N apływ ludności ogółem do gminy W ielka W ieś rozkładał się bardzo nierównomiernie zarówno w latach 2 0 0 5 -2 0 0 6 ja k i w latach 2 0 1 0 -2 0 1 1 (ryc. 3). W latach 2 0 0 5 -2 0 0 6 najwięcej osób przeniosło się do graniczącego z Krakowem Giebułtowa (69 osób na 1000 mieszkańców), jed n ak na kolej nych m iejscach znalazły się wsie nie graniczące bezpośrednio z Krakowem. Drugą pozycję Prądnika Korzkiewskiego (50 osób na 1000 mieszkańców) można tłum aczyć tym, że graniczy z gminą Zielonki, w której procesy subur- banizacyjne są najbardziej rozwinięte wśród gmin Krakowskiego Obszaru Metropolitalnego. Na kolejnym miejscu znalazła się wieś Bębło, która jest jedną z najbardziej oddalonych jednostek od m iasta centralnego. Położenie przy drodze krajowej nr 94, powoduje, że dojazd do Krakowa je st dosyć szybki, co mogło spowodować tak duży napływ ludności. Ponadto zauważono spadek napływu ludności w raz z oddalaniem się od granic Krakowa.
23 33 43 53 osób na 1000 mieszkańców Ryc. 3. Napływ ludności ogółem do gm iny W ielka W ieś
W drugim przedziale czasowym zanotowano znaczny w zrost zaintere sow ania m igrantów gm iną W ielka W ieś. Średni napływ ogółem w yniósł 51 osób na 10 0 0 m ieszkańców, w obec 34 osób na 10 0 0 m ieszkańców w pierwszym przedziale czasowym. W latach 20 1 0 -2 0 1 1 nastąpiła znaczna koncentracja analizowanego współczynnika we wsiach położonych najbliżej Krakowa. W sie usytuowane w pierwszym i drugim pierścieniu od granic mia sta zostały zaliczone do najwyższego przedziału w artości (M odlnica - 82%o, M odlniczka - 73%o i Tom aszowice - 69%o). Również w drugim przedziale czasowym zaobserw ow ano spadek napływu ludności w raz z oddalaniem się od granic m iasta. N ajm niej popularną m iejscowością były Będkowice, z racji znacznej odległości zarówno od Krakowa, ja k i od drogi Kraków - O l kusz, co utrudnia i wydłuża dojazd. Ta sytuacja może się zm ienić za spraw ą lepszej komunikacji dzięki wyrem ontowaniu drogi łączącej wieś z główną arterią przecinającą gminę. Wysoki napływ ludności do analizowanej gminy może mieć związek nie tylko z dogodnym położeniem względem sąsiedniego m iasta, ale również z dosyć dużymi inwestycjam i zagranicznym i generu jącym i m iejsca pracy (D om ański, Gw ozdz, Sobala-Gwozdz 2 0 0 9 ). W arto zauw ażyć, że wiele z tych inwestycji można zaliczyć do typu greenfield, czyli powstałych od podstaw na wcześniej niezagospodarowanym terenie. Takie inwestycje w gminie zrealizow ały m.in. Tobacco Trading (budując centrum dystrybucji), oraz A ssociacion Fam iliale M ulliez (o tw ie rając hiperm arket budowlany Leroy M erlin).
O dpływ ludności
5 10 15 20 osób na 1000 m ieszkańców Ryc. 4. O dpływ ludności ogółem z gminy W ielka W ieś
- Zróżnicowanie migracji ludności w Gminie W ielka W ie ś .
