Muzeum Regionalne w Wągrowcu

3.3.31. Muzeum Regionalne w Wągrowcu

Nazwa obecna – Muzeum Regionalne w Wągrowcu.

Nazwa z lat 1945-1989 – Muzeum Regionalne w Wągrowcu (1987-obecnie).

Ciekawa, a także bogata w wybitne jednostki historia Wągrowca, nie pozostawała bez znaczenia dla jego mieszkańców. Dano temu wyraz otwierając 1 października 1987 r. Muzeum Regionalne. Sam pomysł stworzenia takiej placówki powstał już w okresie międzywojennym, a jego autorami była grupa studentów pochodzących z tej miejscowości i działających w Akademickim Kole Pałuczan mającym siedzibę na Uniwersytecie Poznańskim. Wszelkie działania zmierzające ku tej inicjatywie zahamowane zostały przez wybuch II wojny światowej. Po jej zakończeniu wrócono do pomysłu w obrębie powstałego w 1958 r. Towarzystwa Przyjaciół Ziemi Pałuckiej. Kwestią do rozstrzygnięcia pozostało pozyskanie odpowiedniego miejsca do realizacji tego przedsięwzięcia. W tym zakresie prowadzono rozmowy z władzami miasta. Ostatecznie na siedzibę majnej powstać instytucji

472 AMO w Pile, Jednostki terenowe. Plany i sprawozdania roczne, brak sygn., brak numeracji stron.

473 Archiwum Muzeum Okręgowego w Pile, brak sygn., brak numeracji stron; Wspomnienie lub lekcja historii z

131

wyznaczono tzw. Opatówkę z końca XVIII w., będącą jednocześnie dawną siedzibą cystersów wągrowieckich i najstarszym zabytkiem mieszkalnym474

.

Muzeum powołano uchwałą Miejskiej Rady Narodowej z dnia 18 grudnia 1987 r. Dokument ten określał także statut nowo zorganizowanej jednostki, w której znalazła się m.in. informacja, że muzeum to „gromadzi, przechowuje, konserwuje i udostępnia dobra kultury w zakresie historii, etnografii, archeologii. Prowadzi badania naukowe i działalność oświatową w zakresie wymienionych dyscyplin, a także współdziała w upowszechnianiu nauki i sztuki z instytucjami i stowarzyszeniami oraz organizacjami o podobnych celach”475

. W obręb terenu, który objęty został działalnością Muzeum, wchodziły miasto i gmina Wągrowiec, miasto i gmina Gołańcz, gmina Damasławek i gmina Wapno. Zgodnie z zapisem ujętym w statucie placówki, nadzór nad nią sprawował Naczelnik Miasta Wągrowca, odpowiedzialny za jej rozwój oraz finanse⁴⁷⁶. Muzeum do końca lat osiemdziesiątych miało małe możliwości pozyskiwania własnych przychodów, były to wyłącznie kwoty uzyskane z biletów wstępu. Dopiero w 1989 r. w jego obrębie otwarto sprzedaż pamiątek i wydawnictw regionalnych, co zwiększyło zakres pozyskiwania środków wyłącznie zewnętrznych.

Jak wynika z zachowanej dokumentacji, placówka od samego początku borykała się z trudnościami kadrowymi. Zatrudniono bowiem wyłącznie pięciu pracowników, w tym dwóch merytorycznych, co zgodnie treścią dokumentu będącego analizą działalności placówki, znacznie uniemożliwiało szersze rozwinięcie działalności Muzeum. Oceniono, że w chwili otwarcia instytucja nie była w pełni przygotowana do realizacji zadań, chociażby ze względu na spore braki w wyposażeniu477

.

Pierwszym dyrektorem Muzeum w Wągrowcu był Waldemar Balcerowicz478. Funkcję swoją pełnił niespełna rok, kiedy realizację szeroko zakrojone wobec działalności muzeum plany, przerwała jego tragiczna śmierć479. Na kilka miesięcy obowiązki dyrektora przejęła Honorata Niemiro, a następnie od 1 października 1988 r. do dnia dzisiejszego placówką kieruje Zofia Zawol. Kadra Muzeum w Wągrowcu, od samego początku istnienia placówki,

474 Z. Zawol, 15 lat działalności Muzeum Regionalnego w Wągrowcu (1987 - 2002), [w:] „Studia i materiały do dziejów Pałuk”, Poznań 2003, t. 5, s. 153-154; W. Purczyński, Wągrowiec, przewodnik po mieście, Wągrowiec 2006, s. 37.

