Rozdział 1: Państwo, ludność, gospodarka
1.2. Ludność
Królestwo Danii zamieszkuje blisko 5,58 mln mieszkańców (dane z 2015 r.). Ludność kraju jest w znacznym stopniu homogeniczna narodowościowo. Blisko 92% stanowią rdzenni Duńczycy. Pozostali mieszkańcy to Niemcy (głównie na południu Jutlandii), Norwegowie i Szwedzi (na północy) oraz ludność napływowa (głównie imigranci zarobkowi i uchodźcy): Turcy, Irańczycy, obywatele państw byłej Jugosławii. Polacy zamieszkują głównie w aglomeracji kopenhaskiej, a także na wyspach Falster, Lol-land i LargeLol-land.
Dania jest krajem bardzo zlaicyzowanym; regularnie praktykuje zaledwie kilka procent jej mieszkańców. Pod względem wyznaniowym zdecydowanie dominują protestanci (ok. 80,1%)7. W grupie mniejszości wyznaniowych najliczniej reprezen-towani są katolicy (ok. 1%) i wyznawcy judaizmu (0,1%), a wśród imigrantów – wy-znawcy islamu. Blisko 7% mieszkańców Danii deklaruje bezwyznaniowość.
Przyrost naturalny jest bardzo niski, okresowo – nawet ujemny (0,7‰ w 2006 r.).
Powolny wzrost liczby ludności to głównie następstwo imigracji, przede wszystkim zarobkowej. Populację Danii cechuje znaczny odsetek ludzi w podeszłym (poproduk-cyjnym) wieku (15,2% w wieku 65 lat i powyżej) i relatywnie niski dzieci do 15 roku życia (18,7%). Średnia długość życia jest – podobnie jak w innych państwach nordy-ckich – znaczna; sięga 77,9 lat dla mężczyzn oraz 81,9 lat dla kobiet.
Gęstość zaludnienia – przy średniej ogólnokrajowej 130,5 osoby na km2 – jest zróżnicowana. Najgęściej zaludnionym obszarem pozostaje aglomeracja stołecznej Kopenhagi (na Zelandii). Gęsto zaludnione są wyspy Fionia i Falster, nadto – po-łudniowo-wschodnie wybrzeże Jutlandii (81,5 os./km2; zachód Jutlandii należy do słabiej zaludnionych).
Pod koniec XX stulecia Dania poczęła z wolna tracić cechy państwa homogenicz-nego pod względem struktury narodowościowej. Już w 2013 r. 10,7% mieszkańców było potomkami imigrantów lub pochodziło ze związków mieszanych. Wśród
imi-7 79,1% protestantów należy do Duńskiego Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego (tzw. Den Danske Folkekirke – kościół narodowy), 1% – do innych związków wyznaniowych protestanckich.
grantów największe grupy tworzą: Turcy (ok. 61 tys.), Polacy (34 tys.) i Niemcy (32 tys.)8. Przy niskim, wręcz ujemnym przyroście naturalnym podstawowym czynni-kiem wzrostu liczby ludności stała się imigracja (głównie zarobkowa) z krajów ob-cych (przeważnie pozaeuropejskich) i wyższy przyrost naturalny w grupie imigran-tów. Nastąpiła zatem istotna zmiana tendencji dominujących w okresie pierwszego powojennego dwudziestolecia (1945–1966), kiedy dominantą był znacznie wyższy przyrost naturalny i śladowy wymiar imigracji9.
Istotną cechą sytuacji demografi cznej Danii jest daleko posunięte zrównanie sta-tusu kobiet i mężczyzn. Dotyczy to w szczególności sytuacji na duńskim rynku pracy.
Na ok. 3,3 mln zatrudnionych zawodowo przypada ok. 1,5 mln kobiet i 1,8 mln męż-czyzn (przy ok. 80 tys. bezrobotnych obu płci).
W ostatnim ćwierćwieczu XX stulecia i w pierwszym piętnastoleciu XXI Danię cechował postępujący – wspomniany już – proces starzenia społeczeństwa. Licz-ba osób powyżej 65 roku życia (tj. granicy wieku emerytalnego) wzrosła do 15,1%
i wykazuje trwałą tendencję wzrostową. Odsetek dzieci i uczącej się młodzieży sięga 18,8%, co stanowi relatywnie niski wskaźnik (mimo odnotowanej, poczynającej się od 2005 r., niewielkiej tendencji wzrostowej, jeśli chodzi o liczbę urodzeń)10.
Inną charakterystyczną cechą społeczeństwa duńskiego (poza środowiskami emi-gracji zarobkowej) okazuje się korzystniejszy wskaźnik wykształcenia wśród kobiet, zwłaszcza młodszego i średniego pokolenia, w zestawieniu z porównywalnymi kate-goriami wiekowymi wśród mężczyzn. Mężczyźni w wyższym stopniu preferują przy tym wykształcenie zawodowe (zwłaszcza techniczne), kobiety natomiast ogólne, hu-manistyczne i ekonomiczne.
