Nie wystarczy mieć wszystkie wymagane kwalifikacje osobowe, żeby można było podjąć się obrony w sądzie kościelnym49. Przed rozpoczęciem wykonywa-nia swoich obowiązków adwokat musi uzyskać zatwierdzenie ze strony właściwej władzy zwierzchniej, tj. biskupa diecezjalnego tej diecezji, w której jest siedziba sądu50. to zatwierdzenie ze strony kompetentnej władzy kościelnej zakłada uzna-nie natury instytucjonalnej funkcji adwokata kanonicznego51, podkreśla ścisłe po-wiązanie w kościele między władzą sądowniczą a władzą dyscyplinarną i admini-stracyjną, która rozumiana w sensie szerokim rozciąga się także na adwokatów52.
46 CIC 1983, kan. 1483; CCEO, kan. 1141. także I. GOrDON, Novus processus nullitatis matrimonii. Iter cum adnotationibus, romae 1983, s. 10; F.X. VON wEBEr, Der Rechtsanwalt im katholischen Kirchenrecht. Ausgewählte Fragen zum Anwaltsrecht nach dem Codex Iuris Ca-nonici 1983, Freiburg 1990, s. 15-19; C. DE DIEGO-LOra, r. rODrÍGUEz-OCaÑa, Leccio-nes de Derecho Procesal Canónico. Parte general, Pamplona 2003, s. 225.
47 J. GrzywaCz, Adwokaci, pełnomocnicy procesowi, instytucja stałych obrońców (kan.
1490). referat wygłoszony w czasie Międzynarodowego sympozjum dla pracowników trybu-nałów kościelnych w Europie Środkowowschodniej w Lublinie 19-21.09.1991 r., mps, s. 6.
48 a.w. BUNGE, Servidores de la verdad: la función pastoral de los patronos en los juicios de nulidad matrimonial, aa 13 (2006), s. 87-118; k. LÜDICkE, Prozeβrecht: Parteien, [w:] Mün-sterischer Kommentar zum Codex Iuris Canonici, ad 1483/3.
49 CIC 1983, kan. 1483; CCEO, kan. 1141; DC art. 104 § 2, 105 § 1. także H. JONE, Commentarium in Codicem Iuris Canonici, t. 3, dz. cyt., s. 86; F. BĄCzkOwICz, J. BarON, w. stawINOGa, Prawo kanoniczne…, t. 3, dz. cyt., s. 61; s. BIskUPskI, Prawo małżeńskie…, t. 2, dz. cyt., s. 153; t. PawLUk, Kanoniczny proces małżeński, dz. cyt., s. 94; I. GOrDON, No-vus processus…, dz. cyt., s. 10; s. PŁODzIEŃ, Adwokat, [w:] Ek, t. 1, kol. 119; M. GrEszata, Litispendencja…, dz. cyt., s. 180.
50 „(…) wskutek niejednorodnej praktyki w różnych sądach, bezpieczniej jest adresować prośbę o zatwierdzenie ad casum do biskupa diecezjalnego za pośrednictwem wikariusza sądo-wego. zdarzyła się bowiem (…) sytuacja, gdy wniosek o zatwierdzenie ad casum adresowany imiennie do biskupa diecezjalnego dotarł z kanady do Polski [po długim] czasie (…). zlecenie takie nie mogło być przyjęte, ponieważ nie spełniało dyspozycji kan. 1483 kPk i art. 105 DC (a. CzErNIa, Współpraca adwokata z notariatem. Spojrzenie z punktu widzenia notariusza kościelnego, [w:] Współpraca sądów ze stronami procesowymi i adwokatami, red. r. sztychmiler, J. krzywkowska, Olsztyn 2011, s. 199).
51 J. LLOBELL, Il patrocinio forense…, dz. cyt., s. 449.
52 s. VILLEGGIaNtE, L’avvocato del foro ecclesiastico ed i poteri disciplinari del giudice, nelle cause di nullità matrimoniale, ME 122 (1997) 3-4, s. 554-555.
Brak aprobaty ze strony biskupa stanowi jedną z przyczyn nieważności wyroku53. zatwierdzenie może być dokonane ad actum lub poprzez wpisanie na listę adwoka-tów (album advocatorum) danego trybunału54, której podanie do publicznej wia-domości jest obowiązkiem ordynariusza w celu ułatwienia zainteresowanym swo-bodnego wyboru adwokata55. Listy adwokackie dają większą pewność tym, którzy muszą lub zamierzają wybrać adwokata, bez potrzeby każdorazowego jego weryfiko-wania. tak więc samo zlecenie strony czy sędziego nie jest wystarczające56.
