Wyniki badań prowadzonych w ostatnich 20 latach w Stacji w Czołpinie za-warte są w blisko 200 pracach naukowych, z których połowę opublikowano w języku angielskim.
Poniżej wymieniono najważniejsze odkrycia i opracowania naukowe będące wynikiem badań prowadzonych w Stacji Terenowej UAM w Czołpinie.
Kostrzewski_A_Stacje_2016_RC – 3 kor.indd 191
Kostrzewski_A_Stacje_2016_RC – 3 kor.indd 191 2016-08-17 16:21:502016-08-17 16:21:50
1. Określenie wieku transgresji ostatniego lądolodu skandynawskiego na Niż Europejski. Wcześniej znano jedynie przybliżone daty maksymalnego zasięgu czaszy lodowej. Odkrycie stanowiska Sośnik na Barierze Łebskiej pozwoliło z dokładnością do 300 lat określić dolną granicę wiekową przekroczenia przez lądolód linii dzisiejszego środkowego wybrzeża południowego Bałtyku (22 300
± 300 lat 14C BP)
2. Określenie wieku wycofania się lądolodu poza linię dzisiejszego środko-wego wybrzeża południośrodko-wego Bałtyku – nastąpiło to przed datą 14 300 ± 150 lat 14C BP – czyli o półtora tysiąca lat wcześniej niż przypuszczano.
3. Obydwie wymienione powyżej daty umożliwiły określenie − najdokład-niej na Niżu Europejskim − czasu pobytu na nim ostatniego lądolodu na zale-dwie 8000 lat, czyli o 4500 lat krócej, niż wynikało to z wcześniejszych danych.
4. Przesunięcie w tabeli chronostratygraficznej wieku najmłodszego nasu-nięcia ostatniego lądolodu, tzw. fazy gardnieńskiej, do okresu 14,5–14,7 tys.
lat 14C BP. Wcześniej umieszczano ją na obszarze perybałtyckim w okresie 12–13 tys. lat 14C BP.
5. Wykrycie odrębności stratygraficznej tzw. nasunięcia gardnieńskiego poprzez wykazanie odrębności składu petrograficznego gliny zwałowej tego nasunięcia.
6. Wyznaczenie linii najdalszego zasięgu południowego Bałtyku podczas jego transgresji w okresie holoceńskim oraz określenie wieku tego wydarze-nia. Odkryty i udokumentowany kompleks osadów strefy litoralnej tego morza znajduje się w Klukach, na południowy zachód od jeziora Łebsko. Według naj-nowszych danych udokumentowanych w stanowiskach położonych na terenie SPN, morze to (ca 8200–7500 lat BP) okazuje się być starsze o około 2 tysiące lat, niż dotychczas przyjmowano (Rotnicki 1999a; 2001b).
7. Odkrycie zastoiska marginalnego fazy gardnieńskiej w dolinie dolnej Łupawy i unikatowych struktur kontaktowych subakwalnych glin zwałowych i utworów zastoiskowych.
8. Odkrycie pod barierą łebską i pod jeziorami Sarbsko, Łebsko i Dołgie Wielkie kopalnej krawędzi o wysokości 7–10 m, oddzielającej kopalne pozio-my odpływu marginalnego wód roztopowych lądolodu fazy postgardnieńskiej.
Identyfikacja tych kopalnych form pozwoliła zrozumieć uwarunkowania nie-których holoceńskich zasięgów Bałtyku południowego.
9. Opracowanie chronostratygrafii ostatniego zlodowacenia (piętro vistu-lianu) dla obszaru środkowego wybrzeża.
10. Odkrycie na Nizinie Gardnieńsko-Łebskiej stanowisk, za pomocą któ-rych udowodniono, że Bałtyk w czasie wielkiej holoceńskiej transgresji osiągnął i przekroczył dzisiejszą linię brzegową prawie o 2000 lat wcześniej, niż wyni-kało to z dotychczasowej wiedzy.
11. Pracochłonne i kosztochłonne badania geologiczne w ostatnich 20 latach pozwoliły na skonstruowanie nowej krzywej zmian względnych poziomu
Bał-Kostrzewski_A_Stacje_2016_RC – 3 kor.indd 192
Kostrzewski_A_Stacje_2016_RC – 3 kor.indd 192 2016-08-17 16:21:502016-08-17 16:21:50
tyku południowego dla okresu ostatnich 9 tysięcy lat kalendarzowych; wykry-cie i wykazanie wpływu kompakcji na dzisiejsze rzędne estymatorów dawnych poziomów morza i opracowanie metody „dekompakcyjnej” spowodowały, że krzywa zmian poziomu Bałtyku południowego opublikowana ostatnio przez K. Rotnickiego (2009) jest nową jakością w okresie ostatnich 50 lat badań tego problemu przez różnych badaczy obszaru perybałtyckiego.
