W stęp
Brak zbytu na produkty rolnicze, niskie ceny zbytu produktów, a wysokie ceny nawozów, paliw, elektryczności i pozostałych środków produkcji powodują, że produkcja rolnicza jest nieopłacalna i według wielu rolników zbędna. Z tego też względu rolnicy produkują tylko tyle, żeby zaspokoić wyłącznie własne potrzeby. W związku z tym nawet przydatne dla upraw rolniczych tereny pozostawia ne są odłogiem, a uprawia się tylko na niewielkich działkach przydomowych. Zresztą aktualnie nawet i te niewielkie obszary uprawne nie są utrzymywane w odpowiedniej kulturze. Opuszczone (nie wypasane już) hale, łąki i pastwiska, a także grunty orne przyroda sama „zagospodarowała” w naturalny sposób po przez sukcesję wtórną. W skali europejskiej są to unikalne obszary o czystym środowisku, przepięknych lasach, poprzecinane gęstą siecią rzek i jezior, gdzie człowiek ma możliwość spotkać się „sam na sam” z prawie dziewiczą przyrodą (lasy, dzikie zwierzęta, zarybione czyste akweny). Tereny te należy wyekspo nować, zwłaszcza dla turystów chcących wypocząć od zgiełku zaludnionych i hałaśliwych miast.
Około 3/4 rolników nie może utrzymać się z rolnictwa i musi m ieć dodatko we źródło dochodów. Zbędna w gospodarstwach rolniczych siła robocza musi znaleźć możliwości zatrudnienia poza rolnictwem.
Gospodarstwa poniżej 5 ha nie m ają kontaktu z rynkiem i konieczne jest opracowanie systemu pozwalającego na osiągniecie przychodu z ich nieraz specy ficznej, niskotowarowej, ale wysoko jakościowej produkcji i charakterystycznych
dla regionu i pory roku usług. W tym celu na pewnych terenach musi nastąpić rozwój odpowiedniej infrastruktury typowej dla odpowiednich rejonów, jak turystyka, usługi, handel, komunikacja, rzemiosło itp.
Jedną z dróg sprzedaży tych produktów jest o fe r ta a g ro tu r y s ty c z n a , czyli sprzedaż bezpośrednia towarów i usług bez konieczności zabiegania o pośred nictwo różnych instytucji handlowych. Eliminacja pośredników pozwoli na uzy skiwanie większego dochodu bez konieczności podnoszenia ceny na oferowane produkty. Oferta agroturystyczna obejm uje zarówno pobyt w gospodarstwie dysponującym odpowiednim zapleczem lokalowym wraz z całodziennym wy żywieniem sporządzanym w gospodarstwie lub możliwością kupna świeżego surowca dla sporządzania posiłków przez turystów, jak też usługi w zakresie wypożyczenia sprzętu sportowego, konia, bryczki, organizacją kuligu, wędko wania, zbierania grzybów, owoców i ziół, a nawet możliwością uczestniczenia w pracach polowych lub w zagrodzie.
Działalność agroturystyczna dotyczy nie tylko zbytu produktów żywnościo wych wytworzonych we własnym (często ekologicznym gospodarstwie), ale też różnego rodzaju drobnych usług zarówno bytowych, kulturowych, jak też oferty rozrywkowej, turystycznej i sportowej, w tym często turystyki bądź sportów kwalifikowanych i ekstremalnych.
Gospodarstwo organizujące pobyt turystów w gospodarstwie rolniczym oraz oferujące wyżej wymienione usługi uważać można za g o s p o d a r s t w o a g r o t u r y s t y c z n e , o ile działalność turystyczna nie stanie się działalnością podstawową1.
Obszary gmin uzdrowiskowych charakteryzujące się lepszymi glebami i kli matem bardziej sprzyjającym zarówno uprawie, jak i hodowli zwierząt gospodar skich, a równocześnie nieskażone metalami ciężkimi powinny być wykorzystane do produkcji zdrowej żywności w gospodarstwach ekologicznych. Powinny one produkować żywność nie tylko dla zaopatrzenia swego gospodarstwa, ale także na zaopatrzenie sanatoriów, żłobków, przedszkoli, kolonii młodzieży. Oczywiście produkty te muszą być droższe, ale posiadając odpowiednie atesty, będą chętnie kupowane przez amatorów dobrej, zdrowej żywności.
