Miasto Poznań w opinii mieszkańców, radnych i urzędników

W tym podrozdziale przedstawione zostaną opinie Poznaniaków dotyczące najważniejszych aspektów życia w mieście oraz instytucji publicznych za nie odpowiedzialnych. Wskazane zosta-ną te kwestie, które są powiązane z usługami komplementarnymi dla edukacji (kultura i sport), mogą wpływać na dostęp do usług edukacyjnych (transport i komunikacja, pomoc społeczna) oraz mogą decydować o wyborze ścieżek edukacyjnych (rynek pracy). To, jak oceniane jest mia-sto oraz instytucje publiczne, stanowi ważne odniesienie dla polityki samorządu, w tym polityki edukacyjnej.

Rysunek 20. Ocena różnych aspektów życia w Poznaniu przez jego mieszkańców – kultura i sport

Źródło: Badanie gospodarstw domowych, kwestionariusz dorosłej ludności, N=680.

Mieszkańcy są przeważnie zadowoleni z działalności bibliotek publicznych. Równie pozytyw-nie ocenili możliwość udziału w imprezach sportowych jako widz oraz aktywnego uprawiania sportu czy udziału w życiu kulturalnym, artystycznym oraz społecznym. W tym zakresie Poznań

61%

65% 25%

nie wiem/trudno powiedzieć bardzo źle raczej źle raczej dobrze bardzo dobrze 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 0% 10% 20% 30% możliwość czynnego uprawiania

sportu 30%

57% 31%

59% 23%

12% ^{64% 15%}

działalność domu(ów) kultury i innych instytucji kultury

możliwość udziału w imprezach sportowych jako widz

działalność bibliotek

możliwość uczestniczenia jako widz | słuchacz w życiu kulturalnym możliwości podejmowania działań artystycznych możliwości czynnego uczestniczenia w różnych działaniach społecznych dostępność miejsc, w których dorośli mogą spędzać czas wolny poza domem 8% 5% ^12% 7% 4% 5% 5% 4% 6% 59% 24% 12% 59% 24% 13% 5% 3% 57% 26% ^9% 8% 1% 1%

daje mieszkańcom poczucie, że mogą korzystać z ważnych atrybutów życia w dużym mieście. W większości omawianych kategorii więcej osób pozytywnie oceniających te możliwości jest wśród młodszych grup wiekowych, zaś osoby z najstarszej grupy wiekowej wyraźnie częściej „nie mają zdania” – koresponduje to z ustaleniami prezentowanymi w poprzedniej części rozdziału, gdzie wskazywaliśmy na wykluczenie osób po 50. roku życia z udziału w kulturze i życiu społecz-nym. Radni jeszcze wyżej niż reszta mieszkańców miasta oceniają kulturalne i społeczne aspekty funkcjonowania Poznania.

Rysunek 21. Ocena różnych aspektów życia w Poznaniu przez mieszkańców – transport zbiorowy i komunikacja

Źródło: Badanie gospodarstw domowych, kwestionariusz dorosłej ludności, N=680.

Jeśli chodzi o zagadnienie związane z mobilnością w mieście, ponad cztery piąte mieszkańców dobrze ocenia jakość i dostępność komunikacji miejskiej. Znacznie gorsze oceny otrzymuje nato-miast stan nawierzchni dróg i ulic oraz przepustowość głównych tras komunikacyjnych w godzi-nach szczytu – prawie połowa ocenia te aspekty źle lub bardzo źle. Niemal 70% respondentów dobrze ocenia natomiast poziom bezpieczeństwa na drogach. Radni zdecydowanie bardziej kry-tycznie oceniają jakość i dostępność komunikacji miejskiej, stan nawierzchni oraz przepustowość tras. Ten ostatni aspekt „źle” lub „bardzo źle” ocenili niemal wszyscy badani radni. Należy podkreślić, że możliwość wygodnego i dostępnego cenowo przemieszczania się może mieć duże znaczenie dla zwiększania dostępu do dodatkowych usług związanych z edukacją.

