MONOPOLE PAŃSTWOWE

M onopol p ań stw o w y p olega n a p o w ierzen iu p a ń s tw u w y­

łącznego w y k o n y w an ia ok reślo n ej czynności gospodarczej.

M onopol sp iry tu so w y p olega n a ty m , że p ań stw o m a w yłączne p raw o sprzedaży sp iry tu su ; rzecz p ro sta , że p rzy w y k o n y w a­

n iu w yłącznego p ra w a sp rzed aży zm onopolizow anego p ro d u k ­ tu , o rg a n y pań stw o w e m ogą się posługiw ać k u p ca m i i sk le­

p am i p ry w a tn y m i.

M onopol ty to n io w y p olega n a p o w ierz an iu p a ń s tw u w y­

łącznego p ra w a sprzedaży w yrobów tytoniow ych.

D aliśm y pow yżej p rz y k ła d y państw ow ego m onopolu sprzedażnego.

Często z m onopolem sp rzed ażn y m połączony je s t m onopol p ro d u k cji. Je że li p ań stw o m a w yłączne p ra w o p ro d u k o w a­

n ia w y robów tytoniow ych, albo sp iry tu su , to w ted y m a m y do cz ynienia z m onopolem p ro d u k c ji i sprzedaży.

M onopole pow yżej przytoczonego ty p u są tw o rzo n e dla celów fisk aln y ch , in n y m i słowy, d la o siągnięcia w ysokiego do­

chodu, w pływ ającego do k a s y s k a rb u p ań stw a.

R o zp atrzy m y pew ne stro n y działalności ty c h m onopoli w p rze d w o jen n ej Polsce.

M onopol sp iry tu so w y n ab y w a ł s p iry tu s su ro w y z gorzelni p ry w a tn y c h . M onopol sp iry tu so w y b y ł je d y n y m nab y w cą sp iry tu su surow ego, pędzonego p rze z gorzelnie.' W te n spo­

sób m onopol sp iry tu so w y b y ł je d y n y m nab y w cą s p iry tu s u su ­ row ego. P ew n e w y ją tk i, k tó ry m i się nie będziem y zajm ow ać, były przew id zian e w u sta w ie o m onopolu sp iry tu so w y m .

M onopol ty to n io w y był je d y n y m k ra jo w y m u p ra w n io ­ nym n ab y w c ą ty to n iu , pro d u k o w an eg o n a p la n ta c ja c h k r a jo ­ w ych i sprow adzanego z zagranicy.

M onopol p ro d u k c ji w m onopolu sp iry tu so w y m spro w ad zał się do tego, że m onopol sp iry tu so w y we w łasnych za k ła d ac h re k ty fik o w a ł su ro w y sp iry tu s i w e w łasnych za k ła d a c h rozle­

w ał go w butelk i.

M onopol p ro d u k c ji w m onopolu ty to n io w y m sp ro w ad za ł się do tego, że m onopol ty to n io w y p ro d u k o w a ł w e w łasn y ch za­

k ła d a c h w y ro b y tytoniow e.

N aszym zdaniem , m onopol p ro d u k c ji je s t raczej niepo­

trz e b n y m d o d atk iem do m onopolu sprzedażnego. Monopol sp rzed ażn y m oże lepiej fun k cjo n o w ać i sk o n c en tro w ać sw ą uw agę n a isto tn y c h za g ad n ien ia ch g o sp o d a rk i m onopolow ej, jeżeli sam nie u p ra w ia p ro d u k cji.

Je że li p o lski m onopol sp iry tu so w y d aw a łb y zam ów ienia p ry w a tn y m re k ty fik a c jo m i rozlew niom , to m ógłby n ie za­

