Lipczyńska zalicza wniesienie aktu oskarżenia przez oskarżyciela prywatnego – obok zarzutu popełnienia

przestępstwa ściganego z tego oskarżenia, oraz uiszcze-nia zryczałtowanej równowartości kosztów postępo-wania i  przeprowadzenia posiedzenia pojednawczego – do szczególnych dodatnich przesłanek procesowych w postępowaniu prywatnoskargowym⁷⁶. Z wniesieniem aktu oskarżenia wiąże się kwestia ustalenia momentu wszczęcia postępowania prywatnoskargowego. Za-gadnienie to jest nie od dziś dyskutowane w doktrynie.

Część przedstawicieli nauki łączy ów moment, z chwilą dokonania przez organ procesowy, pierwszych czynności w związku ze złożeniem przez oskarżyciela prywatnego swej skargi. Innymi słowy, pokrzywdzony, wnosząc skar-gę inicjuje proces, jednak samo wszczęcie postępowania, należy do wyłącznej kompetencji sądu lub Policji w przy-padku wskazanym w art. 488 § 1 k.p.k.⁷⁷. Wyrażający ów pogląd F. Prusak opierał się na treści art. 6 k.p.k. z 1969 roku [ob. art. 14 § 1 k.p.k.], który wskazywał na sąd jako organ „wszczynający postępowanie na żądanie upraw-nionego oskarżyciela”. Na gruncie ustawy z dnia 2 grud-nia 1960 roku⁷⁸ także A. Murzynowski łączył wszczęcie postępowania prywatnoskargowego z pierwszą czynno-ścią organu sądowego lub Milicji Obywatelskiej (obecnie Policji). Autor ten uważał, że teza, jakoby postępowa-nie to wszczynał składający swą skargę pokrzywdzony, nie da się pogodzić z obowiązującą w polskim procesie karnym zasadą oficjalności, tzn. „może on być wszczęty i prowadzony przez właściwy organ państwowy, nie zaś przez osobę prywatną”⁷⁹. W opozycji do tego stanowiska znajdują się zwolennicy łączenia momentu wszczęcia postępowania prywatnoskargowego z  chwilą wniesie-nia prywatnego aktu oskarżewniesie-nia do sądu bądź złożewniesie-nia ustnej lub pisemnej skargi do Policji, co wiązałoby się z  wyposażeniem pokrzywdzonego – w  drodze wyjąt-ku⁸⁰ – w  funkcję oskarżyciela wszczynającego proces, oraz zbliżałoby jego pozycję do oskarżyciela działającego w sprawach publicznoskargowych, czyniąc z niego

zara-76 M. Lipczyńska, Oskarżenie, op. cit., s. 28.

77 F. Prusak, Pociągnięcie podejrzanego do odpowiedzialności w procesie karnym, Warszawa 1973, s.186–188 oraz s. 193 i n.

78 Ustawa z dnia 2.12.1960 r. o sprawach z oskarżenia prywatnego (Dz. U. Nr 54, poz. 308 ze zm.).

79 A. Murzynowski, O charakterze prawnym terminów określonych w  art. 13 ustawy o  sprawach z  oskarżenia prywatnego (de lege lata), PiP z 1964 r., z. 10, s. 562 i n.

80 Tak jak samo ściganie z oskarżenia prywatnego stanowi nieliczny wyjątek wśród grupy czynów zabronionych, z których przeważa-jąca większość jest ścigana w trybie publicznoskargowym.

zem „prokuratora we własnej sprawie”⁸¹. Chwilę tę, jako moment wszczęcia postępowania prywatnoskargowego akceptuje R.A. Stefański⁸². Za takim stanowiskiem ma przemawiać brak w  k.p.k. instytucji przyjęcia oskarże-nia przez sąd, podczas gdy np. w postępowaniu cywil-nym istnieje jej odpowiednik w postaci przyjęcia pozwu przez sąd⁸³. R. A. Stefański zwraca również uwagę na to, że pierwsze czynności w sprawie podejmuje prezes sądu, a nie sąd⁸⁴. Samo przyjęcie aktu oskarżenia z rąk oskar-życiela prywatnego przez pracownika sekretariatu sądu lub innego kancelistę ma wymiar czysto techniczny⁸⁵.