nie wiem/trudno powiedzieć bardzo źle raczej źle raczej dobrze bardzo dobrze 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 0% 10% 20% 30% 5% 8% 61% 25% dostępność transportu zbiorowego na terenie miasta (komunikacji miejskiej) jakość transportu zbiorowego na

terenie miasta jakość|stan nawierzchni dróg|ulic

przepustowość głównych tras komunikacyjnych w mieście w godzinach szczytu bezpieczeństwo na drogach 1% 5% 12% 60% 21% ^1% 10% 31% 46% 12% 15% 34% 38% 14% 6% 24% 56% 1% 14%

Rysunek 22. Ocena różnych aspektów życia w Poznaniu przez mieszkańców – polityka społeczna

Źródło: Badanie gospodarstw domowych, kwestionariusz dorosłej ludności, N=680.

O ile omówione wcześniej pytania dotyczyły aspektów życia w mieście, o których niemal każdy mieszkaniec może wyrobić sobie zdanie na podstawie doświadczenia, kolejna seria pytań do-tyczy oceny działania bardziej wyspecjalizowanych instytucji. Do słabiej ocenianych aspektów życia w mieście należy sposób funkcjonowania instytucji, które powinny nieść pomoc osobom w potrzebie, w tym Miejskich Ośrodków Pomocy Rodzinie i Domów Pomocy Społecznej (ponad 30% respondentów ocenia ich działanie źle lub bardzo źle), a także dostosowanie budynków pub-licznych do potrzeb osób niepełnosprawnych (35% ocenia je źle lub bardzo źle). Najwięcej ne-gatywnych ocen zebrał jednak stosunek instytucji miejskich do seniorów: niemal 45% badanych ocenia go negatywnie. I choć najwięcej niezadowolonych jest w najstarszej grupie wiekowej, w pozostałych też dominowały krytyczne oceny. W większości przypadków radni lepiej niż ogół mieszkańców oceniają te aspekty, na przykład stosunek instytucji miejskich do seniorów pozy-tywnie ocenia 3/4 radnych.

nie wiem/trudno powiedzieć bardzo źle raczej źle raczej dobrze bardzo dobrze 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 0% 10% 20% 30% 9% 26% 47% 12% przystosowanie budynków publicznych do potrzeb osób niepełnosprawnych pomoc udzielaną osobom znajdującym się w gorszym położeniu zainteresowanie instytucji miejskich

problemami seniorów działalność instytucji opieki społecznej

działalność Miejskich Centrów Pomocy Rodzinie działalność Domów Pomocy Społecznej 6% 24% 46% 14% ^10% 12% 33% 36% 9% 7% 28% 39% 10% 6% 28% 37% 9% _20% 17% 54% 12% 14% 2% 5% 10% 17%

Rysunek 23. Ocena różnych aspektów życia w Poznaniu przez mieszkańców – rynek pracy

Źródło: Badanie gospodarstw domowych, kwestionariusz dorosłej ludności, N=680.

Kolejny słabiej oceniany aspekt życia w Poznaniu dotyczy lokalnego rynku pracy oraz wsparcia przedsiębiorczości. Jedna trzecia respondentów „źle” lub „bardzo źle” ocenia dostęp do miejsc pracy na terenie miasta, zaś blisko 30% nie jest zadowolonych ze wsparcia udzielanego przedsię-biorcom. Zatem pomimo że sytuacja na rynku pracy w Poznaniu jest lepsza niż w wielu innych miejscach w Polsce, kwestie związane z pracą i przedsiębiorczością są wskazywane przez około jedną trzecią mieszkańców jako źródło niezadowolenia. Również Powiatowy Urząd Pracy często jest źle oceniany: niezadowolonych ze sposobu jego działania jest aż 42% respondentów. Radni nieco lepiej oceniają dostępność miejsc pracy, jednak również są krytyczni, jeśli chodzi o wsparcie udzielane przedsiębiorcom oraz działalność Powiatowego Urzędu Pracy.

