[h. kowalczyk, m. masiewicz: Opracowanie technologii programowania baz danych urządzeń ostrzegających o opromieniowaniu oraz wykorzystania urządzeń osło-ny pasywnej statku powietrznego na bazie Laboratorium Systemów Obrony Indywidualnej Statków Powietrznych (LSOISP). warszawa 2008.]
NR 1/2013
S Z K O L E n I E I b L
rozmieszczenie panelu sterowania oraz systemu odpalania środków przeciwdziałania flar i dipoli na c-295m
Operations Manual CASA C-295M PO 01/02-1. Volume I Systems Description and Operation. chapter 99, page 21.
eads casa, military transport aircraft, sevilla, 2007.
system sterowania
i kontroli
sensory wykrywające promieniowanie wytwarzane
przez silnik rakiety przeciwlotniczej
wyrzutnik flar
programator
nie jest generowany również komunikat głoso-wy. W razie gdy system nie jest w stanie ziden-tyfikować sygnału opromieniowującego samolot, załoga otrzymuje ostrzeżenie o wykry-ciu nieznanego źródła emisji – na wskaźniku wyświetla się znacznik „U” (Unknown) ozna-czający sygnał nieznany.
Informacja o wykrytym niebezpieczeństwie trafia również do systemu wyrzutu flar i dipoli.
W razie kiedy obydwa systemy współpracują w trybie automatycznym, reakcja maszyny jest szybka, ale może okazać się mało skuteczna, gdyż ładunki nie są odpalane natychmiast po wy-kryciu zagrożenia, lecz po osiągnięciu przez sta-tek powietrzny odpowiedniej pozycji w stosunku do źródła emisji. W wypadku opromieniowania samolotu przez zestaw radarowy pracujący w try-bie śledzenia konieczne jest wykonanie odpo-wiedniego manewru z równoczesnym wystrzele-niem flar i dipoli, co znacząco zwiększa skutecz-ność odpalonej sekwencji.
ostrzegać o odpaleniu rakiety Kolejny element wyposażenia walki elektro-nicznej C-295M to system AN/AAR-60 firmy EADS Deutschland, który ostrzega o odpaleniu rakiety. Jest to zasadniczy element ochrony samolotu podczas lotów w strefie działań wojen-nych, gdzie największe zagrożenie stanowią prze-nośne przeciwlotnicze zestawy rakietowe (PPZR).
System jest w pełni pasywny, jego praca nie jest więc widoczna dla urządzeń rozpoznaw-czych przeciwnika. Składa się z pięciu sensorów, których zadaniem jest wykrycie promieniowania ultrafioletowego generowanego przez gazy wy-lotowe silnika napędzającego rakietę. Sensory rozlokowano na płatowcu w taki sposób, aby za-pewnić odbiór fal w zakresie 360° w azymucie i + 45° w elewacji.
Sensory po odebraniu sygnału komputerowo go przetwarzają, eliminują też sygnały fałszywe.
Na podstawie parametrów sygnału wyliczany jest kierunek nadlatującej rakiety w odniesieniu do osi wzdłużnej samolotu. Wypracowane dane są przesyłane do procesora systemu RWR i zobrazo-wane na wspólnym wskaźniku, załoga otrzymuje również ostrzeżenie dźwiękowe. Równocześnie
jest wysyłany sygnał inicjacji zaprogramowanej sekwencji odpalenia flar do systemu CMDS.
Wyrzutnia flar i dipoli AN/ALE-47 brytyjskiej firmy BAE Systems to trzeci element systemu walki. Podstawową jej rolą jest zmylenie rakiety kierującej się na silnik samolotu lub rakiety stero-wanej wiązką radarową, lub zestawu radarowego śledzącego samolot. Wybór trybu pracy i zobra-zowanie pozostałości ładunków w magazynkach jest realizowany przez pulpit sterowania zabudo-wany na panelu środkowym w kabinie pilotów.
