mi Jabłonna, Rojaczyn, Trzebasz
nabyciu obywatelstwa polskiego
7.
O b y w a te ls tw o p o ls k ie n a b y w a się:
a) na zasadzie a rt. 2 u s ta w y , k tó r y okre śla k to z c h w ilą w ejścia u s ta w y w ż y c ie ma b y ć u w a ża n y za o b y w a te la p o lskiego , b) przez p o w ró t do k ra ju osób pochodzenia
polskiego , c) przez nadanie,
d ) przez objęcie urzędu publicznego, e) przez p rz y ję c ie do słu żb y w o js k o w e j,
f) p rze z urodzenie , u p ra w n ie n ie , uznanie, przez przysp o so b ie n ie lu b prze z zamąż- pójście,
g) o ile chodzi o o b yw a te lkę P olkę, k tó ra przez zam ążpójście u tra c iła o b y w a te ls tw o p o lskie , przez osied le n ie się w Polsce 1 zło że n ie o d p o w ie d n ie g o ośw iadczen ia p o u s ta n iu m ałżeństw a,
h) na zasadzie tr a k ta tó w m ię d z yn a ro d o w ych . A. Nabycie obywatelstwa z mocy samego
prawa z chwilą wejścia ustawy w życie.
Na zasadzę a rt. 2 u s ta w y s ta ł się z m ocy sa
mego p ra w a o b y w a te le m p o ls k im z dniem o- głoszenia u s ta w y tj, z dniem 31 stycznia 1920 r.,
N r 7 OBYWATELSTWO POLSKIE OKAZ POBYT CUDZOZIEMCÓW 77
ka ż d y bez ró ż n ic y p ic i, w ie k u , w y z n a n ia i na
ro d o w o ści:
a) k to b y ł w ty m d n iu na obszarze Państwa Polskiego osiedlon y, o ile m u nie służy o b y w a te ls tw o innego państw a,
b) k to do dnia w ejścia w życie te j usta w y u- ro d z ił się na obszarze P aństw a Polskiego, o ile m u nie s łu ży o b yw a te lstw o innego państwa,
c) ko m u na m ocy tr a k ta tó w m ię d z y n a ro d o w y c h o b y w a te ls tw o p o ls k ie p rzysłu g u je . Za osiedlonego w P aństw ie P o ls k im u w a ża ny jest w e d łu g u sta w y, k to :
aj je st zapisany lu b ma p ra w o b yć zapisa
n y m do ksiąg stałej lu d n o ści b. K ró le s tw a P olskiego,
b) m a p ra w o sw ojszczyzny w jednej z gm in na obszarze P aństw a P olskiego, s ta n o w ią cym p o p rze d n io część s k ła d o w ą P aństw a A u s tria c k ie g o lu b W ę g ie rskie g o ,
c) m ia ł już p rz e d 1 styczn ia 1908 r. z ty tu łu o b y w a te ls tw a n ie m ie ckie g o sta łe m iejsce zam ieszkania na obszarze P aństw a P o l
skiego,
d) b y ł zapisany do g m in y m ie js k ie j lu b w ie j
skie j albo do jednej z o rg a n iza cyj stano
w y c h na zie m ia ch b. ces. ro syjskie g o , ja k ie w chodzą w s k ła d P aństw a Polskiego.
9.
Zapis do ksiąg sta łe j lu d n o ści na obszarze b. K ró le s tw a P olskiego może sta n o w ić w e d łu g a rt. 2 u s ta w y t y t u ł o b y w a te ls tw a p o lskie g o o c z yw iście ty lk o w ów czas, je ś li d o k o n a n y z o s ta ł p ra w n ie . D la ocenien ia te j o s ta tn ie j k w e s tii m ia ro d a jn a jest in s tru k c ja o u trz y m y w a n iu i p ro w a d z e n iu ksiąg lu d n o ści d la m iasta st.