12. Odkrycie trzech wysokich i trzech niskich poziomów morza podczas ostatnich 9 tysięcy lat, ich korelcja z określonymi zdarzeniami klimatycznymi i glacjoizostatycznymi, w tym wykrycie bardzo wyraźnego, krótkotrwałego, bo trwającego kilkaset lat, niskiego poziomu morza, będącego odpowiednikiem tzw. „zimnego zdarzenia”, które miało miejsce 8200 lat temu w Zatoce Hudsona, a którego skutki odkrywa się ostatnio w wielu miejscach na Ziemi.
13. Odkrycie metachroniczności wieku bariery łebskiej i jezior przybrzeż-nych oraz wykazanie ich zróżnicowanej genezy, w tym niezwykle intensywprzybrzeż-nych przemian systemu barierowo-lagunowego w okresie ostatnich 400–500 lat.
14. Odkrycie zastanawiających kopalnych form zagłębień bezodpływowych pod wydmami na przesmyku rowieńskim, co do genezy których sformułowano kilka hipotez, w tym prawdopodobną – w świetle wstępnych badań – hipote-zę impaktu meteorytów, skutkiem czego mogło być powstanie jeziora Gardno.
15. Sformułowanie modeli zależności intensywności transportu eolicznego piasku na wydmach od prędkości wiatru i temperatury (lepkości), oraz wstępne modele bilansu transportu eolicznego piasku na plaży.
16. Na koniec trzeba jeszcze powiedzieć, że w Stacji w Czołpinie, na samym początku jej istnienia, dyskusje między K. Rotnickim a R.K. Borówką na temat współczesnych zmian poziomu morza dały początek podjęciu przez nich badań dotyczących wpływu przyspieszonego wzrostu poziomu oceanu światowego na polskie wybrzeże. Na podstawie światowych predykcji zmian poziomu morza w okresie do roku 2100 dokonano kwantyfikacji zagrożeń zasobów przyrod-niczych i socjoekonomicznych polskiej strefy wybrzeża w szczegółowej skali kartograficznej 1:10 000.
Badania te były już wówczas ulokowane w programie międzynarodowym i prowadzone według ujednoliconych metod. Był to program kierowany przez prof. Norberta Psuty. W ich wyniku powstał pierwszy polski raport o skali grożeń polskiego wybrzeża w okresie do 2100, zawierający kwantyfikację za-grożeń i szacunkowe koszty. Na zaproszenie USEPA, US Army Corps for Civil Engineers i NOAA K. Rotnicki przedstawił ten raport podczas „1st World Inter-governmental Panel: Climatic Changes and Accelerated Sea Level Rise (ASLR)”, który odbył się w Miami na Florydzie w grudniu 1989 roku.
Efektem zainteresowania badaniami prowadzonymi w Stacji w Czołpinie było opublikowanie w Stanach Zjednoczonych w roku 1995 specjalnego tomu
„Journal of Coastal Research”, czasopisma z tzw. listy filadelfijskiej, pod
re-Kostrzewski_A_Stacje_2016_RC – 3 kor.indd 193
Kostrzewski_A_Stacje_2016_RC – 3 kor.indd 193 2016-08-17 16:21:502016-08-17 16:21:50
dakcją K. Rotnickiego. Tom ten, liczący ponad 300 stron, recenzowany przez Amerykanów, zawierał prezentację polskiego dorobku naukowego w zakresie badań zarówno paleogeograficznych, jak i współczesnych dotyczących proble-mów wybrzeży. Dalszym przejawem zainteresowania pracami realizowanymi w Stacji w Czołpinie były w następnych latach wizyty zagranicznych pracow-ników nauki, m.in. profesorów: N.P. Psuty’ego z Rutgers University, Rolanda Paskoffa z uniwersytetu w Lyonie, J-P. Corlaya i A. Miosecca (późniejszego wiceprezesa Francuskiej Akademii Nauk) z Nantes, M. Schwartza z Western Washington, Erica Birda z Uniwersytetu w Melbourne, a w późniejszych la-tach − prof. H. Vidal z Brazylii i K. Statteggera z Kilonii, i ostatnio także prof.
Norma R. Catto z Kanady − do roku 2015 głównego redaktora renomowanego czasopisma „Quaternary International”.
Wyniki badań prowadzonych w Stacji w Czołpinie były prezentowane na wielu międzynarodowych konferencjach przez K. Rotnickiego i jego uczniów.
Wyniki te były przedstawiane m.in. na kongresach Międzynarodowej Unii Geo-graficznej w Waszyngtonie (1992), Hadze (1996), Seulu (2000), na Kongresie Geografów Amerykańskich w Nowym Orleanie (2003), podczas międzynaro-dowych konferencji dotyczących Bałtyku (1993, 2003, 2009, 2011) oraz in-nych: w Paryżu (2004), w Bernie (2005), Barcelonie (2007) i Corvallis, Stany Zjednoczone (2009).