6.2.1 Opinie o priorytetach polityki samorządowej

Zadowolenie z poszczególnych aspektów życia w mieście oraz dostrzegane problemy mogą prze-kładać się na poglądy dotyczące priorytetów działania samorządu lokalnego. Mieszkańcy jako najważniejsze obszary działania samorządu miasta wskazali ochronę i profilaktykę zdrowia oraz transport zbiorowy, w następnej zaś kolejności kwestie związane z oświatą: działalność przed-szkoli, szkół podstawowych, gimnazjalnych oraz ponadgimnazjalnych za „bardzo ważne i kluczo-we” uznało około 45% respondentów (43–46%). Za bardzo ważną kwestię uznano również często (46%) inwestowanie w rozwój dzieci i młodzieży. Wśród innych istotnych obszarów mieszkańcy wskazali działalność policji i przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu. Za nieco mniej ważne uchodzą między innymi obszary działania samorządu związane ze sportem, działalnością straży

nie wiem/trudno powiedzieć bardzo źle raczej źle raczej dobrze bardzo dobrze 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 0% 10% 20% 30% dostępność miejsc pracy

na terenie miasta możliwość założenia własnego

biznesu na terenie miasta wsparcie udzielane przedsiębiorcom przez miasto

działalność Powiatowego Urzędu Pracy 10% 23% 43% 17% 6% 9% 14% 43% 16% 10% 20% 35% 13% 8% 34% 38% 9% 11% 18% 22%

miejskiej czy ochroną przeciwpowodziową. Opinię mieszkańców o wysokim znaczeniu oświa-ty podzielają radni, podczas gdy w innych obszarach ich perspekoświa-tywa się oddala: na przykład kwestie ochrony i profilaktyki zdrowia są szczególnie istotne dla mieszkańców, podczas gdy dla przedstawicieli samorządu są to zagadnienia raczej ważne, ale już nie kluczowe.

Poznańscy radni wiele obszarów aktywności samorządu uznali za bardzo istotne dla sprawnego funkcjonowania i rozwoju miasta. Jako szczególnie ważne17 wskazywali najczęściej:

ład przestrzenny (20 z 29 radnych), transport zbiorowy (23 z 29 radnych),

inwestowanie w rozwój dzieci i młodzieży (19 z 29 radnych), przedszkola i opieka przedszkolna (17 z 29 radnych), szkolnictwo podstawowe (16 z 29 radnych), szkolnictwo gimnazjalne (16 z 29 radnych).

Z perspektywy radnych zatem większość obszarów działań samorządu uznanych za kluczowe wiąże się z szeroko rozumianą problematyką edukacyjną (tym bardziej, że niemal połowa wska-zań „bardzo ważna/kluczowa” miały również kategorie „szkolnictwo zawodowe”, „szkolnictwo po-nadgimnazjalne ogólnokształcące” oraz „inwestowanie w rozwój dzieci i młodzieży”). Co więcej, niemal wszyscy radni zgadzają się ze stwierdzeniem, że „wydatki związane z podnoszeniem jako-ści nauczania w szkołach powinny być w gminie/powiecie/miejako-ście traktowane priorytetowo i nie wolno na tym oszczędzać”.

Jeśli chodzi o kierunek polityki samorządowej, w ocenie ankietowanych radnych najważniejsze problemy Poznania to utrzymanie i rozwój infrastruktury, oświata oraz problemy finansowe. Mimo wskazania na problemy finansowe, zdecydowana większość radnych uważa Poznań za miasto bogate, co koresponduje z danymi przedstawionymi w raporcie monograficznym. Na kolejnych miejscach jako problemy została wymieniona depopulacja (wyludnianie się miasta) oraz problemy związane z polityką mieszkaniową (kwestie remontów budynków komunalnych oraz mieszkań socjalnych). Najmniej wskazań jako źródło problemów uzyskały kwestie związane z bezpieczeństwem w mieście oraz potencjalne trudności z pozyskaniem inwestorów.

