zAŁOŻenIA I ORGAnIzAcJA BADAnIA
4.4. Metody doboru próby w badaniu ilościowym oraz opis badania jakościowego
Każdy proces badawczy rozpoczyna się od określenia celów badań, aby na tej podstawie zbudować hipotezy badawcze. Następnie ze względu na przeprowadze-nie badań ilościowych należy zidentyfikować badane grupy. Wielkość grupy de-terminuje dalsze działania badawcze, związane chociażby z dobraniem narzędzi pomiaru.
Ważne jest określenie, czy badaniem można objąć całą populację badawczą, czy należy dokonać częściowego pomiaru. W tym przypadku ze względu na li-czebność grupy badawczej oraz rozproszenie na terenie całego kraju badacz wy-brał tę drugą możliwość, czyli częściowego badania pierwotnego.
Polega to na przeanalizowaniu wybranej części populacji ogólnej (tzw. próby).
Tak uzyskane wyniki na wybranej próbie mogą być uogólniane na całą populację badawczą256, 257.
Z danych statystycznych wynika, że w Polsce funkcjonują 754 szpitale, w tym 526 publicznych i 228 niepublicznych, które łącznie dysponują 183.040 łóżkami.
Warto zwrócić uwagę, że rok wcześniej funkcjonowały ogółem 732 lecznice, przy czym w porównaniu do 2009 r. o 20 zmniejszyła się liczba szpitali publicznych, natomiast o 42 wzrosła liczba placówek niepublicznych258.
Nie posiadając danych globalnych dotyczących wielkości zatrudnienia we wszystkich szpitalach na terenie Polski, z uwzględnieniem podziału na grupy zawodowe, badacz przeanalizował strukturę zatrudnienia (w sierpniu 2010 r.) w szpitalach z województwa dolnośląskiego. Na tej podstawie została określona średnia liczba osób zatrudnionych w szpitalach i dodatkowo odsetek lekarzy i pie-lęgniarek. I tak, w szpitalach publicznych średnio jest zatrudnionych 465
pracow-256 S. Nowak, Metodologia badań społecznych, PWN, Warszawa 1985, s. 302.
257 T. Michalski, Statystyka, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 2004, s. 20-24.
258 Więcej o raporcie GUS: ochrona zdrowia w liczbach, „Rynek Zdrowia”, 2011, nr 1/(66), www.rynekzdrowia.pl/.../Wiecej-o-raporcie-GUS-ochrona-zdrowia-w-liczbach,105289,1.html, do-stęp 15.09.2011.
Rozdział IV
Założenia i organizacja badania
ników, z czego 48% stanowią pielęgniarki oraz 10% lekarze. Z kolei szpitale typu niepublicznego zatrudniają średnio 240 pracowników, z czego 70% pielęgniarek oraz 18% lekarzy.
Na podstawie założonych danych populację pracowników medycznych w szpi-talach oszacowano na około 700 000 osób (maksymalna szacunkowa liczebność personelu medycznego w systemie opieki zdrowia). Do wyznaczenia próby ba-dawczej przyjęto poziom ufności 0,99, błąd pomiaru 1,96 oraz błąd maksymalny wyniku + / - 0,03. Na podstawie tych danych, korzystając z poniższego wzoru259, należy przyjąć, że badaniu trzeba poddać 544 przedstawicieli personelu medycz-nego, jednakże ze względu na dużą liczbę jednostek szpitalnych, autor przyjął, że badaniu poddanych zostanie minimum trzykrotnie więcej osób, czyli około 1632 pracowników służby zdrowia.
260
Ze względu na dużą liczbę szpitali w Polsce oraz możliwości finansowe, badacz ograniczył teren badań do obszaru północno-zachodniej, zachodniej, południo-wej i południowo-wschodniej Polski. Charakter badań oraz rozbudowane narzę-dzie badawcze wymusiły na badaczu obecność na miejscu badania, aby służyć pomocą przy wypełnianiu ankiet przez respondentów. Był to czas na prowadzenie obserwacji i wywiadów z wybranymi pracownikami szpitali.
W trakcie badań autor napotkał wiele trudności i problemów natury organi-zacyjnej, a także po prostu niechęci osób objętych badaniami do jakiejkolwiek pomocy, czy też nawet uczestnictwa w badaniu. Usprawiedliwieniem okazał się brak czasu części zatrudnionych osób, przy ogólnym negatywnym stosunku do badań. Dominowało przeświadczenie o bezcelowości badań.
Ze względu na ograniczenia organizacyjno-finansowe pierwsze badanie prze-prowadzono w 23 szpitalach zlokalizowanych na obszarze 10 województw: dol-nośląskiego, lubelskiego, lubuskiego, małopolskiego, mazowieckiego, opolskiego, podkarpackiego, śląskiego, zachodniopomorskiego, wielkopolskiego. Typowanie szpitali polegało na kontakcie z dyrekcją szpitala i prośbie o przeprowadzenie ba-dania. Reakcja oraz poziom współpracy z zarządami i później z pracownikami szpitali były różne. W sumie, aby przeprowadzić badania w 23 szpitalach, autor książki musiał się skontaktować z przedstawicielami 56 podmiotów leczniczych na wybranym obszarze badań.