Rejony wiejskie należy ożywić tak, aby wszechstronne walory krajobra zów pokrytych pięknymi lasami i gęstą siecią potoków, rzek i jezior zostały wykorzystane.
1 A. Wiatrak, Podstawy organizacyjno-prawne i marketingowe usług agroturystycznych, [w:] Agro turystyka i usługi towarzyszące, Projekt SAPARD, Kraków 2005.
R ynek zbytu na produkty: ro ln e, przetw ory, grzyby, jagod y
W gminach uzdrowiskowych lub na terenach dogodnych do wypoczynku w go spodarstwach agroturystycznych z roku na rok zwiększa się zapotrzebowanie na specyficzne produkty spożywcze oraz przedmioty wytworzone przez ludność miejscową. Aby osiągnąć powodzenie w drobnym handlu i sprzedaży bezpo średniej, konieczne jest produkowanie zdrowej i taniej żywności w tradycyjny sposób, z wykorzystaniem naturalnych walorów środowiska z zachowaniem dobrej praktyki rolniczej lub z gospodarstw ekologicznych. Nieodzowne jest stosowanie przyjaznej dla środowiska agrotechniki oraz wyeliminowanie synte tycznych środków ochrony roślin, nawozów i pasz.
Osiągnięta wysoka jakość produktu będzie zachowana dzięki bezpośredniej szybkiej dystrybucji i sprzedaży z wyeliminowaniem transportu na duże odległo ści. Bezpośrednia sprzedaż lub dostawy do klientów wyeliminują pośredników i pozwolą zaoszczędzić czas klienta. Po dokładnym sondażu i rozpoznaniu rynku zbytu sprzedawcy bezpośredni będą mogli dokładnie określić rodzaj produktów, ich ilość i czas dostawy, co wyeliminuje gromadzenie zapasów i wyeliminuje ewentualne straty w postaci produktu niesprzedanego w terminie. Dotyczy to w mniejszym stopniu oferty produktów rzemiosła artystycznego i rękodzieła, jednak niezwykle ważne jest szczególnie w wypadku pozyskanego runa leśnego i łatwo psujących się produktów spożywczych. Powyższe odnosi się też do sprze daży lokalnej na tradycyjnych jarmarkach i targach, gdzie znajomość potrzeb i wielkość oferty ma zasadnicze znaczenie, gdyż przywieziony w nadmiarze i nie- sprzedany, łatwo psujący się produkt lub surowiec ulegnie zniszczeniu, narażając sprzedającego na straty.
W okresie, gdy brak jest regularnych ofert kontraktacyjnych i bardzo spora dycznie pojawiających się punktów skupu, możliwość określenia wielkości oferty i czasu dostawy jest bardzo ważna. W badaniach rynku produktów szybko zby walnych pomocne są związki producenckie, organizacje rolnicze, ODR-y, a także prowadzone przez naukowców badania oparte na wywiadach i sondażach przy użyciu skomplikowanych technik marketingowych. Uzyskuje się na ich podsta wie cenne wskazówki na temat optymalnej wielkości produkcji i optymalnego zarządzania punktami sprzedaży, ich rozmieszczenia i czasu oferty handlowej.
Sad ow n ictw o i o grod n ictw o
Sadownictwo i ogrodnictwo „ekologiczne” w zasadzie istnieje wyłącznie w ogro dach przydomowych, a rozmiar ich produkcji nie zawsze starczy nawet na własne potrzeby. Plony warzyw są niskie, mało dorodne. M ają jednak tę zaletę, że przy
ich uprawie nie stosuje się żadnych środków chemicznych, zatem nie są skażone pestycydami, nie ma też w tych rejonach zanieczyszczenia metalami ciężkimi. Nadwyżki owoców i warzyw mogą być oferowane do sprzedaży bezpośredniej jako towary wysokiej wartości konsumpcyjnej.
Wyprodukowane w gospodarstwie przetwory, odpowiednio zapakowane, mogą być sprzedawane w lokalnych sklepach ze zdrową żywnością. Zagranicz ne grupy producenckie mają własne sieci sprzedaży na terenie położonym we własnej lub ościennych gminach lub za granicą. Producenci win, serów, wódek i likierów mają opracowane szlaki turystyczne z degustacją, promocją i wspól nymi sklepami.