Prawo kanoniczne nie określa, czy adwokaci sądowi winni być ustanawiani aż do odwołania, czy na ściśle określony czas57. wydaje się słuszne, aby na początku zatwierdzać adwokata na czas niezbyt długi, a gdy jego udział okaże się pożyteczny i właściwy, zatwierdzenie przedłużyć do odwołania58. zatwierdzenie wydawane
53 CIC 1983, kan. 1620, 6°. Na ten temat wypowiada się J. krUkOwskI, Pełnomocnicy procesowi i adwokaci, [w:] Komentarz do Kodeksu Prawa Kanonicznego, t. 5, dz. cyt., s. 108.
54 DC, art. 112. „Niniejszym przyjmę Pani wniosek i na podstawie kan. 1483 kPk oraz art. 105 § 1 Instrukcji Dignitas connubii – zatwierdzam Panią jako adwokata przy sądzie Bi-skupim w Łomży. Po myśli art. 112 § 1 w/w Instrukcji zostanie Pani wpisana na listę adwoka-tów przy sądzie Biskupim w Łomży. w terminie ustalonym przyjedzie Pani do sądu, zapozna się ze specyfiką pracy, ustali szczegóły współpracy i przy tej okazji złoży przepisaną kan. 1454 kPk i art. 35 § 1 Instrukcji Dignitas connubii przysięgę o wiernym wypełnianiu obowiązków i zachowaniu tajemnicy (…)” (BIskUP ŁOMŻyŃskI, Dekret, 23.11.2005, Nr 1940/B/2005, [w:] archiwum sądu Biskupiego w Łomży).
55 k. LÜDICkE, Prozeβrecht: Parteien, [w:] Münsterischer Kommentar zum Codex Iuris Ca-nonici, ad 1483/4; J. LLOBELL, Il patrocinio forense e la «concezione istituzionale» del processo canonico, [w:] Il processo matrimoniale canonico, dz. cyt., s. 488. to zagadnienie poruszają Nor-my Konferencji Episkopatu Polski dotyczące aprobowania adwokatów kościelnych oraz ich współ-pracy ze stronami i sądami kościelnymi (projekt), 4 a, [w:] archiwum kak.
56 t. PawLUk, Prawo kanoniczne…, t. 4, dz. cyt., s. 227; J. BOrUCkI, Pełnomocnicy procesowi i adwokaci w świetle kodeksów prawa kanonicznego i instrukcji Dignitas connubii, swł 10 (2007), s. 295.
57 „Dla zabezpieczenia zainteresowanym wiernym możliwości otrzymania odpowiedniej pomocy prawnej (kan. 1481) na mocy kanonu 1483 kodeksu prawa kanonicznego, niniejszym Dekretem zatwierdzam Pana Magistra (…) do pełnienia funkcji adwokata. zatwierdzenie jest ważne do dnia 31 grudnia 2007 roku. Może być przedłużone na dalsze lata. Niniejsze zatwier-dzenie obejmuje cały okres trwania każdej sprawy podjętej przed dniem wygaśnięcia (…)” (BI-skUP saNDOMIErskI, Dekret, 6.12.2005, [w:] archiwum sądu Biskupiego w sandomierzu);
„Celem stworzenia możliwości korzystania z pomocy prawnej stronom procesów o stwierdzenie nieważności małżeństwa, niniejszym – zgodnie z kan. 1483 kodeksu Prawa kanonicznego – za-twierdzam szanowną Panią Doktor jako adwokata przy sądzie Biskupim w siedlcach. Czynię to w odpowiedzi na okazaną przez Panią gotowość podjęcia tych zadań, w uznaniu kwalifikacji zawo-dowych i po zapoznaniu się z opinią księdza Oficjała. zatwierdzenia udzielam ad experimentum na okres jednego roku. w związku z tym, że będzie Pani pierwszym adwokatem przy naszym try-bunale diecezjalnym, proszę o uzgodnienie wszelkich szczegółów z księdzem Oficjałem, łącznie z kwestią ewentualnego wynagrodzenia za świadczoną pomoc (por. kan. 1649 § 1, 2°)” - BIskUP sIEDLECkI, Dekret, 25.01.2006, l. dz. 59/06, [w:] archiwum sądu Biskupiego w siedlcach.