p rz ą ta ć sw ej uw agi ty m i sp raw am i. P ożyteczną ro lę sp e łn i­

ła b y przeciw staw n o ść pom iędzy d o staw cam i a odbiorcą. Ł a t­

w iej m oże odm ów ić m onopol sp iry tu so w y o d b io ru źle i n ie ­ sta ra n n ie p rze re k ty fik o w a n eg o lu b rozlanego sp iry tu su od r e k ty fik a c ji i rozlew ni p ry w a tn y c h , niż od w łasn y ch z a k ła ­ dów. R zecznicy m onopolów p ro d u k c y jn y c h tw ie rd z ą sta n o w ­ czo, że k o n tro la p ro d u k c ji d a je się znacznie lep iej p rz e p ro ­ w adzić w z a k ła d ac h p aństw ow ych, niż w p rze d sięb io rstw a ch p ry w a tn y c h ; u w a ż a ją oni, że tru d n o je s t się zabezpieczyć przed n ie leg a ln ą sp rzed ażą n a b o k u przez p rze d sięb io rstw a p ry w a tn e s p iry tu s u i w ytw orów tytoniow ych.

M onopole sk arb o w e p ro w a d zą ta k ą polity k ę, aby osiągnąć n ajw ięk sz e dochody; n iek ied y o b n iż ają ceny sw ych p ro d u k ­ tów , gdyż w ted y o sią g ają w iększe dochody w sk u te k zw ięk­

szonego zbytu.

W ażna je s t p o lity k a m onopoli w sto su n k u do dostaw ców , ja k np. do gorzelni, b ędących d o staw cam i s p iry tu s u surow ego.

P oniew aż m onopol sp iry tu so w y je s t je d y n y m odbiorcą s p iry tu s u surow ego, to w w y p ad k u , gdyby nie n a b y ł od d an e j gorzelni sp iry tu su surow ego, to ta zo stałab y się bez odbiorcy k rajow ego.

P rz y d o sta w ac h d la in ty tu c ji pań stw o w y ch często je s t s t o ­ sow ana m e to d a p rz e ta rg u , i w ted y d ostaw ę o trzy m u je

przed-eięb io rca o fia ru ją c y n ajd o g o d n iejsze w a ru n k i, a za te m n a j.

niższą cenę. P rz y m etodzie p rz e ta rg u o trz y m a n ie o b sta lu n k u rządow ego s ta je się tra n z a k c ją doryw czą; p rz y je d n y m p rz e ­ ta rg u u trz y m u je się je d e n p rze d sięb io rc a, p rzy n a s tę p n y m — in n y i t. d.

S tosow anie zabiegu p rzetarg o w eg o je s t niem ożliw e w tedy, jeżeli m onopol je s t je d y n y m odbiorcą. G orzelnia nie będzie pęd ziła sp iry tu su , jeżeli nie m a zapew n ien ia, że p ań stw o go nabędzie. M onopol u k ła d a sto su n k i ze sw ym i d ostaw cam i w pew ien o k reślony sposób, p rzy d ziela im o b sta lu n k i w ed­

ług określonego zw ykle przez u sta w y p la n u . T a k np. m ono­

pol sp iry tu so w y w P olsce p rzy d zielał w edług o k reślo n y ch za­

sad zam ów ienia gorzelniom rolniczym , o k re śla ł im ro zm iary w ypędu, oznaczał im ró żn e ceny za d o sta rc zo n y sp iry tu s, w za­

leżności od położenia i ro zm iaró w gorzelni. T a k np. gorzel­

n ie w iększe, albo położone w pew nych o k ręg a ch o trzy m y w a­

ły niższe ceny, niż g o rzelnie m niejsze, albo położone w innych okręgach. T łum aczyło się to m otyw em pew nego planow ego p rzy d z iału różnym okolicom k r a ju korzyści p łynących z pę­

dzenia sp iry tu su .

T a m e to d a p rzy d z iału zam ów ień z n a jd u je się w ja sk ra w e j sprzeczności z m eto d ą p rz e ta rg u . P rz e ta rg n ie d a je żad n ej pew ności p rzed sięb io rcy , że jego p ro d u k t będzie n ab y ty ; p rze d sięb io rc a s ta je zatem p rzed p e rsp e k ty w ą odosobnio­

nych i doryw czych tra n z a k e ji. P rz y planow ym p rzy d z iale za­

m ów ień d ostaw cy d la m onopolu u zy sk u ją pew ność o d bioru prod u k o w an eg o przez siebie to w a ru n a określo n y ch w a ­ ru n k a c h .