Jednocześnie zdecydowana większość radnych sądzi, że dla prezydenta ważniejsze niż inwesty-cje w sprawy społeczne są „twarde” programy infrastrukturalne. Gdyby radni mogli zadecydować o zwiększeniu nakładów na edukację kosztem finansowania innych obszarów, zmniejszyliby ilość środków przeznaczanych na sport i kulturę fizyczną lub wodociągi, kanalizację i oczyszczanie ścieków. Dodatkowe środki zdecydowana większość przeznaczyłaby na dodatkowe zajęcia dla uczniów. Natomiast dorośli mieszkańcy Poznania, zapytani w jakiej sferze zwiększyliby wydatki 17 Ponad połowa badanych radnych ocenia je jako „bardzo ważne / kluczowe”.

na edukację, wskazywali najczęściej na zajęcia dodatkowe dla uczniów (25,3%) oraz wyposaże-nie szkół w pomoce dydaktyczne (15%). Przy czym, aby zwiększyć wydatki w sferze edukacji na powyższe cele, mieszkańcy (podobnie jak radni) obniżyliby środki przeznaczane na wodociągi, kanalizację i oczyszczanie ścieków (13,3%) oraz na sport i kulturę fizyczną (12,7%).

Również przedstawiciele urzędów działających na poziomie samorządu uważają edukację za jeden z priorytetów prowadzonej polityki lokalnej. Głównym czynnikiem wpływającym na zna-czenie polityki oświatowej jest skala nakładów finansowych na ten cel, a także związek edukacji z licznymi istotnymi społecznie kwestiami.

Trzeba zatem podkreślić, że perspektywa samorządowa oraz perspektywa mieszkańców Poznania w odniesieniu do kwestii polityki edukacyjnej są bardzo do siebie zbliżone. Mieszkańcy i przedsta-wiciele samorządu traktują problematykę oświatową jako bardzo ważny element polityki samo-rządowej. W związku z tym edukacja może stanowić konkurencję dla innych zadań samorządo-wych (w przypadku Poznania innymi priorytetowymi obszarami w ocenie radnych są inwestycje prorozwojowe, przede wszystkim rozbudowa sieci dróg, a także pomoc społeczna i ochrona zdrowia), ale prawie nigdy odwrotnie, należy bowiem nie tylko do priorytetów finansowych, ale również priorytetów politycznych. Jest też ważnym narzędziem kształtowania przyszłości regionu w kontekście dążenia do wytworzenia warunków sprzyjających rozwojowi innowacji. Zaintereso-wanych oświatą jest wiele grup społecznych i każde działanie mające na celu wprowadzanie zde-cydowanych oszczędności w tym obszarze może budzić protesty i niezadowolenie obywateli, na co wskazuje niechęć radnych do zamykania szkół oraz zdarzające się protesty rodziców i innych członków społeczności lokalnych przeciwko takim działaniom. Choć w Poznaniu istnieje szereg dziedzin, które wymagają transferu znaczących środków (rozbudowa infrastruktury, zwiększenie bezpieczeństwa, poprawa dostępu do służby zdrowia, pomoc społeczna, dbałość o porządek i estetykę), to tylko nieliczni radni biorący udział w badaniu uważają, że powinno im się nadać wyższy priorytet niż obszarowi oświaty. Ponadto sama natura wydatków – dominacja wydatków sztywnych na wynagrodzenia i utrzymanie infrastruktury – sprawia, że samorząd nie ma wielkich możliwości ich zmniejszenia, nawet w sytuacji obniżenia dochodów.

