Miejsce ekoinnowacji w Regionalnych Strategiach Innowacji

W opublikowanym przez OECD w maju 2011 r. dokumencie “OECD Reviews of Regional Innovation: Regions and Innovation Policy” podkreślono coraz większą rolę regionów we wdrażaniu krajowych polityk innowacyjnych. Zgodnie z tym opracowaniem zaledwie 4% regionów objętych monitoringiem generowało jedną trzecią całego wzrostu gospodarczego

wszystkich krajów OECD w latach 1995 – 2005 r. Są to na tyle znaczące dysproporcje, że kształtowanie polityki innowacyjnej w regionach zgodnie z zasadami zrównoważenia i trwałości staje się wyzwaniem i koniecznością. OECD zaleca z jednej strony oparcie polityki

innowacyjnej na szczeblu regionalnym o gruntowną analizę silnych strony regionu, a z drugiej – o dokładną analizę trendów zachodzących w globalnej gospodarce.

110

Przeniesienie w ostatniej dekadzie polityki innowacyjnej na poziom regionalny wyniknęło przede wszystkim z przestrzennych zależności pomiędzy przedsiębiorstwami i ich otoczeniem. Poziom regionalny stał się kluczowy dla rozwoju mechanizmów wspierających powstawanie innowacji. Na tym poziomie rozpoczęte zostały projekty, które prowadziły do stworzenia strategicznego podejścia do innowacji i opracowania regionalnych strategii

innowacji. Regionalna Strategia Innowacji ma na celu wspomaganie władz regionalnych i organizacji rozwoju regionalnego we wdrożeniu efektywnego systemu wspomagania

innowacyjności w regionie. Strategia tworzona jest na podstawie analizy potrzeb technologicznych, możliwości i potencjału sektora badawczego oraz przedsiębiorstw w zakresie zarządzania, finansów, szkolenia, organizacji, jak i samej technologii. Powinna określać kierunki polityki innowacyjnej i sposoby optymalizacji regionalnej infrastruktury wspomagającej innowacyjność, zwłaszcza w odniesieniu do jej zgodności z potrzebami małych i średnich przedsiębiorstw [Klepka 2005, str. 4].

Jak wynika z przeprowadzonego w 2010 roku przeglądu Strategii Innowacji dla polskich regionów, w większości strategii priorytety rozwojowe zostały zdefiniowane w sposób horyzontalny. Przeważnie obejmują trzy główne sfery, w których realizowane są działania w zakresie innowacyjnego rozwoju: gospodarkę, kooperację biznesu oraz nauki i otoczenie instytucjonalne. Najczęstsze obszary kluczowe dla rozwoju innowacji w polskich województwach obejmują [Obszary... 2010, str. 27]:

- infrastrukturę wspierania innowacji, - kulturę innowacyjną,

- współpracę i partnerstwo międzysektorowe, - sferę B+R oraz edukacji,

- sferę innowacyjnej świadomości społecznej, - sektor przedsiębiorstw,

- infrastrukturę techniczną,

- zaplecze finansowe dla działań innowacyjnych, - proinnowacyjne otoczenie biznesu,

- politykę regionalną, zarządzanie regionem.

Przegląd Regionalnych Strategii Innowacji polskich województw w kontekście rozwoju ekoinnowacji oraz budowania systemu zrównoważonej i trwałej gospodarki opartej na wiedzy,

111

wykazał, że zagadnienie ekoinnowacyjności w zasadzie nie występuje w obszarze zainteresowań samorządów regionalnych. Ekoinnowacje nie znalazły stałego miejsca w wizjach innowacyjnych regionów ani w wyznaczonych na poziomach strategicznym i operacyjnym celach rozwoju systemów innowacji. Spośród 16 Regionalnych Strategii Innowacji, jedynie pięć zawiera zapisy dotyczące ekoinnowacji, są to województwo lubelskie, opolskie, warmińsko – mazurskie, zachodniopomorskie i podkarpackie.

W przypadku RSI województwa lubelskiego występuje najwyraźniej podejście branżowo

– sektorowe, dwa spośród celów strategicznych dla tego województwa odwołują się do określonych sektorów gospodarki, mianowicie do rolnictwa klasycznego oraz sektora

produktów ekologicznych (integrującego w sobie: produkcję ekologicznej żywności, alternatywne źródła energii oraz agroturystykę). W ten sposób cele RSI w województwie lubelskim nawiązują do kwestii ekoinnowacyjności.

W sformułowaniu wizji innowacyjnej województwa opolskiego znalazły się zapisy dotyczące zrównoważonego rozwoju, brzmiące następująco „…Istnieje klimat sprzyjający rozwojowi badań naukowych, innowacyjności i wpieraniu przedsiębiorczości w duchu zrównoważonego rozwoju….” Dalej w RSI tego województwa zapisano w celu operacyjnym I.3.2. „Rozwój programów promujących kulturę innowacyjności”, że „szczególną uwagę należy zwrócić na promowanie innowacji ekologicznych i prospołecznych oraz na wdrażanie ekologicznych metod zarządzania i produkcji, zwłaszcza w sektorze MSP”.