259 M. Szreder, Metody statystyczne, PWE, Warszawa 2004, s. 121.
260 Ibidem, s. 113.
Kompetencje menedżerskie personelu medycznego
112
Badacz założył, że w wyselekcjonowanych szpitalach zbada co piątą osobę z grupy personelu medycznego z uwzględnieniem podziału na grupę lekarską i pielęgniarską. Ze względu na przyjętą wartość największą grupę badawczą sta-nowią pielęgniarki (wliczono również położne), której udział wynosi zazwyczaj od 50 do 60% stanu osobowego szpitala (bez względu na typ szpitala). Do grupy lekarzy zalicza się wszystkie osoby pracujące w swoim zawodzie bądź wykształco-ne w tym kierunku, a w trakcie badania pełniące inną funkcję.
Drugie badanie uzupełniające zostało przeprowadzone w celu uszczegółowie-nia informacji uzyskanych w trakcie badauszczegółowie-nia pierwszego. Badacz zwraca uwagę, że żaden ze szpitali nie uczestniczył w obu badaniach. Szpitale już przebadane nie były brane pod uwagę w drugim badaniu pierwotnym. Charakter celowy tego ba-dania związany był z możliwością prowadzenia baba-dania w szpitalach podległych marszałkom województw: dolnośląskiego, wielkopolskiego, małopolskiego oraz lubelskiego. W ten sposób badaniem objęto 8 szpitali, w których poddano analizie 10% przedstawicieli grupy lekarskiej oraz pielęgniarskiej, czyli interwał losowa-nia wyniósł 10. W wyznaczeniu osób do badań dużą pomoc badacz otrzymał ze strony działu kadrowego, który wspomagał i pośredniczył w badaniach. W sumie badaniem objęto 328 osób, z czego 162 pracowników prawidłowo wypełniło kwe-stionariusze ankiety.
W celu pogłębienia wiedzy w obszarze badania, wymusiło na autorze przepro-wadzenie dodatkowego, trzeciego badania, w którym analizowano kompetencje personelu kierowniczego. Autor, chcąc zbudować profil kompetencji wymaganych od menedżerów opieki zdrowia, musiał wybrać z tej grupy osoby, które można ty-tułować ekspertami – charakteryzujące się doświadczeniem w pełnieniu funkcji kierowniczych w szpitalach. Przyjęte zostały następujące założenia: po pierwsze, typowany kierownik w momencie badania piastował funkcję kierowniczą co naj-mniej przez 10 lat. Po drugie, dodatkowym warunkiem było ukończenie studiów z zakresu ekonomii lub zarządzania bądź studiów podyplomowych albo kursów doskonalących wiedzę i umiejętności z tego zakresu. Badacz założył, że w każdym ze szpitali przebadana zostanie jedna osoba.
Według kryteriów doboru spośród wstępnie wyselekcjonowanej grupy 50 osób zarządzających szpitalami w czterech województwach (dolnośląskim, wielkopol-skim, lubuskim oraz opolskim) w badaniu uczestniczyło 20 dyrektorów z różnych podmiotów leczniczych, którzy wyrazili zgodę na przeprowadzenie analizy ich kompetencji.
Powyższy opis stanowi informację badawczą w zakresie doboru próby badaw-czej do badań realizowanych w latach 2011-2012.
W perspektywie kilku lat autor podjął się zadania przeprowadzenia ewaluacji uzyskanych wyników poprzez powtórzenie badania głównego, podczas którego badaniem objęto 1750 przedstawicieli personelu medycznego, którzy są
zatrud-Rozdział IV
Założenia i organizacja badania
nieni w podmiotach leczniczych, które objęto badaniem w latach 2011-2012. Ba-danie zostało przeprowadzone w okresie od stycznia do lipca 2018 r.
Zastosowana w zbieraniu informacji badawczych metoda jakościowa pole-gała na przeprowadzeniu wywiadów sformalizowanych z menedżerami opieki zdrowia. Uzyskane wyniki przedstawione zostały w rozdziale 9 w formie pytań badacza oraz odpowiedzi uczestników badania. Uzyskane odpowiedzi posłuży-ły autorowi do przeprowadzenia weryfikacji profilu kompetencyjnego menedże-ra opieki zdrowotnej z kwalifikacjami medycznymi. Badaniu poddano 15 osób, które w środowisku kadry zarządzającej szpitalami uważane są za wiodące osoby oraz szefów z dużymi kompetencjami menedżerskimi.
4.5. Metody i techniki badawcze