W rejonie Łącka, gdzie mamy do czynienia z dużymi sadami handlowy mi oprócz produkcji owoców od lat rozwija się produkcja lokalnego trunku wysokoprocentowego „Łąckiej śliwowicy” (Daje krzepę, krasi lica nasza Łącka śliwowica).
P ro d u k ty p szczelarskie
Regionalne, większe lub mniejsze pasieki stwarzają warunki do produkcji miodu, wosku, propolisu i innych produktów wytwarzanych bezpośrednio przez pszczoły bądź odpowiednio przetworzonych. Kremy, maści, nalewki i miody pitne mogą i znajdują bardzo chętnych nabywców, a odpowiednia zachęta i reklama poszerza ich krąg. Dużym powodzeniem cieszą się artystyczne wyroby z wosku naturalne go, które obok rzeźb i wyrobów z drewna są coraz chętniej kupowane zarówno na kiermaszach i wystawach rolniczych czy ogrodniczych, jak też na festynach organizowanych z okazji obchodów różnorakich świąt i uroczystości. Producenci miodu również powinni się jednoczyć w zespoły. Pomoże to w uzyskiwaniu cer tyfikatów jakości, organizowaniu własnych sklepów i sieci dystrybucji. Chodzi o to, aby bardzo dobrej jakości miód spadziowo-kwiatowy uzyskiwał stosowne atesty i był sprzedawany jako nieskażony produkt bez pośredników, a więc taniej niż w sklepach i supermarketach w miastach.
P ro d u k ty p o ch o d zen ia zw ierzęcego
Jeżeli chodzi o hodowlę, to w stosunku do okresu sprzed 20 lat, pogłowie bydła zmniejszyło się o 60%, a owiec nawet o 70%. Brak zbytu na produkty rolnicze, wysokie ceny nawozów i koszty uprawy powodują, że produkcja rolnicza jest mało opłacalna. Obecnie nie ma potrzeby odbudowywania poprzedniego stanu w obsadzie zwierząt. Powrót do hodowli musi następować w sposób ograniczo
ny, w gospodarstwach agroturystycznych i ekologicznych. W niższych partiach gór należy rozwijać hodowlę bydła mleczno-mięsnego, natomiast w wyższych partiach hal powrócić oczywiście także w sposób sterowany do hodowli owiec. Często promowana jest hodowla owiec na halach w celach również tzw. kultu rowych lub krajobrazowych. Widok pasącego się stada owiec podnosi w sposób oczywisty walory krajobrazowe terenów zarówno górskich, jak i nizinnych. Od powiednio urządzony szałas z wytwarzanymi na miejscu produktami mlecznymi (oscypek, bundz, bryndza, żętyca) zwabi każdego przechodzącego turystę, który po miłej rozmowie z bacą chętnie coś zakupi. Przy okazji może to być też inny rodzaj miejscowych produktów wytwarzanych w okolicznych gospodarstwach lub przedmioty wytworzone przez miejscowych artystów, które turyści chętnie kupują na pamiątkę miło spędzonych wczasów w gospodarstwie agroturystycz nym lub pobytu w sanatorium czy pensjonacie.
Hodowla owiec ma m.in. dostarczać młode skopki na tzw. atrakcyjne „piecze nie barana na rożnie”, mleko dla turystów oraz na produkcję własnych dobrych serów, jak to ma miejsce w Szwajcarii, Austrii czy we W łoszech.
Simentale to bydło wszechstronnie użytkowe. Rasa ta jest dobrze przygotowa na do warunków górskich. Simentale produkują mleko o 20% bogatsze w białko od krów nizinnych czarno-białych. Ma ono duży procent tłuszczu i dużą zawar tość soli mineralnych, jest bardzo dobre do produkcji jogurtów. Wyroby z tego mleka mają wyśmienity smak, pod warunkiem że przy ich produkcji zostanie zachowana właściwa higiena. Czyste naczynia, starannie myte ciepłą wodą wy miona przed udojem, odpowiednia ściółka i usuwanie obornika, wreszcie szybka dostawa najlepiej do własnej, lokalnej mleczarni, zabezpieczą uzyskiwanie zdro wych i smacznych produktów. Możliwość pokazania turystom sposobu produkcji oraz zapewnienie udziału w degustacji przekona ich do produktu i zachęci do systematycznego zaopatrywania się u konkretnego lokalnego producenta. Bar dzo dobrze jest przyjmowana firmowa degustacja połączona z ewentualnymi występami lokalnych grup folklorystycznych Zapleczem dla dostarczania go spodarstwom agroturystycznym dobrego materiału hodowlanego i właściwej informacji powinny być firmy hodowlane i odpowiedni doradcy.