W a rs z a w y , z a tw ie rd z o n a decyzją R a d y A d m i
n is tra c y jn e j K ró le s tw a P olskiego z dnia 11/23 lu te g o 1866 r., tu d z ie ż analogiczna in s tru k c ja dla in n y c h m ia st i gm in w ie js k ic h K ró le s tw a P olskiego, za tw ie rd z o n a decyzją te j samej ra d y z d n ia 10/22 lis to p a d a 1861 r ....
P oniew aż ro z p a try w a n ie , czy k a ż d y poszcze
g ó ln y zapis do ksią g w y ż e j w sp o m n ia n ych od
p o w ia d a w y ż e j w y m ie n io n y m in s tru k c jo m , b y ło b y n ie z m ie rn y m u tru d n ie n ie m postę p o w a n ia , p rz e to , o ile nie nasuw ają się szczególniejsze w ą tp liw o ś c i w p o je d yń czych w y p a d k a c h , n a le ży z re g u ły p rz y jm o w a ć , że zapis d o ko n a n y p rz e d u p ły w e m ro k u 1915 je st zgodny z p rz e p isa m i in s tru k c ji.
W s z e lk i zapis p ó źn ie jszy jest w a ż n y ty lk o w ów czas, jeżeli d o ty c z y :
a) k o b ie ty , k tó r a z a w a rła z w ią z e k m ałże ń s k i z m ężczyzną p ra w n ie zapisanym , b) d z ie c i ślubnych, z ro d zo n ych z ojca p ra w
n ie zapisanego, i d zie ci n ie ślubn ych, z ro dzonych z m a tk i p ra w n ie zapisanej, w obu w y p a d k a c h z zastrzeżeniem , że d z ie c i te w c h w ili zapisu b y ły m a ło le tn ie ,
c) osób p ra w n ie zapisanych do ksiąg sta łe j lu d n o ści k tó r e jk o lw ie k g m in y b. K r ó le stw a P olskiego, je ś li p rz e s ie d liły się do innej g m iny tego obszaru i w y k a z a ły się ś w ia d e ctw e m przesiedlen ia,
d) b. m ie szka ń có w in n y c h części b, cesar
stw a ros., je ś li p rz e d ko ń ce m ro k u 1915 u z y s k a li ś w ia d e c tw o zw a ln ia ją ce z gm iny lu b z o rg a n iza cji stanow ej, do k tó re j b y li zapisani na obszarze b. cesarstw a ros., e) w re szcie osób, k tó re nie p o s ia d a ły o b y
w a te ls tw a ro syjskie g o o ile b y łe ros. M i
n is te rs tw o S p ra w W e w n ę trz n y c h w y d a ło p rze d koń ce m ro k u 1915 u p o w a żn ie n ie do zapisania ic h ja k o n a tu ra liz o w a n y c h , D o k u m e n ty , o k tó ry c h w y ż e j m ow a p o d c, d, e, w in n y b y ć prze ch o w a n e w a k ta c h zarządu gm iny.
O soby w y ż e j w y m ie n io n e , a do ksiąg sta łe j ludności n ie zapisane, m ają p ra w o do tego za
pisu, osoby je d n a k w y m ie n io n e po d c, d, e, z zastrzeżeniem , że fa k ty c z n ie w jednej z gm in b. K ró le s tw a P olskiego stale m ieszkają, osoby zaś o k tó ry c h m ow a w yże j p o d d, e, p o n a d to po d ty m dalszym w a ru n k ie m , że w ciągu 9 m ie sięcy, lic z ą c od dnia w y d a n ia ś w ia d e ctw a z w a l
niającego, w zg lę d n ie u p o w a żn ie n ia do ic h za
pisu, fa k ty c z n ie p rz e s ie d liły się do jednej z gm in b. K ró le s tw a P olskiego i w ty m czasie z g ło s iły się u w ła ś c iw e j w ła d z y celem zapisu do ksiąg lu d n o ści stałej.
W szystkie inne osoby mogą uzyskać praw o do zapisu do ksiąg s ta łe j lu d n o ści ty lk o w ów czas, je ś li są uznane na zasadzie ustaw y za oby
w a te li p o lskich i je ś li fa k ty c z n ie m ieszkają w je d n e j z gm in b. K ró le s tw a Polskiego.
10.