W pew nych d ziałach pań stw o je s t je d y n y m o d b io rcą p ew ­ nych p ro d u k tó w . T a k np. p ań stw o je s t je d y n y m k rajo w y m o dbiorcą sp rz ę tu w ojennego. Jeżeli drogi żelazne są w łasn o ­ ścią jedynego p rze d sięb io rstw a państw ow ego, to to o sta tn ie je s t je d y n y m k ra jo w y m n ab y w c ą ta b o ru kolejow ego. N iem al zaw sze p ań stw o sto s u je m etodę planow ego, obliczonego n a dłuższe o k resy czasu p rzy d z iału zam ów ień, in n y m i słowy, w y tw arza stałe, określo n e sto su n k i pom iędzy sobą, ja k o od­

b iorcą a dostaw cam i. W g ru n c ie rzeczy p o lity k a p la n o w a pole­

ga n a określo n y m u k sz ta łto w a n iu stały ch , ciągłych sto su n ­ ków pom iędzy dostaw cam i a odbiorcam i; w ted y trz e b a ozn a­

czać ro z m ia ry tra n z a k e ji, ceny to w a ró w będących p rze d m io ­ tem tra n z a k e ji i t. d.

W o sta tn ic h czasach p a ń stw a p rz y s tę p u ją do tw o rze n ia m onopoli i o rg an iz ac ji m onopolistycznych, m a ją c y c h in n e cele, niż fisk aln e. O bok m onopoli sk arb o w y ch , ja k m onopol ty to ­ niow y i sp iry tu so w y , z ja w ia ją się m onopole n ie m a ją c e ce­

lów fisk aln y ch , lecz ty lk o gospodarze. Do n ic h n ależy p rze d e w szystkim m onopol h a n d lu zagranicznego.

M onopol h a n d lu zagranicznego m oże obejm ow ać cały h a n ­ d el zagran iczn y , co m a m ie jsc e w R o sji od czasów rew o lu cji, i w P olsce od ro k u 1945. W tedy p ań stw o je s t je d y n y m im p o r­

te re m i e k sp o rte rem . W R o sji c e n tra ln e o rg a n y p aństw ow e u s ta la ją ogólny p la n przyw ozu i w yw ozu i p o w ie rz a ją jego w y k o n an ie w poszczególnych d ziałach życia gospodarczego odnośnym in sty tu c jo m branżow ym , ja k np. c e n tra ln e m u za­

rząd o w i p rze m y słu żelaznego, p rze m y słu drzew nego i t. d.

Może się zdarzyć, że p rz y m onopolu h a n d lu z a g ran ic zn e­

go w ra m a c h ogólnego p la n u państw ow ego, jego w y konanie n a p ew nych odcinkach m oże być pow ierzone n a określonych w a ru n k a c h i w o k reślo n y ch ro z m ia ra c h p rze d sięb io rstw o m i in sty tu c jo m p ry w a tn y m ; np. w obecnej P olsce w p ro w a­

dzono m onopol h a n d lu zagranicznego, a w jego ra m a c h ś re d ­ n i i d ro b n y przem ysł, z n a jd u ją c y się w rę k a c h p ry w a tn y c h , m oże u p ra w ia ć tra n s a k c je zagraniczne.

Ścisła re g la m e n ta c ja h a n d lu zagranicznego zbliża się pod w zględem sw ego c h a r a k te ru do m onopolu h a n d lu z a g ran ic zn e­

go. Je że li ta re g la m e n ta c ja w yznacza ro z m ia ry dozw olonego w yw ozu i przyw ozu, jeżeli m a w pływ n a w yznaczenie cen, po k tó ry c h są doko n y w an e tra n s a k c je , to w ted y p o w sta je w g ru n cie rzeczy m onopol h a n d lu zagranicznego.

N iekiedy n a poszczególnych o d cin k ach życia gospodarcze­

go p ow oływ ane są do życia p ań stw o w e o rg an iz ac je m onopo­

listyczne; ja k np. w A nglii p ra w o n a b y w a n ia b aw e łn y p o ­ w ierzono je d n e j je d y n e j, u tw o rzo n e j po d a u s p ic ja m i rząd u , o rg an iz ac ji m onopolistycznej. P o w sta ł w te n sposób m onopol z a k u p u baw ełny.