Regionalna Strategia Innowacji Województwa Warmińsko – Mazurskiego do roku 2020 zawiera ogólny zapis o koncentrowaniu środków na realizację działań według zasad

zrównoważonego i efektywnego rozwój, w tym według założeń gospodarki opartej na innowacjach, a jednocześnie przyjaznej środowisku, wykorzystującej m.in. zieloną energię

oraz czyste i niskoemisyjne technologie. Jednak nie znajduje to bezpośredniego odzwierciedlenia w misji, wizji czy strategicznych celach w RSI tego regionu.

Regionalna Strategia Innowacji Województwa Zachodniopomorskiego na lata 2011 – 2020 pośrednio nawiązuje do rozwoju technologii i innowacji w obszarze energetyki wiatrowej jako regionalnej specjalizacji w zakresie innowacyjności. Jednak również i tutaj brakuje jednoznacznego sformułowania celu dotyczącego wspierania ekoinnowacji.

RSI województwa podkarpackiego jako jedyny z poddanych analizie dokumentów,

wskazuje jednoznacznie i bezpośrednio ekoinnowacje jako ważny obszar rozwoju opartego o przewagę konkurencyjną wynikającą z innowacyjności regionu. Misją województwa według

112

„…wspieranie rozwoju innowacyjnej i konkurencyjnej gospodarki regionu, nastawionej na dobro. Będzie to gospodarka ze znacznym udziałem sektora wysokich technologii, ale zarazem zachowująca i wykorzystująca naturalne walory regionu. Zarówno priorytety rozwoju, jak i cele strategiczne podporządkowane są współczesnym wyobrażeniom o ścisłych i trwałych zależnościach pomiędzy środowiskiem a gospodarką. Gospodarka będzie miała szanse zrównoważonego rozwoju tylko tam, gdzie zostanie zachowane, a nawet odtworzone źródło jej zasilania – ekosystem”.

Wizja województwa sformułowana w RSI Podkarpacia określa region następująco: „Ekologicznie zrównoważona, innowacyjna i konkurencyjna gospodarka – lider w kreowaniu ekoinnowacji.” W ramach celu strategicznego „Stworzenie dobrego klimatu i warunków wspierania powstawania nowych firm innowacyjnych i rozwoju istniejących”, RSI ustala cel operacyjny: wspieranie innowacji proekologicznych.

Według zapisów RSI Województwa Podkarpackiego, celem nadrzędnym w latach 2005 – 2013 jest przyśpieszenie rozwoju regionu drogą wspierania i kreowania innowacji nastawionych na tworzenie dobra – w wymiarze społecznym i ekologicznym. Zrealizowanie tego celu będzie

możliwe jedynie przez zaangażowanie wszystkich uczestników procesu innowacji w sprawnie funkcjonującą sieć – regionalny system innowacji – dającą gwarancję łatwej

wymiany informacji, poglądów, szansę wszystkim osobom i organizacjom zainteresowanym tworzeniem firm i wytwarzaniem produktów spełniających światowy poziom pod względem jakości, użyteczności, ekologiczności.

Założono przy tym, że osiągany wzrost konkurencyjności będzie skutkiem:

- restrukturyzacji tradycyjnych gałęzi przemysłu i kreowania powstawania nowych, nie tylko w sektorze high-technology, ale szczególnie gałęzi nastawionych na wykorzystanie naturalnego potencjału regionu, w tym szczególnie gałęzi niestwarzających zagrożenia dla środowiska,

- stworzenia preferencji dla rozwoju przemysłu służącego ochronie środowiska, a także przemysłu wytwarzającego infrastrukturę ochrony środowiska

- preferencji dla gałęzi wskazywanych jako wybitnie rozwojowe (w tym: technologie służące oszczędzaniu energii, energetyka odnawialna, technologie teleinformatyczne, nanotechnologie, biotechnologie, prozdrowotna gospodarka żywnościowa, usługi, w tym w zakresie ochrony środowiska, usługi turystyczne),

113

- wzrostu zaangażowania firm w zdobywanie certyfikatów systemu zarządzania jakością (seria ISO 9000), środowiskowego (seria ISO 14000, system EMAS) oraz zintegrowanego.

RSI Województwa Podkarpackiego jest jedyną wśród polskich województw strategią, która w bezpośredni sposób łączy cele związane z rozwojem gospodarczym, opartym o innowacje z zasadami zrównoważenia i trwałości. W pozostałych RSI zagadnienia ochrony środowiska i ekoinnowacji są podejmowane ogólnikowo lub nie są wymieniane wśród działań planowanych

w celu rozwoju innowacyjnej gospodarki regionu.

3.2.3. Źródła finansowania ekoinnowacji w przedsiębiorstwach wykorzystywane w realizacji