Ludność według płci i wieku

W województwie mazowieckim w okresie międzyspisowym zmieniły się proporcje ludności według płci. O ile w 2002 r. mężczyźni stanowili 48,1% ogółu ludności, to w 2011 r.

– 47,9%. Tym samym udział kobiet zwiększył się o 0,2 p.proc. i wyniósł 52,1%. Współczyn-nik feminizacji zwiększył się nieznacznie (o 1 punkt) – na 100 mężczyzn przypada 109 ko-biet. Relacje obu płci i nadwyżki jednej nad drugą zmieniają się wraz z postępującą zmianą wieku ludności. W 2011 r. nadwyżka mężczyzn nad kobietami występowała w rocznikach poniżej 27 roku życia oraz wśród osób w wieku 36 lat, 38–41 i 43–45 lat; współczynnik

fe-55

minizacji w tych grupach wieku przyjmował wartości od 93 do 99. W rocznikach starszych, tj. od 46 roku życia miała miejsce nadwyżka liczby kobiet nad mężczyznami – przeciętnie na 100 mężczyzn przypadało 127 kobiet (od 70 lat wzwyż – 178). Zmiany proporcji płci w po-szczególnych grupach wieku przebiegają odmiennie w miastach i na wsi. W miastach prze-waga liczby kobiet nad mężczyznami występowała już wśród ludności powyżej 23 roku ży-cia, natomiast na terenach wiejskich – powyżej 59 roku życia.

Wyniki spisów z lat 2011 i 2002 w zakresie struktury wieku ludności różnią się znaczą-co. Przesuwanie się w czasie wyżów i niżów demograficznych przez kolejne grupy wieku ludności spowodowało, że liczba osób w wieku 15 lat i więcej zwiększyła się o 216,0 tys. (tj.

o 5,1%), natomiast liczba dzieci (0–14 lat) zmniejszyła się o 70,5 tys. osób (o 8,0%), co jest efektem obserwowanej w minionej dekadzie niskiej dzietności kobiet.

Wyznaczona na podstawie danych NSP 2011 mediana wieku⁴ dla ogółu mieszkańców województwa mazowieckiego wyniosła 38,2 lat; kobiety są starsze – wiek środkowy kobiet wyniósł 40,2 lat wobec 36,4 lat dla mężczyzn. W stosunku do danych z NSP 2002 wartości omawianego parametru zwiększyły się odpowiednio: dla obu płci o 1,1 lat, dla kobiet o 0,8 lat, dla mężczyzn o 1,7 lat.

W wyniku niekorzystnych trendów demograficznych istotnie zmniejszył się odsetek ludności w wieku przedprodukcyjnym. W 2011 r. udział ludności w wieku 0–17 lat w ogólnej populacji wynosił 18,7% wobec 21,8% dziewięć lat wcześniej.

W stosunku do 2002 r. wzrosła zarówno liczebność, jak i odsetek ludności w wieku produkcyjnym – o 187,5 tys. osób; o 1,9 p.proc. Osób w wieku mobilnym (tj. w wieku 18–44 lata) było więcej o 89,2 tys., a osób w wieku niemobilnym (45–64 lata mężczyźni oraz 45–59 lat kobiety) – o 98,3 tys. Odsetek ludności omawianych grup wieku zwiększył się odpowied-nio o 0,6 i o 1,3 p.proc. Zwiększył się także – do 17,8% (tj. o 1,2 p.proc.) – udział ludności w wieku poprodukcyjnym. W stosunku do poprzedniego spisu liczba osób w wieku emerytalnym wzrosła o 89,3 tys.

Zmiany odnotowane w latach 2002–2011 w strukturze ludności miejskiej dotyczyły tylko dwóch grup wieku – o 2,3 p.proc. zmniejszyła się populacja osób w wieku przedprodukcyjnym, a zwiększyła osób w wieku poprodukcyjnym. W większym stopniu zmieniła się struktura ludno-ści wiejskiej – o 5,3 p.proc. zwiększył się odsetek osób w wieku produkcyjnym (w tym w wieku niemobilnym o 3,6 p.proc.), natomiast zmniejszył się odsetek ludności w wieku przedprodukcyj-nym (o 4,7 p.proc) i poprodukcyjprzedprodukcyj-nym (o 0,6 p.proc.).

4 Parametr wyznaczający granicę wieku, którą połowa ludności już przekroczyła, a druga połowa jeszcze nie osiągnęła.

Tabl. 4. Stan i struktura ludności według wieku w latach 2002 i 2011

Ludność w wieku produkcyjnym

(mężczyźni 18–64 lata, kobiety 18–59 lat) Wyszczególnienie Ogółem

Dynamika zmian (2002 = 100)

O g ó ł e m... 102,8 88,2 105,9 104,4 108,6 110,5 Miasta ... 102,1 90,1 102,1 102,0 102,2 116,4 Wieś... 104,2 85,7 113,9 109,1 123,4 100,0

a Dla 2002 r. w podziale według wieku nie uwzględniono osób o nieustalonym wieku (0,9 tys.).