Wyrzutnia flar i dipoli współpracuje z syste-mem ostrzegającym o opromieniowaniu i sys-temem ostrzegającym o odpaleniu rakiety, wy korzystując ich dane o wykrytym niebezpieczeń-stwie. CMDS, zgodnie z wczytaną biblioteką za-grożeń oraz programem określającym funkcjono-wanie systemu podczas misji (Mission Data File – MDF), wyrzuca środki przeciwdziałania (flary, dipole) niezbędne do eliminacji zagrożenia. Flary i dipole są ładowane do ośmiu magazynków i umieszczane w dyspenserach zabudowanych w środkowej oraz
tyl-nej części samolotu.
System odpalania środków przeciwdzia-łania może pracować w jednym z kilku do-stępnych trybów
pra-cy. W trybie ręcznym odpala się je naciskając przycisk na wolancie pierwszego lub drugiego pilota. Jednak uniknięcie rażenia ogniem prze-ciwnika w tym wypadku jest uzależnione od zwłoki czasowej w odpowiedzi pilota, który po-chłonięty pilotażem może zareagować w czasie niewystarczającym, aby zapewnić skuteczność wyrzuconych ładunków. Zdecydowanie lepszy jest tryb automatyczny, w którym flary i dipole są wyrzucane bez udziału pilota, na podstawie wcześniej zaprogramowanych algorytmów dzia-łania. W tym wypadku CMDS, oprócz
w wypadku opromienio-wania samolotu przez radar pracujący w trybie śledzenia konieczne jest wykonanie odpowiedniego manewru z równoczesnym wystrzele-niem flar i dipoli, co znaczą-co zwiększa skuteczność odpalonej sekwencji.
NR 1/2013
S Z K O L E n I E I b L
cji o zagrożeniach wykrytych przez system ostrzegający o opromieniowaniu i system ostrze-gający o odpaleniu rakiety, otrzymuje dodatkowo dane o położeniu przestrzennym samolotu, co zapewnia optymalizację sekwencji wyrzucanych ładunków.
programowanie wyrzutu flar i dipoli
Ochrona samolotu wymaga również właści-wych sekwencji wyrzutu flar i dipoli. Liczba od-palanych ładunków, odstępy czasowe między wy-strzałami i kolejnymi salwami oraz zwłoka czasowa po ostatnim wystrzale decydują o sku-teczności całego systemu. Sekwencje odpalania flar i dipoli przygotowuje się na specjalnym kom-puterze (Memory Loader Verifier – MLV) przy użyciu oprogramowania dostarczonego przez pro-ducenta systemu odpalania przeciwśrodków. Da-ne do pamięci systemów walki elektroniczDa-nej wprowadza się specjalnym przewodem podłączo-nym do panelu danych zabudowanego na pokła-dzie samolotu.
Sekwencja skuteczna przeciwko jednemu źró-dłu zagrożenia nie musi być równie efektywna rozmieszczenie anten systemu rwr na c-295m
wobec innych zagrożeń. Dlatego niezbędne są częste treningi załóg na poligonach i udział w ćwiczeniach, podczas których można zwery-fikować prawidłowość reakcji systemów samo-lotu na różnego rodzaju zagrożenia.
najważniejszy element
Problematyka czynnika ludzkiego w aspekcie ochrony samolotu przed atakiem przeciwnika ma również znaczący wpływ na bezpieczeństwo wykonywania misji w strefie działań wojennych.
Moment odpalenia ładunków, rodzaj manewru i kierunek lotu najwłaściwszy do uniknięcia ze-strzelenia jest przecież rolą pilota. Od czasu je-go reakcji zależy czy wyjdzie obronną ręką z opresji.
Niewątpliwie najważniejszym elementem sys-temu ochrony samolotu jest jego załoga. Nieod-powiednio przygotowana może stać się jego naj-słabszym ogniwem.
autor jest absolwentem wosl i uniwersytetu sił powietrznych w maxwell. obecnie szef oddziału użytkowania i prób w locie statków powietrznych w dsp.
pilot klasy mistrzowskiej z nalotem ponad 3,5 tys. godzin.
n
krzysztof cur