W P o lsce działalność m onopolu h a n d lu zagranicznego je s t otoczona ta je m n ic ą ; m onopol n ab y w a np. od ce n tra ln y c h za­

rzą d ó w upaństw o w io n eg o p rz e m y słu w y tw a rz a n e p rzez nie p ro d u k ty , p ła ci im o k reślo n e ceny, ale n iew iadom o je st, po- ja k ie j cenie o d sp rz e d a je je R osji. R ów nież niew iadom o, ja k ie ceny p ła ci u rz ą d m onopolu h a n d lu zagranicznego za d o s ta r­

czane przez R osję to w ary .

Z pow yżej przytoczonych ro zw ażań w yn ik a, że n ie należy m ieszać sp raw y m onopolów p ań stw o w y c h ze sp ra w ą sta n u p o sia d an ia. M onopole p ań stw o w e m ogą istn ieć n a w e t w tedy, jeżeli p ań stw o n ie tru d n i się w ytw órczością i nie m a zatem n ależących do niego p rze d sięb io rstw w ytw órczych.

W ykażem y później w rozdziale p. t. „ K a rte le “ , że o rg a n i­

zacje k a rte lo w e n a b ie r a ją w sw ej d ziałalności cech, zb liż a ją ­ cych je do m onopoli państw ow ych.

R O Z D Z IA Ł X I.

K O N C E R N Y

O k reślan ie „k o n c ern “ i „sto su n ek k o n cern o w y “ są u ży w a­

ne w różn y ch znaczeniach. B ędziem y d aw ali d efin icje k o n ­ ce rn u stopniow o.

S to su n k ie m kon cern o w y m je s t n az y w an y ta k i sto su n ek po­

m iędzy oddzielnym i p rze d sięb io rstw a m i, p rzy k tó ry m jedno p rze d sięb io rstw o m a ta k i p a k ie t ak c ji drugiego p rze d sięb io r­

stw a, że m oże n im rząd zić i k ierow ać. Je że li p rzed sięb io rstw o w ęglow e m a ta k i p a k ie t ak c ji p rze d sięb io rstw a żelaznego, że m a d e c y d u ją cy w pływ n a k ie ro w a n ie nim,- to ta k i sto su n ek nazy w a się sto su n k iem k oncernow ym ; m ów i się, że p rze d się­

b iorstw o żalazne i p rze d sięb io rstw o w ęglow e sta n o w ią k o n ­ c e rn w ęglow o-żelazny.

J e s t sp raw ą in te re su ją c ą , ile ak c ji danego p rze d sięb io r­

stw a pow inno m ieć in n e p rzed sięb io rstw o , ab y zapew nić so­

b ie d e c y d u ją cy w pływ n a jego kierow nictw o. Zależy to od b ardzo w ielu okoliczności.

Załóżm y, że k a p ita ł a k c y jn y p rze d sięb io rstw a żelaznego w ynosi 10 mil. złotych; p o w sta je p y ta n ie, ile a k c ji tego p rze d ­ się b io rstw a m usi m ieć p rzed sięb io rstw o w ęglowe, aby móc nim rządzić.

Często się o d p ow iada w sposób n a jp ro stsz y i nie b u d z ą ­ cy ża d n ej w ątpliw ości: p o sia d a n ie w ięcej niż połow y jego ak c ji, a w ięc 51% k a p ita łu akcyjnego, pozw ala sta le nim k ierow ać.

W rzeczyw istości często do tego w y sta rc za dalek o m n ie j­

szy p a k ie t ak c ji rządzonego p rzed sięb io rstw a.

