomia. Zrealizowane zostały następujące zadania:

1. Przebudowa schodów awaryjnych oraz infrastruktury technicznej zewnętrznej na dziedzińcu budynku administracyjnego przy ul. Żeromskiego 53,

2. Rewitalizacja Ratusza przy ul. Rynek 1,

3. Iluminacja mostka zakochanych w Starym Ogrodzie

4. Rewitalizacja nieruchomości przy ul. Rwańska 2/Rynek 15, Rwańska 4/ Rynek 14/Grodzka 1 wraz z rewitalizacją placu Rynku w Radomiu – etap I.

5. Rewitalizacja zabytkowego budynku Rogatki przy ul. Malczewskiego w Radomiu.

Przedstawione wyżej informacje wskazują, że działania Gminy Miasta Radomia, ale też właścicieli obiektów zabytkowych z terenu Radomia, przyniosły w latach 2019-2020 w sferze ochrony zabytków i opiece nad zabytkami znaczące efekty rzeczowe.

Należy tu wskazać na ukończenie rewitalizacji budynku Ratusza, które to prace zostały zakończone w roku 2019, kamienicy „Deskurów” w latach 2017-2020. Na podkreślenie zasługują też prace remontowe innych zabytków, realizowane dzięki dofinansowaniu Gminy Miasta Radomia lub dotacjom pochodzącym z innych źródeł. Należy tu wspomnieć m. in. o pracach przy kościołach p.w. św. Jana Chrzciciela, Zespole

75

Klasztornym oo. Bernardynów, czy też kamienicy przy ul. Moniuszki 18, a także sukcesywną renowację zabytkowych kapliczek i krzyży położonych w pasach drogowych. Jak wynika z danych GUS, wydatki na ochronę zabytków i opiekę nad zabytkami Gminy Miasta Radomia w okresie realizacji programu na lata 2017-2020 systematycznie rosły. W 2017 roku wynosiły one 11 481701 zł, w 2018 – 14 763 145 zł, zaś w 2019 – 23 138 880 zł (brak danych za 2020 rok).

Na szczególną uwagę zasługuje fakt wszczęcia w 2017 roku procedury wpisania na listę pomników historii Zespołu Klasztornego oo. Bernardynów. Jest to bowiem jeden z najlepiej zachowanych zespołów klasztornych, nie tylko w Polsce, lecz także w Europie.

W grudniu 2020 roku trwała procedura związana z wpisem. Podkreślić należy również fakt wypracowania przez Gminę Radom mechanizmów wsparcia finansowego dla właścicieli lub posiadaczy obiektów zabytkowych. W latach 2017-2020 mogli oni skorzystać ze zwolnienia podatku od nieruchomości w przypadku remontu elewacji budynku. Mogli też być beneficjantami dotacji na prace konserwatorskie, restauratorskie lub roboty budowlane przy zabytku wpisanym do rejestru zabytków.