„Przyjęcie” prywatnego aktu oskarżenia nie wymaga wy-dania przez prezesa sądu lub sąd odrębnego zarządzenia lub postanowienia wszczynającego postępowanie⁸⁶. Tak-że zdaniem P. Hofmańskiego, E. Sadzik oraz K. Zgryzka, wniesienie prywatnego aktu oskarżenia do sądu wszczy-na postępowanie „w  sprawie i  jednocześnie przeciw-ko osobie oskarżonego”, co ma wynikać z „osobliwości tego postępowania” polegającej na, nie występowaniu jego fazy przygotowawczej⁸⁷. Z kolei w sytuacji określo-nej w art. 488 § 1 skutek ten wywołuje złożenie skargi na Policji, co akceptuje Sąd Najwyższy w uchwałach VI KZP 25/66 oraz VI KZP 79/70⁸⁸, a w doktrynie m. in. T.

Grzegorczyk⁸⁹ oraz P. Hofmański, E. Sadzik i K. Zgry-zek⁹⁰. Podobny wniosek można było wyciągnąć z treści powołanego wcześniej art. 250 [253, 247, 239, 232] § 1 k.p.k. z 1928 roku. Przepis ten nakazywał bowiem Poli-cji przekazanie sądowi nie tyle „skargi” oskarżyciela, co

„sprawy”; mogło to więc oznaczać, że i ówczesny usta-wodawca uznawał złożenie skargi na Policji za wszczęcie postępowania.

Powiązanie wszczęcia postępowania prywatnoskargowe-go z wniesieniem skargi w trybie art. 488 § 1 k.p.k., skut-kuje zbędnością przeprowadzania przez Policję

czynno-81 M. Lipczyńska, Oskarżenie, op. cit., s. 163.

82 R. A. Stefański, Komentarz do art. 487 k.p.k., LEX 1998, t. 6;

83 W. Daszkiewicz, Dochodzenie, op. cit., s. 753–755.

84 R. A. Stefański, Komentarz do art. 487 k.p.k., [w:] J. Bratoszewski,L.

Gardocki, Z. Gostyński, S. M. Przyjemski, R. A. Stefański, S. Zabłocki, Kodeks postępowania karnego. Komentarz, wyd. II, pod red. R. A.

Stefański, S. Zabłocki, t. III, Dom Wydawniczy ABC 2004, s.401.

85 A. Murzynowski, O charakterze prawnym, op. cit., s. 565; M. Lip-czyńska, Oskarżenie, op. cit., s. 162.

86 A. Światłowski [w:] J. Skorupka, Z. Brodzisz, D. Gruszecka, I. Hay-duk-Hawrylak, J. Kosonoga, B. Nita-Światłowska, K. Nowicki, Z.

Pachowcz, R. Ponikowski, W. Posnow, S. Szołucha, A. Światłowski, D. Świecki, Kodeks postępowania karnego. Komentarz, Warszawa 2015, s. 1191.

87 P. Hofmański, E. Sadzik, K. Zgryzek., Kodeks postępowania, op. cit., t. III, wyd. 4,Warszawa 2012, s. 52.

88 Uchwała SN z dnia 17.03.1967 r., VI KZP 25/66, OSNKW z 1967 r., z. 7, poz. 61; teza 2. uchwały SN z dnia 15.04.1971 r., VI KZP 79/70, OSNKW z 1971 r., z. 6, poz. 84.

89 T. Grzegorczyk [w:] T. Grzegorczyk, J. Tylman, Polskie postępowa-nie, op. cit., Warszawa 2005, s. 818.

90 P. Hofmański, E. Sadzik, K. Zgryzek., Kodeks postępowania karne-go. Komentarz, t. II, wyd. III Warszawa 2012, s. 53.

ści sprawdzających (art. 307 k.p.k.), te przeprowadza się bowiem w celu sprawdzenia faktów uzasadniających wszczęcie, podczas gdy w omawianej tu sytuacji wszczę-cie już nastąpiło z chwilą złożenia przedmiotowej skargi.

Wszczęcie postępowania następuje niezależnie od zło-żenia zryczałtowanej równowartości kosztów postępo-wania, zaś jej nieuzupełnienie na wezwanie powoduje

„jedynie pozostawienie sprawy bez rozpoznania”⁹¹. Po-wiązanie momentu wszczęcia postępowania prywatno-skargowego z chwilą wniesienia skargi w trybie art. 488 § 1 k.p.k. powoduje, że wymienione w tym przepisie czyn-ności Policji polegające na „zabezpieczeniu dowodów”

będą czynnościami prowadzonymi już w ramach toczą-cego się postępowania⁹². Zestawienie momentu wszczę-cia postępowania prywatnoskargowego z  którymkol-wiek ze zdarzeń określonych w art. 488 lub art. 488 § 1 k.p.k. zaprzecza tezie postawionej przez M. Lipczyńską, jakoby dotknięty „istotnym brakiem” polegającym na nie wskazaniu imiennym oskarżonego był czymś na kształt zawiadomienia o przestępstwie i nie powodował wszczę-cia postępowania sądowego, a contario powodowały je dopiero akt lub skarga uzupełnione o elementy wskazane w art. 434 k.p.k. z 1969 roku [ob. art. 487 k.p.k.]⁹³.