Specyfika obszarów górskich dostrzegana była od dawna już w odległych wiekach, czego przykładem jest fakt stworzenia w prawie wołoskim zasad zasied lania i organizacji wsi pasterskiej. Według tego prawa, przybywającym na tereny górskie osadnikom przez okres 24 lat przysługiwał tzw. okres wolnizny, co ozna czało, że chłopi przez ten czas nie byli obciążeni żadnymi świadczeniami ani na rzecz właściciela, ani państwa. Warto zaznaczyć, że po tym okresie świadczenia były tu znacznie niższe niż we wsiach typowo rolniczych na terenach nizinnych. Był to zatem jeden z pierwszych przykładów stosowania polityki regionalnej, uwzględniający wyższy stopień trudności życia i produkcji w górach.
Produkcja jest tutaj droższa, dlatego też w takich regionach należy stosować nie tylko ulgi, a nawet zwolnienia podatkowe, jak również stworzyć odpowiednie formy dopłat i różnego rodzaju zachęt i pomocy organizacyjnych, aby ludzie, pracując w trudniejszych warunkach, mieli nie gorsze dochody od rolników nizinnych.
Z ap o trzeb o w an ie na usługi: p rzejażd żki k on n e, przew ozy sam och od ow e, w ypożyczanie row erów itd.
W określaniu wielkości zapotrzebowania klienta na usługi rekreacyjne koniecz ne jest nastawienie się na myślenie z perspektywy klienta z możliwością zaofe rowania mu usługi, zanim on jeszcze o niej pomyślał. Oferta aktywnych form wypoczynku pozostaje w ścisłej zależności od potencjału regionu (turystyka rowerowa, turystyka piesza, konna, kajakarstwo i żeglarstwo, narciarstwo itp.). Zarówno w badaniu zapotrzebowania, jak też przy zawieraniu umowy na tego typu usługi pomocne jest umieszczenie informacji o ofercie w folderach informa cji turystycznej lub na własnych stronach internetowych. Szczególnie ta ostatnia forma informacji pozwoli nam na perspektywiczne spojrzenie na rodzaj potrzeb i dostosowanie się do oczekiwań konsumenta. Oczywiście usługi specjalistyczne często wymagają specjalnego sprzętu i obsługi, stąd ich wykonywanie przekra cza niejednokrotnie możliwości gospodarstwa agroturystycznego. Prowadzone one mogą być przez odrębne podmioty gospodarcze, jednakże w kooperacji z oferentami miejsc noclegowo-żywieniowych. Szczególnie ważne jest to w wy padku sportów zimowych, gdy oferta noclegowa i oferta urządzeń do uprawiania narciarstwa (sprzęt, wyciągi narciarskie, instruktorzy itd.) musi pozostawać ze sobą w ścisłej kooperacji. W zapotrzebowaniu na usługi, takie jak przejażdż ki konne, przewozy samochodowe, dostarczanie wyrobów twórców ludowych czy wypożyczanie rowerów - sprzedawca bezpośredni powinien poznać bądź przeprowadzić analizę rynku lokalnego i konkurencji i kreować zadania mar ketingowe, wyznaczając cele jednostkowe. Praktyka wykazuje, że jest to proces bardzo skomplikowany.
Sp rzed aż ry b p o łączo n a z w ęd kow aniem i ew en tu alnym w łasn oręczn ym przygotow an iem do spożycia
Potencjalne możliwości rozwoju rybołówstwa i uprawiania wędkarstwa są bar dzo duże i ten kierunek ze względu na liczne jeziora, czyste i bystre rzeki, poto ki i małe płynące cieki powinien być preferowany zwłaszcza w odniesieniu do
pstrągów, na które w całym sezonie jest bardzo duże zapotrzebowanie. O bec nie wędkarstwo opiera się praktycznie na zarybianiu rzek prowadzonych przez Polski Związek Wędkarski. Istnieje też wielka ilość ośrodków hodowli pstrąga, które przyciągają turystów, a tym samym utrzymują i kreują nowe miejsca pracy, przynosząc dochód właścicielom.