Je że li ak c je dan eg o p rze d sięb io rstw a z n a jd u ją się w r ę ­ k ac h licznej rzeszy d ro b n y ch ak c jo n a riu szy , z k tó ry c h n ik t

n ie m a w ięcej, niż p a rę p ro c e n t ak cji, to w ted y p osiadacz 15% a k c ji danego p rz e d się b io rstw a m oże sobie zapew nić d e ­ cy d u jący w pływ n a jego kierow nictw o. M ówi się w tedy, że w jego rę k u z n a jd u je się za rz ą d z a ją c y lu b k o n tro lu ją c y p a ­ k ie t akcji. D ro b n y a k c jo n a riu sz n ie m a żadnego w pływ u n a pro w ad zen ie p rze d sięb io rstw a ; n ab y w a on ak c je b y n a jm n ie j nie w celu u zy sk a n ia w pływ u n a pro w ad zen ie p rze d sięb io r­

stw a, lecz tylk o d la b iern eg o o trz y m a n ia d y w id en d y albo zysku n a p o d n ie sie n iu k u r s u ak cji. P od w zględem g o sp o d a r­

czym d ro b n y a k c jo n a riu sz, n az y w an y często przez k ie ro w n i­

ków p rze d się b io rstw a „obcym “ ak c jo n a riu sze m , je s t w g ru n ­ cie rzeczy ty lk o w ierzycielem p rze d sięb io rstw a , aczkolw iek pod w zględem p ra w n y m je s t jego w spółw łaścicielem ; je s t on w ierzycielem o trz y m u ją c y m zm ienny dochód od udzielonego przez siebie p rze d się b io rstw u k re d y tu . T ow arzystw o akcy jn e, za m ie rz ające zdobyć śro d k i n a rozszerzenie sw ej działalności n iek ied y z a sta n a w ia się, czy zdobyć je w try b ie em isji akcji, czy też obligacji, przyczem e m isję ak c ji w śród szerszej p u ­ bliczności tr a k tu je pod w zględem gospodarczym p raw ie ta k sam o, ja k e m isję o bligacji, z a sta n a w ia ją c się je d y n ie n ad tym , co m u w y p ad n ie ta n ie j, czy w y p ła ta stałego p ro c e n tu od o bligacji, czy też zm iennej d y w id en d y od akcji.

O bcy a k c jo n a riu sz zw ykle nie przychodzi n a z e b ra n ia ogólne ak c jo n a riu sz y ; jeżeli się przypuszcza, że n a posiedze­

nie ogólne ak c jo n a riu sz y zjaw ią się ak c jo n a riu sze , m a jąc y raz em co n a jm n ie j 25% k a p .ta łu akcyjnego, to w tedy a k c jo ­ n a riu sz lu b z w a rta g ru p a a k c jo n a riu szy , m a ją c a 15% k a p i­

ta łu akcyjnego, d y sp o n u je w iększością ak c ji n a z e b ra n iu a k ­ cjo n ariu szy .

F o rm y , w k tó re p rz y o b le k a ją się k o n ce rn y są b ard z o ró ­ żnorodne. ’ N a p rz y k ła d p o w sta ją p rze d sięb io rstw a , k tó re się nie tr u d n ią an i p ro d u k c ją an i h an d lem , lecz ty lk o m a ją za­

rzą d zając e p a k ie ty ak c ji innych p rze d sięb io rstw i w te n spo­

sób m a ją m ożność ich p ro w a d ze n ia; ich fu n k c ją je s t „ trz y ­ m a n ie “ ak c ji innych p rze d sięb io rstw ; od angielskiego w yrazu

„hołd“ (trz y m a ć ), p rz e d się b io rstw a te n a z y w a ją się hold in g o ­ w ym i p rze d sięb io rstw a m i (po an g ielsk u H olding C om pany).

B ardzo często w łaściciele za rząd zająceg o p a k ie tu poszcze­

gólnych p rze d sięb io rstw o d stę p u ją je to w arz y stw u holdingow e­

m u przez siebie u tw o rzo n e m u i o trz y m u ją w za m ia n za nie ak c je to w a rz y stw a holdingow ego. T o w arzy stw o holdingow e sta je gię w te n sposób o śro d k iem dyspozycji p rzed sięb io rstw ,

161

k tó ry c h ak c je m a, czyli „ trz y m a “ . D y sp o n en tam i to w arz y ­ stw a holdingow ego są jego w spółw łaściciele.

P rz e d sta w im y o rg a n iz a c ję k o n c e rn u telegraficznego w A nglii.