91 Z uzasadnienia uchwały SN z dnia 17.03.1967 r., VI KZP 25/66, op.

cit.

92 P. Hofmański i in., Kodeks postępowania, Warszawa 1999, t. II, s.

718; R. A. Stefański [w:] J. Bratoszewski, Kodeks postępowania, op.

cit., Warszawa 1998, t. II, s. 588.

93 M. Lipczyńska, Oskarżenie, op. cit., s. 179.

Zdaniem T. Grzegorczyka, sąd nie może odmówić przy-jęcia prywatnego aktu oskarżenia albo skargi przekazanej mu przez Policję, gdyż odmowa wszczęcia postępowania znana jest ustawie tylko w odniesieniu do postępowania przygotowawczego, której to fazy postępowanie prywat-noskargowe jest pozbawione, a przepisu tego żadną mia-rą nie można stosować do fazy apud iudicem (art. 305 § 2–4 k.p.k.)⁹⁴. Nie dojdzie do odmowy wszczęcia postę-powania przez sąd, choćby nawet akt oskarżenia wniosła osoba nie zdatna do uznania jej in concreto za oskarży-ciela, aczkolwiek do takiego właśnie wniosku przychylał się S. Zimoch⁹⁵; w  takim wypadku zasadne wydaje się raczej umorzenie postępowania w oparciu o art. 17 § 1 pkt 9 k.p.k. Należy zatem przyjąć, iż w sprawach z oskar-żenia prywatnego wszczęcie procesu następuje poprzez sam fakt złożenia prywatnego aktu oskarżenia (przeka-zania skargi), a gdy okazuje się już w trakcie jego kontroli wstępnej, że zachodzą przeszkody procesowe , sąd może przed rozprawą postępowanie umorzyć w trybie art. 17 § 1 w zw. z art. 339 § 3 pkt. 1 k.p.k.⁹⁶.

94 T. Grzegorczyk [w:] T. Grzegorczyk, J. Tylman, Polskie postępowa-nie karne, Warszawa 2005, s. 818.

95 S. Zimoch: Wszczęcie postępowania o  przestępstwa prywatno-skargowe, NP 1970, nr 10, s. 1435–1436)

96 T. Grzegorczyk [w:] T. Grzegorczyk, J. Tylman, Polskie postępowa-nie karne, Warszawa 2009, s. 838.

b

/r

• Bafia J, J Bednarzak, M. Flemming, S. Kalinowski, H. Kempisty. M. Siewierski, Kodeks postępowania karnego. Komentarz, (red.) M. Mazur Warszawa 1971.

• Bojarski T., Karnoprawna ochrona nietykalności mieszkania jednostki, Lublin 1992.

• Bojarski T., Uwagi o ściganiu z oskarżenia prywatnego i na wniosek [w:] S. Stachowiak (red.), Współczesny polski proces karny.

Księga ofiarowana Profesorowi Tadeuszowi Nowakowi, Poznań 2002.

• Dudka K., Wybrane problemy dochodzenia w sprawach o przestępstwa prywatnoskargowe, Prok. i Pr.2006, nr 6.

• Eichstaed K. Z [w:] B. Augustyniak, K. Eichstaedt, M. Kurowski D. Świecki, Kodeks postępowania karnego. Komentarz, red. D.

Świecki, wyd. I, Warszawa 2013.

• Eichstaedt K. Z, Komentarz do art.487 k.p.k., LEX 2013, t. 8.

• Eichstaedt K. Z., Komentarz do art.487 k.p.k., LEX 2013, t. 10.

• Gaberle A., J. Czapska, Postępowanie w sprawach z oskarżenia prywatnego (w świetle badań praktyki oraz opinii uczestni-ków), Wrocław 1983.

• Gaberle A., Postępowania szczególne w kodeksie postępowania karnego z 1997 r., Kraków 1998.

• Gil D., Postepowanie w sprawach z oskarżenia prywatnego w polskim procesie karnym, Warszawa 2011.

• Grajewski J., S. Steinborn [w:] J. Grajewski, L. K. Paprzycki, S. Steinborn: Kodeks postępowania karnego. Komentarz, (red.) naukowa L. K. Paprzycki, t. II, Komentarz do art. 425 – 673, wyd. 3, Warszawa 2013.

• Grajewski J., S. Steinborn, Komentarz do art. 337 k.p.k., LEX 2015, t. 4.

• J. Grajewski, S. Steinborn, Komentarz do art. 487 k.p.k., LEX 2015, t.3.