Przykładem jest łowisko pstrąga w Hoczowie, zlokalizowane tuż przy drodze nr 896 Ustrzyki Górne - Ustrzyki Dolne. Do prymitywnego stawu podłączono strumyk wody z lokalnego potoku. W łaściciel hoduje także pstrągi w stawie po łożonym bliżej zabudowań, skąd zarybia stawy przeznaczone do wędkowania. Wędkarze za złowione pstrągi płacą odpowiednią stawkę, z tym że mogą taniej kupić także pstrągi wyłowione przez właściciela, bo nie ma dopłaty za przyjem ność wędkowania. Podobne łowiska w stawach spotykamy w całej Polsce, np. nad rzeką Wdą w Borach Tucholskich, w okolicy Lusiny k/Krakowa, przy drodze do Ustronia i inne. Bardziej zorganizowanym ośrodkiem hodowli pstrąga dla tury stów jest „Pstrąg w leśniczówce’, gdzie oferuje się pobyt w uroczym miejscu, wy cieczki, zdrową żywność i możliwość wędkowania. Takie ośrodki hodowli pstrąga mają duże powodzenie i tego typu działalność należy popierać, gdyż możliwości osiągania dochodu są bardzo duże. Atrakcją są w niektórych ośrodkach restau racje przy stawach lub m iejsca postojowe z rusztem, gdzie złowionego pstrąga lub inną rybę można sobie usmażyć lub zamówić tego typu usługę. Jak twierdzą miejscowi ludzie „wszystkie pstrągi idą jak woda”. Konieczne są nowe inicjatywy w rozwijaniu tego typu sprzedaży bezpośredniej. Prowadzenie podobnej dzia łalności daje możliwość zatrudnienia i dochodu dla całej rodziny.
M yślistw o
Aktualnie w polskich lasach polują zarówno myśliwi krajowi, jak i zagraniczni, którzy najchętniej przyjeżdżają do dobrze urządzonych luksusowych leśniczó wek, gdzie po trudach polowania mogą dobrze zjeść i skorzystać z urządzeń sanitarnych (gorąca woda, tusz itp.). Domek myśliwski może być wyposażony na wet w basen z ciepłą wodą, kominek itp. - wówczas w sezonie łowieckim będzie on przez cały czas okupowany przez myśliwych również z krajów zachodnich. Stwarza to możliwość uzyskania dochodu nie tylko z tytułu uzyskanych trofeów, ale też ze sprzedaży bezpośredniej potraw, pamiątek, usług hotelowych, przewod nickich i innych. Runo leśne i grzyby mogą też przy odpowiednich zdolnościach zbieracza i sprzedawcy przynieść dochody pozarolnicze w gminach o dużym nasileniu ruchu turystycznego lub położonych w niewielkiej odległości od miast, w których można te produkty sprzedać na straganie.
Z ap o trzeb o w an ie na o fertę kulturow ą, reaktyw ow anie zespołów , obrzędów
Dla gospodarstwa agroturystycznego ważne są oferty produktów kultury, w tym reaktywowanie zespołów ludowych, tanecznych, wokalnych i innych, a także odrodzenie ciekawych, interesujących obrzędów, jak i grup twórców ludowych. Zapotrzebowanie na ofertę kulturową jest ściśle powiązane z ilością potencjal nych odbiorców. Powinna ona zawierać elementy historii i kultury regionalnej charakterystyczne dla danego regionu często z ciekawymi odniesieniami do grup etnicznych i zawodowych. Występy tych grup na festynach, targach i wystawach, regionalne przeglądy twórców mogą w wielkim stopniu urozmaicić pobyt i przy ciągnąć nowych turystów, a wraz z nimi ich pieniądze przeznaczone na zakupy w sprzedaży bezpośredniej. Wyroby rzemiosła i artystów ludowych, takie jak wyroby kowalskie, swetry, drabinki, kożuchy, kamizelki, kierpce i inne obuwie ludowe, ciupagi, rzeźby, hafty, koronki, kobiałki, drewniane naczynia lub sztućce są w stałej ofercie sprzedaży bezpośredniej na targach, kiermaszach, wystawach rolniczych, festynach lub oferowane na stoiskach przy ciągach spacerowych w uzdrowiskach lub miejscowościach wczasowych.