58 r. sztyCHMILEr, Sądownictwo kościelne…, dz. cyt., s. 125. w tej sprawie por. także Normy Konferencji Episkopatu Polski dotyczące aprobowania adwokatów kościelnych oraz ich współpracy ze stronami i sądami kościelnymi (projekt), 4 a, [w:] archiwum kak.
jest w formie dekretu i może posiadać charakter ogólny (approbatio generalis)59, czyli dający możliwość występowania we wszystkich sprawach w danym trybu-nale, lub szczególny (approbatio specialis), tj. dotyczący określonej sprawy. Na polecenie sędziego notariusz powiadamia strony i obrońcę węzła małżeńskiego o powołaniu adwokata60. Należy wspomnieć, że zatwierdzenie w pierwszej in-stancji nie wystarcza do obrony w drugiej inin-stancji – wymagane jest ponowne61. adwokaci rotalni nie potrzebują aprobaty biskupa, gdyż mają prawo pełnić posłu-gę we wszystkich trybunałach diecezjalnych. Biskup jednak z ważnych powodów może im tego zabronić. Od takiego orzeczenia przysługuje rekurs do Najwyższego trybunału sygnatury apostolskiej62.
rola biskupa przy mianowaniu adwokatów jest znacząca. Ma on zadbać, by adwokaci byli do dyspozycji wiernych. Ciąży na nim także odpowiedzialność za to, czy kandydat na adwokata ma odpowiednie przymioty, czy strona będzie mogła mu zaufać63. Decyzja o odrzuceniu kandydata na adwokata musi być dokonana w formie dekretu. Odrzucenie nie stanowi środka dyscyplinarnego, o ile przyczy-ną tej decyzji nie są powstałe uchybienia; ma ona na celu promowanie prawidło-wego przebiegu spraw w sądach kościelnych64.
59 „Mając na względzie niesienie pomocy prawnej osobom występującym o prowadzenie koś-cielnych procesów sądowych, biorąc pod uwagę, iż spełnia Pani wszystkie wymogi stawiane przez kodeks prawa kanonicznego (kan. 1483), uwzględniając postanowienia I synodu Diecezji Drohi-czyńskiej (art. 75), niniejszym – z dniem 21 grudnia 2005 roku – zatwierdzam szanowną Panią Doktor do pełnienia urzędu adwokata kościelnego przy sądzie Biskupim w Drohiczynie do wszyst-kich spraw, w których strony procesowe poproszą o taką pomoc prawną. zakres i charakter po-sługi wyznaczają stosowne przepisy kościelnego prawa procesowego, a także zarządzenia Biskupa Diecezjalnego i wewnętrzne zasady pracy sądu Biskupiego w Drohiczynie (…)” - BIskUP DrO-HICzyŃskI, Dekret, 21.12.2005, l. dz. 1057/05, [w:] archiwum sądu Biskupiego w Drohiczynie.
60 DC, art. 101 § 4.
61 Š. ŠŤastNÍk, Role prokurátora a advokáta v kanonickém procesu, „Bulletin advokacie” 4 (2008), s. 35. ten temat poruszają Normy Konferencji Episkopatu Polski dotyczące aprobowania adwokatów kościelnych oraz ich współpracy ze stronami i sądami kościelnymi (projekt), 4 b, [w:] archiwum kak.
62 „Ci, którzy uzyskali dyplom adwokata rotalnego, nie potrzebują tego zatwierdzenia, ale Biskup Moderator może, z poważnego powodu, zabronić im wykonywania posługi w swoim sądzie, w tego rodzaju wypadku przysługuje rekurs do sygnatury apostolskiej” (DC, art. 105
§ 2). komentarz do art. 105 § 2 dają: a.G. MIzIŃskI, Adwokat gwarantem prawa do obrony w procesie kanonicznym, [w:] Urzędy sądowe – władza i służba. Materiały z ogólnopolskiego spotkania pracowników sądownictwa kościelnego w Gródku nad Dunajcem w dniach 11-12 paź-dziernika 2004 roku, red. t. rozkrut, tarnów 2005, s. 38-39; w. GóraLskI, Rola adwokata w kościelnych procesach małżeńskich w świetle KPK z 1983 roku oraz instrukcji Dignitas connubii, [w:] tENŻE, Studia nad małżeństwem i rodziną, warszawa 2007, s. 543.
63 J. GrzywaCz, Adwokaci, pełnomocnicy…, dz. cyt., s. 7; r. sztyCHMILEr, Sądowni-ctwo kościelne…, dz. cyt., s. 134.
64 Normy Konferencji Episkopatu Polski dotyczące aprobowania adwokatów kościelnych oraz ich współpracy ze stronami i sądami kościelnymi (projekt), 4 a, [w:] archiwum kak.