W wyniku świadomej polityki władz państwowych oraz nacisku organizacji ko-biecych spłaszczeniu uległy różnice między średnim poziomem zarobków kobiet i mężczyzn zatrudnionych na porównywalnych stanowiskach zawodowych. Obecnie (w 2015 r.) średnia zarobków kobiet sięga pułapu 93% zarobków mężczyzn w sekto-rze państwowym, 84–85% w sektosekto-rze komunalnym i 79% w sektosekto-rze prywatnym11.
Danię, podobnie jak inne wysoko rozwinięte kraje doby „postindustrialnej”, ce-chuje przewaga zatrudnionych w „trzecim sektorze”: handlu, usługach i administra-cji. Pracuje tam obecnie (w 2015 r.) blisko 75% ogółu zatrudnionych, podczas gdy w przemyśle i budownictwie – ponad 19%, a w wysoko wydajnym i doposażonym technicznie rolnictwie – niespełna 5% ogółu czynnych zawodowo.
Przeobrażenia struktury zawodowej mają bezpośredni wpływ na strukturę osied-leńczą. Do historii przechodzi „Dania agrarna” – kraj zadbanych wsi i małych miast.
Procesy urbanizacji spowodowały wzrost liczby mieszkańców ośrodków miejskich – do poziomu 85% ogółu ludności (po 2010 r.). Urbanizację obrazuje zestawienie dotyczące największych miast duńskich w drugiej dekadzie XXI stulecia.
8 M. Szyma, R. Łazarz, P. Ostrowski, B. Sadulski, dz. cyt., s. 29.
9 G. Szelągowska, Dania, s. 339.
10 K. Rasmusen, Den danske stamme, en befolkningshistorie, København 2008, s. 106–107.
11 Dane za Duńskim Urzędem Statystycznym: http://dst.dle/sotes/kv19 (dostęp: 10 grudnia 2015).
Tabela 1. Największe miasta w Danii według liczebności mieszkańców (stan na 1 stycznia 2015 r.)
Lp. Miasto Ludność Lp. Miasto Ludność Lp. Miasto Ludność
1. Kopenhaga
(København) 549 050 26. Rødovre 36 692 51. Skanderborg 18 347
2. Aarhus 252 213 27. Køge 35 295 52. Nyborg 16 577
3. Odense 168 798 28. Holstebro 34 378 53. Nykøbing
Falster 16 394
4. Aalborg 104 885 29. Brøndby 33 886 54. Kalundborg 16 303
5. Frederiksberg 100 215 30. Taastrup 32 719 55. Lillerød 15 795
6. Gentoft e 72 814 31. Slagelse 32 133 56. Aabenraa 15 744
7. Esbjerg 71 579 32. Hillerød 30 570 57. Frederikssund 15 602
8. Charlottenlund 68 913 33. Albertslund 27 591 58. Solrød Strand 15 159
9. Gladsaxe 65 303 34. Sønderborg 27 304 59. Middelfart 14 762
10. Randers 61 121 35. Holbæk 27 195 60. Korsør 14 538
11. Kolding 57 540 36. Svendborg 26 897 61. Grenaa 14 206
12. Horsens 54 450 37. Herlev 26 538 62. Vallensbæk 13 992
13. Kongens Lyngby 52 895 38. Hjørring 24 867 63. Rønne 13 887
14. Vejle 51 804 39. Hørsholm 23 784 64. Varde 13 416
15. Hvidovre 50 502 40.
Frederik-shavn 23 295 65. Nakskov 13 332
16. Roskilde 47 828 41. Nørresundby 21 671 66. Th isted 13 138
17. Herning 46 873 42. Glostrup 21 563 67. Værløse 12 842
18. Helsingør 46 300 43. Ringsted 21 412 68. Frederiksværk 12 191
19. Silkeborg 42 807 44. Haderslev 21 396 69. Brønderslev 11 895
20. Næstved 41 857 45. Ølstykke 20 984 70. Hobro 11 710
21. Greve Strand 40 901 46. Skive 20 562 71. Dragør 11 683
22. Kastrup 40 016 47. Birkerød 19 888 72. Odder 11 355
23. Fredericia 39 797 48. Holte 19 297 73. Hedehusene 11 345
24. Ballerup 38 893 49. Ishøj 19 193 74. Haslev 11 201
25. Viborg 37 635 50. Farum 18 422 75. Struer 10 544
Źródło: dane ze strony https://pl.wikipedia.org/wiki/Miasta_Danii.
Duńczycy cechują się silnie rozwiniętym poczuciem przynależności narodowej (czego przejawem jest wywieszanie fl agi państwowej nie tylko podczas świąt narodo-wych, ale także uroczystości rodzinnych). Wyróżniają się ponadto wysoką tolerancją religijną i obyczajową (choć w obliczu masowego napływu imigrantów zintensyfi ko-wały się odczucia niechęci wobec „obcych”). Duńskie prawodawstwo zalegalizowało aborcję i pornografi ę (z wyjątkiem dziecięcej); od 1989 r. – jako pierwsze w Europie – umożliwiło zawieranie małżeństw homoseksualnych.
Wyrazem rozwiniętego solidaryzmu społecznego jest akceptacja wysokich wydat-ków na zabezpieczenie i opiekę społeczną przy dużych (choć niekiedy kwestionowa-nych12) obciążeniach podatkowych.