Odpływ ludności z badanego terenu był zdecydowanie mniejszy niż na pływ. W latach 2 0 0 5 - 2 0 0 6 najw iększą w a rto ść współczynnika odpływu ludności zanotowano w miejscowości W ielka W ieś (20 osób na 1000 miesz kańców) leżącej w centralnej części gminy. N atom iast wsie leżące w pobliżu Krakowa charakteryzow ały się stosunkowo niskimi w artościam i analizow a nego współczynnika i zostały zakw alifikowane do drugiego i trzeciego prze działu w artości (ryc. 4). Może to św iadczyć o ich wysokiej atrakcyjności jako miejsca zam ieszkania, co powoduje niechęć do wyprowadzania się. W pierw szym przedziale czasowym żadna osoba nie opuściła wsi W ierzchowie. Powo dem może być mała liczba mieszkańców w ynosząca na koniec 2005 r. 413 osób, co oznacza statystyczny brak em igracji. Jed nak w tym okresie mogło dojść do odpływu ludności z om awianej wsi, jed nak był on niezgłoszony do urzędu meldunkowego, przez co nie został ujęty w niniejszej analizie. Odpływ ludności w gminie W ielka W ieś zwiększył z się 10,9%o w pierwszym prze dziale czasowym do 13,1%o w latach 2 0 1 0 -2 0 1 1 . O m aw iany współczynnik cechował się dużą nieregularnością przestrzenną i trudno się tutaj doszukać wyraźnych zależności. Najwyższym i w artościam i cechowały się Czajow ice (32 osoby na 1000 mieszkańców) oraz Prądnik Korzkiewski (20,1 osób na 1000 mieszkańców) graniczące z gminą Zielonki. Z kolei najniższy odpływ ludności zanotowano w Szycach (2,2%o) i Będkowicach (3,7%o).
Procesy suburbanizacji najlepiej oddają m igracje ludności z m iasta cen tralnego do strefy peryferyjnej (ryc. 5.). W latach 2 0 0 5 -2 0 0 6 najwyższymi w arto ściam i napływu ludności z Krakowa charakteryzow ał się Giebułtów (47,2 osoby na 1000 mieszkańców). Na drugim miejscu zn alazł się Prądnik Korzkiewski (4 0 ,5 osób na 1000 m ieszkańców). Prądnik Korzkiewski jest najm niejszą w sią w gminie i w 2011 r. liczył 250 osób, a w pierwszym prze dziale czasowym napłynęło tam z Krakowa jedynie 9 osób, co w przeliczeniu na niewielką populację miejscowości dało tak wysoki wynik. N iewątpliwie jed nak wyjątkowe w alo ry krajobrazowe (Dolina Prądnika) mogły się przy czynić do wyboru tego m iejsca przez migrantów. Zanotowano bardzo dużą różnicę w artości pomiędzy drugą a trzecią w sią, którą były Tomaszowice (20,5%o), natom iast siedem kolejnych miejscowości legitymowało się bar dzo zbliżonymi napływam i ludności z Krakowa w ahającym i się w granicach 17,3%o - 20,1%o. O statnie trzy miejscowości są najmniej popularne wśród mieszkańców m iasta, co ukazują w artości współczynnika napływu: Biały Ko ściół - 5,3%o, Czajow ice - 7,2%o, Będkowice - 7,3%o. Małe zainteresowanie Białym Kościołem i Czajow icam i może wynikać, z położenia na ich terenie Ojcowskiego Parku Narodowego, co znacznie ogranicza możliwości rozwoju osadnictwa. Będkowice są najdalej położoną wsią od Krakowa, przez co czas dojazdu do ośrodka centralnego je st najdłuższy.
2005/2006 r. 2010/2011 r.
N apływ ludności z K rakow a
10 20 30 40 osób na 1000 m ieszkańców Ryc. 5. Napływ ludności z Krakowa do gm iny W ielka W ieś
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy Wielka Wieś.
W latach 2 0 1 0 -2 0 1 1 zauważono zwiększone zainteresow anie terenam i gminy wśród mieszkańców stolicy województwa małopolskiego. Najwyższe wartości współczynnika napływu zanotowano w południowej części bada nej jednostki adm inistracyjnej, gdzie do M odlnicy przeniosło się 63,9 osób na 1000 mieszkańców. Ponadto zauważono, że w raz z oddalaniem się od Krakowa napływ ludności maleje.
W badanym okresie zauważono wzrost natężenia procesów suburbani- zacji na analizowanym terenie. Zdecydowana większość wsi legitymowała się wzrostem napływu ludności z Krakowa (ryc. 6). N ajw yższą dynamikę za obserwowano w południowej części gminy (M odlnica +45,7 osoby na 1000 mieszkańców). Modlniczka, Tomaszowice i Szyce zostały zakwalifikowane do przedziału o najwyższej dynamice przyrostu napływu ludności. Może to być spowodowane oddaniem w 2011 r. odcinka obwodnicy Krakowa łączącego drogę nr 94 z dotychczasowym południowym obejściem m iasta, na czym najbardziej zyskały wymienione m iejscowości. Dzięki temu znacznie skrócił się czas przejazdu na lotnisko, oraz do autostrady A 4 . Również w północno- zachodniej części Krakowa dokonano przebudowy ronda O fiar Katynia, które stało się trzypoziom owym węzłem drogowym znacznie elim inując zatory drogowe, co przekłada się na skrócenie czasu przejazdu z centrum Krakowa do W ielkiej W si.