O przepisach za w a rty c h w punkcie p o p rze d nim należy natych m ia st zaw iadom ić u la d z e prow adzące księgi s ta łe j ludności. W odnoś
nym re s k ry c ie należy także zaznaczyć, że w s z e lk ie nad u życia p rz y p ro w a d z e n iu ksiąg lu b w y d a w a n iu w y p is ó w z n ic h podpa dają o ile chodzi o u rz ę d n ik ó w , p o d pojęcie p rz e s tę p s tw słu żb o w ych .
! Zarazem należy pole cić w ykre śle n ie z ksiąg i w szystkich zapisów, któ re nie o d p o w ia d a ją w arunkom w yszczególnionym w p. 9 i zakazać w yd a w a n ia ich odpisów stronom p ry w a tn y m . D la u ła tw ie n ia k o n tr o li należy ró w n ie ż za rzą dzić, b y w ła d z e w y d a ją c e w y c ią g i z ksiąg sta
łe j ludności zaznaczały p rz y poszczególnych osobach, czy zapis ic h d o ko n a n y z o sta ł przed ko ń ce m ro k u 1915, czy też p ó źn ie j.
11
.
W gm inach b. K ró le s tw a P olskiego, w k tó ry c h ksiąg s ta łe j lu d n o ści nie ma bądź to z p o w odu ich zniszczenia, bądź to z pow odu ich w y
7 8 PRZEPISY Z ZAKRESU PRAWiA ADMINISTRACYJNEGO Nr 7
w ie zie n ia prze z w ładne ro s y js k ie , należy ina
tychm iast zarządzić założenie ksiąg now ych w e
d łu g przepisów § 16 w spom niane j w y ż e j in s tru k c ji z d n ia 10/22 listo p a d a 1861.
W ty m celu będzie rzeczą gm in wezwać p u b liczn ym obwieszczeniem, w k tó ry m należy z w ró cić uwagą na postanow ienia zaw arte w a rt. 2 u- stęp 1 lit . a ustaw y o o b yw a te lstw ie polskim , w szystkich interesow anych do zgłoszenia się do zapisu i do w yka za n ia p ra w sw oich w ty m w zględzie. P ra w a te uznać należy za w ykazane, je ś li strona interesow ana p rz e d ło ż y dokum ent publiczny, w y s ta w io n y przed u p ły w e m ro k u 1915 i stw ie rd za ją cy, że do tego czasu b y ła za
pisana do ksiąg sta łe j ludności w danej g m i
nie. D okum entem ta k im są p rzcd e w szystkim książeczki le g ity m a c y jn e , w ydane na zasadzie in s tru k c y j w spom nianych w p. 9 d a le j, pasz
p o rty wydanie osobom p ry w a tn y m (nie ro s y j
skim osobom urzędow ym ) prze z w ła d z e r o s y j
skie, o ile z a w ie ra ją w zm iankę, że osoba, na k tó rą o p iew ają , je s t s ta ły m m ieszkańcem danej gm iny: je ż e li w zm ianka ta k a z a w a rta jest w w y ciągu ksiąg stanu cyw ilnego, n a le ży w yciągiem ta k im rów nież się zadow olnić. ’P aszportów w y danych przez w ła d ze o ku p a cyjn e niem ieckie i au stria ckie nie w o ln o wogóle brać w rachubę d la celów sporządzenia ksiąg now ych. W m ia stach d aw niej g u bernia lnych służyć będą za podstaw ę do nowego zapisu księgi prow adzone przez w ła ś c ic ie li, a d m in is tra to ró w i zarządców domów, o ile księgi te nie budzą żadnego po
d e jrz e n ia co do w iarogodności ic h treści.