475 M. Skotarek, Formy upamiętniania cystersów wągrowieckich w działalności Muzeum Regionalnego w

Wągrowcu w latach 1987-2013, Poznań 2014, s. 33. (praca magisterska).

476

Tamże.

477 Archiwum Muzeum w Wągrowcu (dalej: AMW), Działania dla dzieci i młodzieży 1989-1994, brak sygn., brak numeracji stron; AMW, Ferie w Muzeum 1989-2006, brak sygn., brak numeracji stron.

478 Tamże.

479

132

zawsze składała się z osób posiadających doświadczenie w zakresie pracy w kulturze, co pozytywnie wpłynęło na prowadzone w tej instytucji działania480

.

W okresie poprzedzającym otwarcie Muzeum w Wągrowcu podejmowano inicjatywy zbierania i gromadzenia obiektów z przeznaczeniem ich na stworzenie ekspozycji. Początkowe inicjatywy w tym zakresie nie przyniosły oczekiwanych rezultatów. Z pozyskanych materiałów nie można było stworzyć ekspozycji ukazującej dzieje regionu. Dlatego też po pomoc zwrócono się do Muzeum Okręgowego w Pile, które ze swoich zbiorów oraz tych pochodzących z wykopalisk przeprowadzonych w Łeknie, przygotowało pierwszą wystawę w nowo otwartym wągrowieckim muzeum481

.

Placówka do 1989 r. nie posiadała działu oświatowego, jednak prowadziła intensywną działalność w tym zakresie. Spore zainteresowanie nowo otwartym Muzeum spowodowało, że w pierwszym roku jego realnego funkcjonowania zaplanowano zorganizowanie 6 prelekcji i 10 lekcji muzealnych, a ostatecznie udało się przeprowadzić 43 pierwszych z wymienionych i 16 drugich. Prawie wszystkie te przedsięwzięcia edukacyjne były ściśle związane z dziejami regionu⁴⁸².

Włączenie w prowadzone przeze mnie badania Muzeum w Wągrowcu było podyktowane jego działalnością o charakterze historycznym. Uwzględnione w niniejszej pracy zaledwie trzy lata funkcjonowania tej instytucji (1987-1989) wniosły na tyle znaczącą liczbę informacji, aby móc wzbogacić obraz muzeów regionu Wielkopolski w latach 1945-1989. W zachowanym materiale archiwalnym omawianej placówki na uwagę zasługuje uporządkowany i przygotowywany zgodnie z odgórnymi wytycznymi, materiał sprawozdawczy. Dzięki temu włączenie go w prowadzone przeze mnie badania korzystnie wpłynęło na systematyzowanie pozyskanych danych.

3.3.32. Wnioski

Powyżej przedstawione dzieje poszczególnych wielkopolskich muzeów historycznych, stworzyłam w oparciu o bardzo różnorodny materiał. W dużej mierze były to publikacje dotyczące przeszłości regionu (np. „Historia Leszna”)⁴⁸³, prace magisterskie (np.

480 Z. Zawol, dz. cyt., s. 158-159.

481 Tamże, s. 160-161.

482 AMW, Spotka, prelekcje, lekcje muzealne, wycieczki i inne formy, bez sygn., bez numeracji stron.

483

133

„Rola i zadania Muzeum Regionalnego Ziemi wschowskiej we Wschowie”)484, artykuły w czasopismach, materiał prasowy, strony internetowe obecnie funkcjonujących placówek. Pragnę podkreślić jednak, że każdorazowo punktem wyjścia był dla mnie zachowany, materiał archiwalny. Spośród 30 objętych badaniami muzeów, najlepiej opracowane dzieje posiadały funkcjonujące pod obecnymi nazwami: Muzeum Archeologiczne w Poznaniu, Muzeum Ziemi Międzyrzeckiej im. Alfonsa Kowalskiego, Muzeum Okręgowe w Pile, Muzeum Okręgowe w Lesznie, Wielkopolskie Muzeum Niepodległości oraz Muzeum Początków Państwa Polskiego na Lednicy. Z kolei najlepiej zachowany i zorganizowany materiał archiwalny dotyczył działalności ówczesnych: Muzeum Archeologicznego w Poznaniu, Muzeum Historii Ruchu Robotniczego im. Marcina Kasprzaka w Poznaniu, Powiatowego Muzeum Ziemi Międzyrzeckiej, Muzeum Początków Państwa Polskiego w Gnieźnie, Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy, Muzeum Ziemi Wschowskiej, Muzeum Okręgowego w Pile.

484

134 Rozdział 4. Formy edukacji i popularyzacji wiedzy o przeszłości w muzeach historycznych Wielkopolski w latach 1945-1989