Zróżnicowanie migracji ludności w Gminie Wielka W ieś...
-Różnica napływu ludności z Krakowa
0 7,5 15 osób na 1000 mieszkańców
Ryc. 6. Różnica napływu ludności z Krakowa do gm iny W ielka W ie ś (2 010/11 r. w porów naniu do 2005/06 r.)
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy Wielka Wieś.
Głównym powodem atrakcyjności gminy jest znakom ita dostępność ko m unikacyjna, zarówno z Krakowa, ja k i z innych części kraju, co je st jednym z podstawowych czynników rozwoju procesów suburbanizacji (Kopecky, Suen 2009; Baum-Snow 2008). Na północ od wymienionych czterech miejscowości można zauw ażyć zdecydowanie niższą dynamikę om awianego współczynni ka. Miejscowości dalej położone od granic m iasta również notowały wzrost zainteresow ania migrantów, jed nak dynamika była tam znacznie niższa. Legitymowały się one także (W ierzchowie, Prądnik Korzkiewski) spadkiem na pływu ludności z Krakowa. W arto zauw ażyć znacznie m niejszą atrakcyjność Giebułtowa, w którym analizow any współczynnik spadł z 4 0,5%o w latach 2 0 0 5 -2 0 0 6 do 24,1%o w latach 2 0 1 0 -2 0 1 1 . Przyczyną mogła być nieco słabsza dostępność komunikacyjna po oddaniu odcinka obwodnicy w Mo- dlnicy oraz znaczne zagęszczenie inwestycji na tym terenie w poprzednich latach, które mogło spowodować niechęć do osiedlenia się m ieszkańców miasta w już relatywnie gęsto zaludnionej okolicy i wybieranie terenów mniej zurbanizowanych.
Analizując udział napływu ludności z Krakowa w napływie ludności ogó łem, zauw ażono brak zależności pomiędzy im igracją z m iasta centralne go a odległością od niego (ryc. 7). N ajw yższym i w arto ściam i badanego współczynnika w latach 2 0 0 5 -2 0 0 6 legitymowały się miejscowości leżące w centralnej części gminy. Natom iast dynamicznie rozw ijająca się Modlnica
i Modlniczka przyciągnęły odpowiednio 50% i 46% nowych mieszkańców spoza Krakow a. Przyczyn można szukać w rozw ijającym się rynku pracy w strefie podmiejskiej (M errim an, O hkawara, Suzuki 1995; Champion 1994; W hite 1993).
Odsetek napływających z Krakowa w napływie ogółem
50 58 66 74 %
Ryc. 7. Udział napływu z Krakowa w napływ ie ogółem do gm iny W ielka W ieś Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy Wielka Wieś
W latach 2 0 1 0 -2 0 1 1 wzrósł udział osób napływających z Krakowa w na pływie ogółem, jednakże część wsi, zw łaszcza w centralnej części badanego terenu, legitymowała się spadkiem migracji z m iasta centralnego. Dużymi w arto ściam i charakteryzow ały się Modlniczka oraz Tom aszowice, jed n ak najw iększy w zro st zanotow ano w najbardziej oddalonych Będkowicach. W yrem ontow anie drogi we wsi oraz coraz powszechniejsze użytkowanie sam ochodów sp raw ia, że tereny bardziej oddalone stają się celem migracji. Ponadto wysokie w alo ry krajoznawcze zw iązane z sąsiedztw em Doliny Będ kowskiej i niska gęstość zaludnienia, mogły być dodatkowym argumentem do zam ieszkania w om awianej miejscowości. Generalnie krakowianie w ybierają tereny bliżej m iasta, co może sugerować zm ianę miejsca zam ieszkania, przy tym samym miejscu pracy. Powodem tego może być chęć uniknięcia długich i bardziej kosztownych dojazdów do miejsca zatrudnienia.