J a k z jednej s tro n y n a le ży w s k a z ó w e k p o w yższych przestrzegać z całą ścisłością odnoś
nie do lu d n o ści n a p ły w o w e j, ta k z d ru g ie j s tro ny n a le ży z w s z e lk ą lib e ra ln o ś c ią tra k to w a ć osoby n o to ry c z n ie znane, ja ko s ta li m ie szka ń cy gm iny w znaczeniu § 51 in s tru k c ji z dnia lCk22 lis to p a d a 1861 ro k u , zw łaszcza, gdy cho
d zi o w ło ś c ia n osie d lo n ych o d szeregu genera- cyj na je d n ym i ty m samym gruncie. Poza ty m należy stosow ać się do w s k a z ó w e k podan ych w p u n kcie 9, a d o tyczą cych k w e s tii, kogo n a le ży uznać za tego, k to ma p ra w o zapisu.
N a podstawie m a te ria łó w w sposób pow yższy ustalonych sporządzą g m inv księgi nowe, p o słu g ując sie p rz y tym fo rm u la rz a m i przepisanym i in s tru k c ją o prow adzen iu tychże ksiąg, Fs.oszta założenia tych ksiąg poniosą g m iny z w łasnych funduszów.
12.
D la ocenien ia k w e s tii ko m u p rzysłu g u je p ra w o sw ojszczyzny (przynależności) w gm inach, k tó re s ta n o w iły p o p rz e d n io część s k ła d o w ą państw a a u stria ckie g o (nie w ęg ie rskie g o ), m ia rodajne są odnośne u s ta w y a u s tria c k ie , a w sczególności ustaw a z dnia 5 gru d n ia 1896 r.
austr. Dz. P r, P. N r 222, z dnia 3 g ru d n ia 1863 r.
austr, Dz. Pr, P, N r 103 e w e n tu a ln ie i p o p rz e d nie.
W m yśl § 2 po w yższe j u s ta w y z dnia 5 g ru d n ia 1863 r. mogą n abyć p ra w o p rzyn a le żn o ści do p e w n e j g m in y ty lk o o b y w a te le państw a.
S ło w a „o b y w a te le p a ń s tw a “ oznaczały do cza
su u p a d ku A u s tr ii osoby, posiadające o b y w a te l
stw o a u s tria c k ie , od czasu zaś u p a d ku A u s trii, to jest 1 lis to p a d a 1918 r. mogą oznaczać ty lk o osoby, posiadające o b y w a te ls tw o p o ls k ie . Na ten przepis w zględnie na jego powyższe zna
czenie nie z w ra ca ją je d n a k g m in y n a le ż y te j u- w agi i w sku te k tego w y d a ły i obecnie w y d a ją pośw iadcze nia p rzyn a le żn o ści t~u>. c e rty fik a ty przynależno ści osobom, któ re o byw atelstw a p o l
skiego nie posiadają.
Poniew aż osoby te w w ie lu w yp a d ka ch nie zasługujące na zaliczenie ich w poczet o byw a
te li polskich u zysku ją w ten sposób niepraw nie fo rm a ln ą podstaw ę do żądania uznania ich za o b y w a te li p olskich, przeto konieczne je s t za
rządzenie, by w y ż e j wspom niane przeciw ne p ra w u postępowanie gm in na przyszłość w strzym ać i by c e rty fik a ty , o ile je w ydano m im o braku o b yw a te lstw a polskiego, uniew ażnić.
W ty m celu starostw a na obszarze b. zaboru austriackego przyp o m n ą gm inom przepis za w a r
ty w % 2 ustaw y z d n ia 3 g ru d n ia 1863 r. austr.
Dz. P r. P. N . 103, pouczą je o jego znaczeniu w w y k ła d n i, o k tó re j w y ż e j m owa i oznajm ią im , że o dtąd w olno w ydaw ać c e rty fik a ty p rz y należności, o ile zachodzą w szystkie inne w a ru n k i określone w przepisach o przynależno ści ty lk o osobom, k tó re ju ż p rze d 1 listo p a d a 7978 r. przynależność do je d n e j z gm in z n a jd u ją c y c h się na obszarze P aństw a Polskiego a należących poprzednio do A u s tr ii p o siada ły, c iłe p ó źn ie j nie u tra c iły o b yw a te lstw a polskiego, lu b oso
bom, któ re z innego ty tu łu prawnego na zasa
dzie ustaw y o o b yw a te lstw ie P aństw a Polskiego z d n ia 20 stycznia 1920 r. D z ■ U . R P . N r 7, poz
‘14 m a ją być uważane za o b y w a te li polskich . W razie prze kro cze n ia tego zarządzenia należy spowodować pociągnięcie w in n y c h do n a js u rowszej odpow ie dzialności d y s c y p lin a rn e j, a o ile zachodzi p o d e jrze n ie jednego z czynów p rze w id zia n ych w ustaw ie k a rn e j, zrobić bez- względniet także doniesienie do .prokuratora w łaściw ego sądu.