• Grajewski J., S. Steinborn, Komentarz do art. 487 k.p.k., LEX 2015, t. 4.

• Grajewski J., S. Steinborn, Komentarz do art. 487 k.p.k., LEX 2015, t. 5.

• Grzegorczyk T., [w:] T. Grzegorczyk, J. Tylman, Polskie postępowanie karne, Warszawa 2005.

• Grzegorczyk T., [w:] T. Grzegorczyk, J. Tylman, Polskie postępowanie karne, Warszawa 2009.

• Grzegorczyk T., Komentarz do art. 337 k.p.k., LEX 2014, t. 1.

• Grzeszczyk W., Komentarz do art. 337 k.p.k., LEX 2014.

• Hajdys P., I bez prokuratora sprawcę można zidentyfikować, Rzeczpospolita PCD 2006/3/29.

• Hofmański P., E. Sadzik, K. Zgryzek, Kodeks postępowania karnego. Komentarz, tom II, wyd. I, Warszawa 1999.

• Hofmański P., E. Sadzik, K. Zgryzek., Kodeks postępowania karnego. Komentarz, t. II, wyd. III Warszawa 2012.

• Kaftal A., Kontrola sądowa postępowania przygotowawczego, Warszawa 1974, s. 153.

• Koper R., R. Netczuk, K. Sychta, J. Zagrodnik, K. Zgryzek, Proces karny. Przebieg postępowania, (red.) K. Marszał, Katowice 2012.

• Kulesza C., Prawa podmiotowe pokrzywdzonego a instytucja mediacji w sprawach karnych, [w:] Mediacja dla każdego, (red.) L. Mazowiecka, Warszawa 2010.

• Kulesza C., Prawa podmiotowe pokrzywdzonej przestępstwem w świetle niektórych zasad procesowych, P i P 1991, z. 7M.

Lipczyńska, Oskarżenie prywatne, Warszawa 1977.

• Marszał K., Ingerencja prokuratora w ściganie przestępstw prywatnoskargowych w polskim procesie karnym, Warszawa 1980.

• Murzynowski A., O charakterze prawnym terminów określonych w art. 13 ustawy o sprawach z oskarżenia prywatnego (de lege lata), PiP z 1964 r., z. 10.

• Nowikowski I., Interes społeczny jako powód zmiany trybu ścigania przestępstw z oskarżenia prywatnego (zagadnienia wy-brane), Teka Kom. Praw. – OL PAN, III/ 2010.

• Osowska D., Kontrola wymagań oskarżenia prywatnego, NP z 1977 r., z. 9.

• Paprzycki L. K., Komentarz do art. 337 k.p.k., LEX 2013, t. 4.

• Papierkowski Z., Dalsze uwagi o projekcie k.k., Polonia Sacra 1957, z. 1.

• Prusak F., Komentarz do art. 487 k.p.k., LEX 1999, t. 8.

• Prusak F., Pociągnięcie podejrzanego do odpowiedzialności w procesie karnym, Warszawa 1973.

• Razowski T., A. Tomaszewski, O właściwym rozumieniu skargi o wszczęcie postępowania w sprawach ściganych z oskarżenia prywatnego (art.488 § 1 k.p.k.), Prokuratura i Prawo.2005, z. 6.

• Stefański R. A., Komentarz do art. 487 k.p.k., LEX 1998, t. 1. R.A. Stefański, Komentarz do art. 487 k.p.k., LEX 1998, t. 4.

• Stefański R. A., Komentarz do art. 487 k.p.k., LEX 1998, t. 6.

• Stefański R. A., [w:] J. Bratoszewski, L. Gardocki, Z. Gostyński, S. M. Przyjemski, R. A. Stefański, S. Zabłocki, Kodeks postępowa-nia karnego. Komentarz, wyd. II, pod red. R. A. Stefański, S. Zabłocki, t. III, Dom Wydawniczy ABC 2004.

• Stachowiak S., Źródła informacji o przestępstwie w polskim postępowaniu karnym, Prokuratura i Prawo 2005 r., z. 2.

• Światłowski A., [w:] J. Skorupka, Z. Brodzisz, D. Gruszecka, I. Hayduk-Hawrylak, J. Kosonoga, B. Nita-Światłowska, K. Nowicki, Z. Pachowicz, R. Ponikowski, W. Posnow, S. Szołucha, A. Światłowski, D. Świecki, Kodeks postępowania karnego. Komentarz, (red.) J. Skorupka Warszawa 2015.

• Zimoch S., Wszczęcie postępowania o przestępstwa prywatnoskargowe, NP 1970, nr 10.

ISSN 2081-8025 e-ISSN 2449-9722

The aftermath of the US Supreme Court in