Sprawna realizacja priorytetów samorządu zależy w znacznej mierze od tego, jak wygląda współ-praca w radzie miasta oraz pomiędzy radnymi a prezydentem. Jak wygląda ta współwspół-praca w oce-nie radnych? Radni biorący udział w badaniu uznają obrady rady za zbyt burzliwe oraz dostrzegają ścieranie się przeciwstawnych grup interesów w obrębie samorządu i jego organów. Jednocześ-nie wielu respondentów deklaruje, że rada jest zgodna we wspieraniu działań wykonawczych samorządu, co wyraża się ich zdaniem w popieraniu wniosków zgłaszanych przez prezydenta miasta. Nieco ponad połowa radnych uważa, że władze miasta dobrze dysponują środkami na szeroko pojęty rozwój lokalny, ale ponad jedna trzecia ma na ten temat krytyczną opinię.

Innym ważnym czynnikiem wpływającym na realizację priorytetów polityki samorządowej jest zakres udziału interesariuszy: mieszkańców, na życie których wpływa decyzja oraz organizacji, które chcą reprezentować mieszkańców wobec władz miasta. Radni dosyć wysoko oceniają po-ziom rzeczywistej demokracji w mieście: ponad połowa z nich uznała, że mieszkańcy mają realny wpływ na decyzje podejmowane przez władze samorządowe. Natomiast opinie mieszkańców Poznania na ten temat są podzielone: blisko połowa jest przekonana, że nie posiada takiego wpły-wu (suma odpowiedzi „zdecydowanie nie” i „raczej nie”), a 45% uważa, że ich głos w ważnych spra-wach jest brany pod uwagę przez radnych (suma odpowiedzi „zdecydowanie tak” i „raczej tak”). Mieszkańcy czują się raczej poinformowani o działaniach władz miasta. Lepiej niż radni oceniają prezydenta miasta, większość z nich jest również zdania, że władze raczej dobrze wykorzystują środki finansowe przeznaczone na szeroko pojęty rozwój miasta.

W Poznaniu władze lokalne zasięgają opinii obywateli przed podjęciem ważnych decyzji inwe-stycyjnych i część mieszkańców uczestniczy w konsultacjach społecznych. Jednak sposób ich prowadzania bywa krytykowany. Badani przedstawiciele organizacji pozarządowych uważają, że organizacja konsultacji jest często działaniem fasadowym, a ich wyniki nie są brane pod uwagę podczas podejmowania decyzji przez władze miasta. Również z punktu widzenia radnych współ-praca z organizacjami pozarządowymi oceniana jest niejednoznacznie – choć około połowy ba-danych ocenia ją pozytywnie, to jedna trzecia uważa, że współpraca nie jest dobra.

O: Jesteśmy zapraszani i zdarza się, że bierzemy w nich udział, jak mamy czas. B: Ale uśmiecha się pani?

O: Tak, bo to jest taki troszkę... W sumie nie wiem, po co są te konsultacje, bo miasto i tak robi swoje.

B: Nic z nich nie wynika?

O: Nie, mam wrażenie, że nie. Takie bezsensowne spotkania, pogaduszki. B: Co się na nich dzieje, jakby miała pani opowiedzieć?

O: Omawianie projektów, ustaw. Proponowanie zmian, które w rezultacie i tak nie są ni-gdzie wdrażane. Dla nas, dla ludzi prowadzących organizację trzeciego sektora, to jest tro-chę strata czasu.

W zasadzie w konsultacjach społecznych nie braliśmy udziału. Rzeczywiście są takie rozmo-wy, takie np. że prezes czy wiceprezes idą właśnie do radnych czy do miasta. Bo my starali-śmy się nawiązać kontakt, ale ponieważ nie wpisujemy się w żadne z działań miasta, takie typowe, to jest trochę mało atrakcyjny kierunek polityki naszej […] takie wielkie tabu, […]. Chcielibyśmy, żeby było to mówione głośno, ale to nie ma takiej tradycji tutaj. […] Nato-miast tak, żeby jakieś społeczne konsultacje czy wizerunek – myślę, że nie.

(Pracownik organizacji pozarządowej)