C ztery p rze d sięb io rstw a : 1) E a ste rn T eleg rap h , 2) E a ste rn E x ten sio n A u s tra la s ia an d C hina T eleg rap h , 3) W e ste rn T e­

le g ra p h i 4) M arco n i's W ireless T e leg rap h p rze k aza ły swe u rzą d zen ia te leg rafic zn e u tw o rzo n e m u przez siebie p rze d się­

b io rstw u C able an d W ireless L td.; to o sta tn ie p rze d sięb io r­

stw o u p ra w ia k o m u n ik a cję te leg rafic zn ą zarów no kablow ą, ja k i bez d ru tu ; ak c je tego p rze d sięb io rstw a są w ręk a c h czterech pow yżej w y m ienionych p rze d sięb io rstw , k tó re w za- m ia n za o d d an y p rze d sięb io rstw u C able an d W ireless Ltd.

m a ją te k o trzy m ały jego akcje.

C ztery pow yższe p rze d sięb io rstw a u tw o rzy ły rów nież p rze d sięb io rstw o C able an d W ireless (H olding). T em u hol­

dingow i głów ni i liczni m n ie jsi ak c jo n a riu sz e ty c h czterech p rze d sięb io rstw o d stą p ili sw e ak c je i o trzy m ali w zam ian ak c je holdingu.

W te n sposób p rze d sięb io rstw o holdingow e C able an d W i­

rele ss rządzi c z te re m a p rz e d s ię b io rs tw a m i a poniew aż te czte­

ry p rze d sięb io rstw a m a ją ak c je C able an d W ireless L td., to i tym o sta tn im . W łaściw ym d y sp o n e n tem są w łaściciele h o l­

dingu.

N iek tó re z ty c h czterech p rze d sięb io rstw , będących sam o­

dzielnym i p rze d sięb io rstw a m i p rze d u tw o rzen iem k oncernu, po jego utw o rzen iu z a jm u ją się in n y m i p ro d u k c ja m i, ta k np., p rzed sięb io rstw o M arconiego p ro d u k u je u rzą d zen ia do te le ­ g ra fu bez d ru tu . K oncernów tego ty p u je s t m nóstw o.

P rzy p u śćm y , że m am y trz y to w a rz y stw a ak c y jn e , jedno ,o k a p ita le 2 0 m il. zł, d ru g ie o k a p ita le 15 m il. zł, trze cie o k a ­ p ita le 5 m il. zł; tw o rzy się p rze d sięb io rstw o holdingow e o k a ­ p ita le 23 m il zł, w łaściciel za rząd z ające g o p a k ie tu ak c ji pierw szego p rze d sięb io rstw a o d stę p u je to w arz y stw u hold in ­ gow em u p a k ie t ak c ji w w ysokości 1 2 m il. zł, d ru g i — p a k ie t ak c ji drugiego p rze d sięb io rstw a w w ysokości 8 mil. zł, trzeci z a rz ą d z a ją c y p a k ie t ak c ji trzeciego p rze d się b io rstw a w w y­

sokości 3 m il. zł; k ażdy z nich o trz y m u je p a k ie t ak c ji to w a ­ rz y stw a holdingow ego w ro z m ia ra c h ró w n y c h w arto śc i od ­ stą p io n y c h ak c ji rep rez en to w an e g o przez siebie p rz e d się b io r­

stw a; rzecz p ro sta , że w łaściciel za rząd zająceg o p a k ie tu n a i- w iększego p rze d sięb io rstw a u zy sk u je poprzez holding decy ­

d u jący w pływ n a d w a pozostałe p rze d sięb io rstw a , aczkolw iek łączny k a p ita ł dw óch m n ie jsz y ch p rze d sięb io rstw ró w n a się k ap itało w i w iększego p rzed sięb io rstw a.

M otyw em p rz y stą p ie n ia m n ie jsz y ch p rze d sięb io rstw do to ­ w arzy stw a holdingow ego m ogło być o trzy m an ie od n a jw ię k ­ szego przed sięb io rcy dogodnego k re d y tu , korzyści p ły n ące ze skoord y n o w an ia ich działalności, w spólnej sp rzed aży p ro d u k ­ tu i t. d.