13.
K to żąda uznania go za o b y w a te la po lskie g o z ty tu łu sw ojszczyzny (przynależno ści) w p e w nej gm inie P a ń stw a P olskiego, należącej p o p rz e d n io do P aństw a A u s tria c k ie g o , p rz e d ło ż y w y s ta w io n y przez tę gm inę (nie inn ą ) c e r ty fi
k a t (św iadectw o, k a rta ) p rzyn a le żn o ści, zaopa
trz o n y w u rzę d o w ą pieczęć g m in y i w po d p isy czło n kó w zw ierzchności g m in n e j ( m a g istra tu ) W
N r 7 OBYWATELSTWO POLSKIE ORAZ POBYT CUDZOZIEMCÓW
ilo ści w ym aganej w e d łu g odnośnej ustaw y g m in n e j do ważności dokum entów , mocą k tó ry c h gm ina p rz y jm u je zobow iązania wobec osób trzecich, a zatem co n a jm n ie j w podpis naczel
nika g m in y ( b u rm is trz a ) i jednego asesora (przysiężnego, członka zw ierzchności gm in n e j lub m a g istra tu ).
C e r ty fik a t p rzyn a le żn o ści jest pod w zględem fo rm a ln y m dalej ty lk o w ów czas w ażny, jeśli w y s ta w io n y zo sta ł w e d łu g następującego w z o ru przepisanego ustaw ow o:
K ra j:
P o w ia t p o lity c z n y :
Certyfikat (świadectwo, karta) przynależ
ności,
m ocą k tó re g gmina N. N. p o tw ie rd z a że:
im ię...
c h a ra k te r czy z a tru d n ie n ie : w ie k ...
stan... (w o ln y czy pozostje w z w ią z k u m a ł
żeńskim ),
w te j gm inie posiada p ra w o prznałeżno ści ... dnia ...19...
W ła s n o rę c z n y podpis s tro n y : pieczęć gm iny
Za gminę (podpisy) 14.
B liższe prze p isy, dotyczące stałego zam iesz
ka n ia na obszarze P aństw a Polskiego, sta n o w ią c y m p o p rze d n io część s k ła d o w ą P aństw a P ruskiego, z a w a rte są w ro z d z ia le o tra k ta ta c h m ię d z y n a ro d o w y c h (p a trz, p, 41).
15.
I
K w e s tie zapisów , o k tó ry c h m o w a w a rt. 2 p. 1 lit. d u staw y, ocenia się w e d łu g p ra w a b.
ces. rosyjskiego.
P ra w o to nie znało specjalnego zapisu do gm in m ie js k ic h lu b w ie js k ic h ja k o je d n o ste k sa
m o rz ą d o w y c h : u ż y te w u s ta w ie sło w a : „z a p i
sane do g m iny m ie js k ie j lu b w ie js k ie j" oznacza
ją osoby zapisane do sta n u o b y w a te li m ie js k ic h lu b w ie js k ic h , P rócz ty c h d w ó ch stanów , zna to u s ta w o d a w s tw o b. ces. ro s y js k ie g o 2 inne stany, a m ia n o w ic ie : stan szlachecki i stan d u chow ny.
P rzynależno ść do stanu duchow nego n ie m o że b y ć je d n a k uw ażana za podstaw ę do n a b y cia o b y w a te ls tw a w m yśl a rt. 2 ustęp 1 lit . d u sta w y, gdyż p rze p is te n może m ieć na m y ś li ty lk o stanow e organizacje m iejscow e, a du ch o w ie ń stw o , ja k o ta k ie , o rg a n iz a c y j m ie jsco w ych p o d łu g p ra w a b. cesarstw a ro syjskie g o nie p o siadało.