P od su m ow anie
Od każdego sprzedawcy oczekuje się pełnego zaangażowania w sprzedaży bez pośredniej produktów rolnych czy spożywczych, rzetelności, dotrzymywania terminów, inicjatywy oraz twórczego podejścia w tworzeniu rynku zbytu na takie produkty. Sprzedawca produktów rolnych winien wykorzystać wszystkie możliwości pojawiające się na rynku, poznać swoich klientów, konsumentów, a rów nocześnie przestrzegać standardów krajowych i unijnych. K onieczne są przy tym podstawowe um iejętności analizy dostępnych danych z zakresu rynku, marketingu, strategii działania w gospodarstwie, monitorowania reali zacji celów oraz zmian zachodzących na rynku, elastyczne dopasowywanie się do zmieniających się czynników. W działaniach swych powinien uwzględnić norm y i rozwiązania stosowane w Unii Europejskiej. Z najom ość produktu, strategii marketingowej, elementów prom ocji i reklamy usług agroturystycz nych, um iejętność analizy rynku, wyszukiwania nisz rynkowych oraz ocena własnych możliwości i własnego majątku są konieczne do rozpoczęcia działal ności i prowadzenia jej z sukcesem przy wykorzystaniu posiadanych środków i zasobów pracy ludzkiej.
Zbędna w gospodarstwach rolniczych siła robocza musi znaleźć możliwości zatrudnienia poza rolnictwem. W tym celu powinien nastąpić rozwój odpo
wiedniej infrastruktury typowej dla rejonów wiejskich i poprawa możliwości bezpośredniej sprzedaży takich dóbr jak żywność, turystyka, usługi, handel, komunikacja, rzemiosło itp.
Produkty agroturystyczne i rolnicze powinny być wykorzystane nie tylko dla turystów przybywających, ale również dla okręgów przemysłowych. Wobec tego należy zorganizować związki producentów płodów rolnych preferowanych dla terenów oddalonych od rynków zbytu.
Personel Ośrodków Doradztwa Rolniczego powinien zostać przeszkolony w zakresie usług agroturystycznych. Nie wystarczy mieć wiedzy, jak produko wać, ale co uprawiać i jak sprzedać w danym rejonie. Aby produkty dobrze się sprzedawały i przynosiły dobry dochód rolnikom, musi być ścisła współpraca producenta - sprzedawcy i doradcy.
B ibliografia
Ekologiczne i ekonomiczne uwarunkowania rozwoju gospodarczego Karpat Po łudniowo-Wschodnich, Międzynarodowa Konferencja Naukowa, Ustrzyki
Dolne 1995.
Curzydło J., Gałka A., Mundała P., Legutko S., Farm tourism in the Bieszczady re
gion and its growth potential, The Poznań Society for the Advancement of the
Arts and Sciences, Int. Conference Mistelbach, Poznań - Mistelbach 2002.
Plan rozwoju obszarów wiejskich. Wspieranie przedsięwzięć rolnośrodowisko- wych i dobrostanu zwierząt, MRIRW, Warszawa 2005.
Polityka rolna w rejonach górskich we Francji, [wybór artykułów z:] „L'information
Agricole” czerwiec 1995, nr 679, Wyd. Polsko-Francuskie Forum Rolnicze, Regionalne spotkania Polskich i Francuskich Izb Rolniczych w latach 1997 -1 9 9 8 .
Wiatrak A., Podstawy organizacyjno-prawne i marketingowe usług agrotury
stycznych, [w:] Agroturystyka i usługi towarzyszące, Projekt SAPARD, Kra
ków 2005.
S u m m ary
The farm tourism is attractive and perspective kind of beyond agricultural activity for inhabitants of the country. The rural areas provides remarkable conditions for the development of mass tourism and recently also farm tourism. The far mers offers accommodation and full board. Guests can also prepare meals by
themselves using milk, cheese, fresh vegetables, honey and meat. Clients can take donkey rides, play table tennis, ride bicycles, angling in the ponds and stre ams and horse riding. The direct sale is one of the main advantage for the farm tourism. The farm tourism with direct sale offers inexpensive accommodation, full board and different forms of activities for the guests and new workplace and income for host families.