N ow oczesny św ia t je s t p o k ry ty siecią k o ncernów n a ro d o ­ w ych i m iędzynarodow ych, p rz y b ie ra ją c y c h szatę p rze d się­

bio rstw holdingow ych.

P rz e d sta w im y n a s tę p u ją c y sc h em a t h o ldingu. P rz e d się ­ b iorstw o m a k a p ita ł 1 0 m il. zł, je d e n a k c jo n a riu sz m a 6 m il.

akcji, in n y 4 m il. ak c ji; obydw aj się u m a w ia ją , że przez la t dw adzieścia kiero w n ictw o m a spoczyw ać w rę k a c h m n ie jsz e­

go a k c jo n a riu sz a ; w tym celu tw o rzą p rze d sięb io rstw o h o l­

dingow e z k a p ita łe m 6 m il. zł; do tego hold in g u w iększy a k ­ c jo n ariu sz w k ła d a p a k ie t ak c ji w arto śc i 2 m il. zł, m niejszy a k c jo n a riu sz — całk o w ity swój p a k ie t w arto śc i 4 m il. zł, w te n sposób w iększy a k c jo n a riu sz o trz y m u je ak c je holdingu

w ysokości 2 m il. zł, a m n iejszy ak c jo n a riu s z — w w ysoko­

ści 4 m il. zł. W te n sposób to w arzy stw o holdingow e m a w ięk ­ szość ak c ji danego p rze d sięb io rstw a , a głów nym w spółw ła­

ścicielem h o ld in g u je s t m n iejszy a k c jo n a riu sz ro z p a tiy w a n e - go p rze d sięb io rstw a . Do ta k ie j tra n z a k c ji m ogą skłonić w ięk ­ szego ak c jo n a riu s z a ró żn e m otyw y: m n ie jsz y ak c jo n a riu sz m ógłby się zgodzić n a udzielen ie k r e d y tu p rze d sięb io rstw u pod w aru n k ie m , że dopóki k re d y t n ie będzie spłacony, będzie on p rze d sięb io rstw e m k iero w ać; po sp łacen iu k re d y tu , holding m oże być rozw iązan y i w iększy a k c jo n a riu sz odzy sk u je d y ­ spozycje w p rzed sięb io rstw ie.

P rz ed sta w im y in n y schem at. P rz ed się b io rstw o A m a 100 m il. zł k a p ita łu zakładow ego; tw o rzy się to w arzy stw o h o ld in ­ gowe B z k a p ita łe m 51 m il. zł, i n ab y w a za 51 m il. zł ak c je p rze d sięb io rstw a A; pozostałe 49 mil. zł ak c ji p rze d sięb io r­

stw a A sp rz e d a je się publiczności. H olding B je s t d y sp o n e n ­ tem p rze d się b io rstw a A. N astę p n ie tw o rzy się holding C z k a ­ p ita łe m 26 m il. zł, k tó ry n ab y w a ak c ji h o ld in g u B n a 26 mil.

zł; pozostałe ak c je hold in g u B n a 25 m il. zł są sp rze d an e p u ­ bliczności: w te n sposób holding C je s t d y sp o n e n tem h o ld in ­ gu B. T w orzy się n a stę p n ie holding D, z k a p ita łe m 14 m il. zł i p o w ta rz a się te sa m e zabiegi; p rz y pom ocy zespołu ty c h

zabiegów m ożna d oprow adzić do tego, że w łaściciel holdingu G lub H, o w ysokości k a p ita łu 1 m il. zł m a w pływ d ecy d u jący n a k ie ro w a n ie p rze d sięb io rstw e m A. P ubliczność m a akcje p rze d się b io rstw a A, holdingów B, C, D, i t. d., ale zaw sze

zabiegów m ożna d oprow adzić do tego, że w łaściciel holdingu G lub H, o w ysokości k a p ita łu 1 m il. zł m a w pływ d ecy d u jący n a k ie ro w a n ie p rze d sięb io rstw e m A. P ubliczność m a akcje p rze d się b io rstw a A, holdingów B, C, D, i t. d., ale zaw sze