A n alizu jąc saldo m igracji ludności w id ać dom inację Giebułtowa w la tach 2 0 0 5 -2 0 0 6 , w którym w arto ść om awianego współczynnika wyniosła 64 osoby na 1000 mieszkańców (ryc. 8). Poza dogodnym położeniem tak wysoka w artość mogła w iązać się z oddaniem inwestycji deweloperskich, co spowodowało dużą liczbę osób meldujących się we wsi. Kolejne miejscowości
- Zróżnicowanie migracji ludności w Gminie W ielka W ie ś.
(Prądnik Korzkiewski i Szyce) legitymowały się różnicą pomiędzy ludnością napływ ającą a odpływającą na poziomie odpowiednio 3 6 ,0 i 32,1 osoby na 1000 mieszkańców.
Saldo migracji ludności
10 20 30 40 osób na 1000 mieszkańców Ryc. 8. Saldo migracji ludności ogółem w gm inie W ielka W ieś
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy Wielka Wieś.
Należy zauważyć, że są to dwie najmniejsze wsie, biorąc pod uwagę liczbę ludności i ju ż niewielka liczba osób daje wysokie w artości współczynnika. Z kolei najm niej popularnym i wśród m igrantów był Biały Kościół (6,5%o) i W ielka W ieś (7,4%o). W drugim przedziale czasowym zauw ażono zde cydowany w zrost sald a m igracji ludności w m iejscowościach położonych w pobliżu Krakowa. Zdecydowanie w ybijała się M odlnica (7 2 ,0 %o), nato m iast na kolejnych miejscach znalazły się wsie położone w drugim pierście niu miejscowości, licząc od granic m iasta centralnego, czyli Tomaszowice i Szyce, legitym ujące się w artościam i odpowiednio 5 7 ,5 oraz 5 6,5 osoby na 1000 mieszkańców. C o raz większa atrakcyjność om awianych terenów mogła spowodować wzrost cen nieruchomości, co pociąga za sobą poszu kiwanie tańszych terenów w większej odległości od Krakowa. Potwierdzać to może bardzo wysoka w arto ść badanego współczynnika w nieco dalej położonej W ielkiej W si, który w latach 2 0 1 0 -2 0 1 1 w yniósł 35,1%o, oraz w Bęble - 32 ,9 %o. Zauważono mniejszą popularność wsi zlokalizowanych przy granicy z gm iną Zielonki. Miejscowości położone w pobliżu Ojcowskie go Parku Narodowego (Biały Kościół, Czajow ice) cieszyły się najm niejszą p opularnością wśród m ieszkańców, co spowodowało najniższe w arto ści salda migracji ludności.
Analizując strukturę wieku i płci osób napływających do badanej gminy stwierdzono najwyższy udział osób w wieku 2 5 -3 4 lata w pierwszym przedzia le czasowym (ryc. 9). Drugą dużą grupą wiekową były dzieci do 14 roku życia, natom iast osoby w wieku emerytalnym stanowiły niewielką część migrantów.
Ryc. 9. Struktura w ieku i płci ludności napływ ającej do gm iny W ielka W ieś Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy Wielka Wieś.
Z kolei w latach 2 0 1 0 -2 0 1 1 nastąpiła polaryzacja grup wiekowych. N aj większą grupę stanowiły osoby w wieku 3 0 - 3 9 lat oraz dzieci w wieku 0 -9 lat. Biorąc pod uwagę, że pierwsze dziecko kobieta w Polsce rodzi w wieku około 30 lat, można stwierdzić, iż główną grupą biorącą udział w suburba- nizacji W ielkiej W si są rodziny (rodzice w wieku 3 0 - 3 9 lat z dziećmi - dzieci w wieku 0 - 9 lat). W iąże się to z chęcią poprawienia standardu życia oraz mniejszymi opłatami poza miastem centralnym. W wieku trzydziestu kilku lat można zaciągnąć również d ługoterminowy kredyt hipoteczny na zakup domu lub m ieszkania. W przypadku osób starszych je st to znacznie trudniejsze ze względu na ich mniejszą zdolnością kredytową. Stąd też zmniejszenie się na pływu osób powyżej czterdziestego roku życia. Podobne trendy są widoczne również w Stanach Zjednoczonych (Crom artie, Nelson 2009) oraz w Wielkiej Brytanii (Kenneth, M acieski 2009).