O k re ś la ją c p ojęcie osiedlenia, u ż y w a ustaw a odnośnie do zapisów do ksiąg sta łe j lu d n o ści na obszarze b. K ró le s tw a P olskiego i odnośnie do p ra w a sw ojszczyzny na obszarze b y łe j A u s tr ii czasu teraźniejszego, tj. czasu w e jścia
79 u s ta w y w życie (k to jest zapisany, do ksiąg s ta łe j ludności, k to m a p ra w o sw ojszczyzny), zaś odnośnie do zapisu do o rg a n iz a c ji stanow ych na ziem iach b, cesarstw a ro syjskie g o czasu przeszłego (k to b y ł zapisany do o rg a n iza cji sta
now ych). T e n stan rz e czy u p ra w n ia do w n io s ku, że zapis do o rg a n iz a c ji sta n o w ych m usiał być dokona ny w pew nym okresie, k tó ry m in ą ł na ja k iś czas p rze d w e jście m u s ta w y w życie, a p oniew a ż nie m ożna inaczej g ra n ic y tego cza
su oznaczyć, p rz y ją ć w yp a d a , że zapis te n m u siał być u s k u te czn io n y w okre sie , k ie d y w ła dze ro s y js k ie w y k o n y w a ły w ła d z ę p a ń stw o w ą na odnośnym obszarze, o w ięc na obszarze wchodzącym na razie w rachubę, t j. w p ow ie
cie b ia ls k im ^ b ia ło sto ckim i so kolskim w o je w ód ztw a białostockiego, n a jp ó ź n ie j do końca
ro k u 1915.
W granicach te j zasady ocenić należy p rz y należność do jednego z w y ż e j w y m ie n io n y c h 3 sta n ó w (stan d u ch o w n y w rachubę nie w c h o dzi), tu d zie ż sposób le g ity m o w a n ia się z tej p rzyn a le żn o ści w e d łu g w ła ś c iw y c h u s ta w ro syjskich, a w o ie rw s z y m rzędzie w e d łu g u s ta w y o stanach Zb. P. t. IX , w e d łu g u sta w y p rze m y s ło w e j d la ces. ro syjskie g o Zb. P, t. X I cz. 2 i w e d łu g u s ta w y p a s z p o rto w e j Zb. P. t. X IV .
D la u ła tw ie n ia o rie n to w a n ia się w ty c h u sta w ach zauw aża się, co następu je:
A. O szlachcie.
S zlachta ro s y js k a d z ie li się na 6 g ru p : n o b ili
to w a n ych , w o js k o w y c h , u rz ę d n ik ó w c y w iln y c h z pew ną rangą, u ty tu ło w a n y c h i dziedziczne ro d y szlacheckie ora z ro d y cudzoziem skie.
N azew nątrz w ystę p u je s iln ie j ty lk o organiza cja s z la ch ty dziedziczne j, w zględnie posiada ją
cej m a ją te k n ie ru ch o m y, gdyż ty lk o ta szlach
ta p o sia d a ła p ra w o u czestniczen ia w p rze zn a czonych dla z a ła tw ia n ia sw oich sp ra w stano
w y c h zeb ra n ia ch g u b e rn ia ln y c h i p o w ia to w y c h , a w z w ią z k u z ty m zapisana b y ła do g u b e m ia l- nej księ g i ro d o w o d o w e j oraz do p o w ia to w y c h spisów s z la ch ty (art. 90, 92, 93, 111, 120, 137— 143 u s ta w y o stanach).
G u b e rn ia ln a ro d o w o d o w a księ g a szlachecka p ro w a d zo n a b y ła przez gube m ia ln e g o m a rsza ł
ka s z la ch ty i d e p u to w a n ych szla ch ty; ró d za
pisany do te j księ g i o trz y m y w a ł w do w ó d tego zapisu h ra m o tę w e d łu g w z o ru , przepisanego w d o d a tk u do a rt. 975 w y m ie n io n e j w y ż e j usta
w y.