Wyniki spisu z 2011 r. wykazały dość znaczne zróżnicowanie struktury ludności w po-szczególnych powiatach województwa. Udział ludności w wieku produkcyjnym w ogólnej liczbie ludności zawierał się w granicach od 61,0% do 67,4% (6,4 p.proc.), natomiast udział ludności w wieku poprodukcyjnym – od 13,6% do 21,2% (7,6 p.proc.). Jeszcze większą rozpiętość prze-działu (7,9 p.proc.) odnotowano dla ludności w wieku przedprodukcyjnym – od 15,3% do 23,2%.

W efekcie zmian w ekonomicznych grupach wieku obniżył się współczynnik obciążenia demograficznego. W 2011 r. na każde 100 osób w wieku produkcyjnym przypadało 58 osób w wieku nieprodukcyjnym, tj. o 4 osoby mniej niż miało to miejsce w 2002 r. Szczególnie duży spadek wskaźnika odnotowano dla ludności wiejskiej – aż o 15 punktów; w miastach wskaźnik nie zmienił się.

Obniżenie się współczynnika obciążenia dotyczy grupy wieku przedprodukcyjnego, dla której odnotowano spadek o 6 punktów (z 35 w 2002 r. do 29 w 2011 r.), natomiast wskaźnik dla wieku poprodukcyjnego wzrósł o 1 punkt do 28. W miastach obserwowano podobne ten-dencje – współczynnik obciążenia dla wieku przedprodukcyjnego obniżył się z 30 do 27, a dla wieku poprodukcyjnego wzrósł z 26 do 29 (w obu grupach wieku zmiana o 3 punkty). Na wsi

57

współczynniki obciążenia dla obydwu omawianych grup wieku obniżyły się – o 11 punktów dla wieku przedprodukcyjnego (z 46 do 35) i o 4 punkty dla wieku poprodukcyjnego (z 30 do 26).

Tabl. 5. Ludność w wieku nieprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym w latach 2002 i 2011

Wyszczególnienie Ogółem Mężczyźni Kobiety

O g ó ł e m... 2011 58 46 70

2002 62 53 72

w wieku przedprodukcyjnym 2011 29 29 30

2002 35 35 35

w wieku poprodukcyjnym ... 2011 28 17 40

2002 27 17 37

Miasta ... 2011 56 44 68

2002 56 47 64

Wieś... 2011 61 48 75

2002 76 63 91

Wśród powiatów województwa mazowieckiego najniższy poziom współczynnika ob-ciążenia odnotowano w Ostrołęce – na 100 osób w wieku produkcyjnym przypadało tam 48 osób w wieku nieprodukcyjnym. Najwyższy współczynnik (64) wystąpił w powiecie siedlec-kim i łosicsiedlec-kim. W m.st. Warszawie oraz dwóch powiatach ziemskich (lipssiedlec-kim i sokołowssiedlec-kim) wskaźnik dla wieku poprodukcyjnego był wyższy niż dla wieku przedprodukcyjnego – ozna-cza to mniejszą liczbę osób, które będą wchodzić na rynek pracy od liczby ludności, która rynek ten już opuściła.

Przedstawione wyżej zmiany wskazują na malejący – w ogólnej populacji – odsetek dzieci i młodzieży oraz starzenie się ludności w wieku produkcyjnym, a także coraz większy udział ludności w wieku emerytalnym. Podstawową przyczyną tych niekorzystnych tendencji jest niska dzietność, nie gwarantująca prostej zastępowalności pokoleń, co pogłębia proces starzenia się mieszkańców województwa mazowieckiego.

Zmiany, jakie wystąpiły w strukturze wieku ludności w 2011 r. w porównaniu z danymi bilansowymi z końca 2010 r., były niewielkie. Spadek udziału o 0,1 p.proc. odnotowano dla wieku produkcyjnego (w tym niemobilnego) – zarówno w miastach, jak i na wsi. Ponadto w miastach zmniejszył się odsetek osób w wieku przedprodukcyjnym (o 0,1 p.proc.), a zwiększył – w wieku poprodukcyjnym (o 0,2 p.proc.). Na wsi odwrotnie – zwiększył się udział ludności w wieku przedprodukcyjnym (o 0,3 p.proc.), natomiast zmniejszył się udział osób w wieku poprodukcyjnym (o 0,2 p.proc.).

Jednocześnie – ze względu na większą (o 25,7 tys.) liczbę ludności w województwie uzyskaną w NSP 2011 w stosunku do bilansu z 2010 r. – liczebność ekonomicznych grup wieku (z wyjątkiem wieku produkcyjnego niemobilnego) uległa zwiększeniu. W miastach przyrost ludności odnotowano tylko dla wieku poprodukcyjnego, natomiast na wsi jedynie w tej grupie wieku liczebność ludności zmniejszyła się.