Pierwsze wyjazdy badawcze na Spitsbergen, w których uczestniczyli naukowcy z Poznania, miały miejsce w latach 70. XX wieku do stacji Polskiej Akademii Nauk w Hornsundzie. W badaniach paleogeograficznych i paleozoologicznych brali udział profesorowie Jerzy Fedorowski, Andrzej Karczewski, Piotr Kłysz, Andrzej Kostrzewski, Stefan Kozarski i Wojciech Stankowski. Był to również
okres eksploracji i wypraw alpinistycznych prowadzonych przez prof. Ryszarda W. Schramma na południowym Spitsbergenie, w jego części środkowej, w Górach Atomowych, na wybrzeżu Billefjordu i Wijdefjordu oraz dookoła Spitsbergenu − na odkrytych łodziach. W jednej z wypraw, działającej m.in. w okolicach zatoki Petunia, brał udział − wówczas jeszcze asystent − Piotr Kłysz. Jego pierwsze badania w dolinie Ebba, rekonesans możliwości organizacji przejazdu i dzia-łania w oparciu o współpracę z Rosjanami, wydobywającymi węgiel kamienny w nieodległej osadzie Pyramiden, otworzyły dekadę lat 80. dla kolejnych eks-pedycji. W czerwcu roku 1984 wyruszyła pierwsza samodzielna wyprawa z In-stytutu Badań Czwartorzędu UAM, do zatoki Petunia na Spitsbergenie (archi-pelag Svalbard), aby prowadzić badania dotyczące paleogeografii czwartorzędu i współczesnych procesów morfogenetycznych obszaru położonego pomiędzy fiordami Bille i Aust na środkowym Spitsbergenie (Ziemia Dicksona, Ziemia Bunsowa, Ny-Friesland). Pierwszą wyprawą kierował prof. Wojciech Stankowski.
Kolejne wyprawy odbyły się w latach 1985 (kierownik prof. Andrzej Kostrzew-ski), 1986 (kierownik prof. Andrzej KarczewKostrzew-ski), 1987 (kierownik prof. Wojciech Stankowski), 1989 (profesorowie Andrzej Karczewski i Piotr Kłysz).
Po ponaddziesięcioletniej przerwie, w roku 2000, nastąpił powrót do zatoki Petunia na kolejnych 10 lat (9 wypraw w sezonie letnim), do badań realizowa-nych już w inrealizowa-nych warunkach sprzętowych i logistyczrealizowa-nych, w ramach projektów finansowanych przez Ministerstwo Nauki RP, Unię Europejską, funduszy UAM oraz własnych środków uczestników (w tym wielu studentów i doktorantów).
Tym, co wiązało te dwa okresy, poza nazwiskami inspiratorów badań i uczest-ników wypraw oraz ciągłością rozwoju tematyki naukowej, było korzystanie z zabytkowego domku „Skottehytta” jako bazy, laboratorium i zabezpieczenia magazynowo-socjalnego (ryc. 2). Niestety, zwiększająca się liczba
ekspedy-Kostrzewski_A_Stacje_2016_RC – 3 kor.indd 124
Kostrzewski_A_Stacje_2016_RC – 3 kor.indd 124 2016-08-17 16:21:362016-08-17 16:21:36
cji odwiedzających Svalbard i presja na korzystanie z podobnych udogodnień przez wiele grup, nie tylko naukowych, spowodowała zmianę przepisów wyda-nych przez władze Svalbardu, które odmówiły dalszej możliwości korzystania z „Skottehytta”. Wyprawa w roku 2010 zmuszona była bazować w namiotach.
Powstała sytuacja skłoniła organizatorów wypraw polarnych UAM do stara-nia się o możliwość lokalizacji w niedużej odległości od poprzedniego miejsca w dolinie Ebba własnej stacji. Po prawie dwuletnich negocjacjach, prowadzo-nych przez profesorów Grzegorza Rachlewicza i Andrzeja Kostrzewskiego, przy wsparciu rektora UAM prof. Bronisława Marciniaka, w lipcu 2011 roku guber-nator Svalbardu wyraził zgodę na postawienie dwóch domków kontenerowych, których wymiary, konstrukcja i posadowienie zostały ściśle wyznaczone według standardów udostępnianych także innym grupom badawczym (ryc. 3). Każdy z kontenerów miał mieć 10 m2 powierzchni, musiały stać w odległości co najmniej 10 m od siebie, być pomalowane na kolor biały lub szary, umieszczone ponad powierzchnią gruntu na betonowych bloczkach i zakotwiczone do podłoża sta-lowymi linkami. Zezwolenie zostało wydane na trzy lata. Po przebrnięciu przez sprawy formalne, między innymi dzięki pomocy prof. Ernsta Håkona Jahra – prezesa norweskiej Agder Academy of Sciences, Doktora Honoris Causa UAM, zaczęto realizować operację wykonania i transportu domków na Spitsbergen.
Finansowanie budowy Stacji zapewnili rektor UAM prof. Bronisław Marciniak oraz dziekan Wydziału Nauk Geograficznych i Geologicznych UAM prof. Marek Marciniak. Elementy domków wyprodukowane przez „Metalplast” w Obornikach Wielkopolskich przewiózł na Spitsbergen statek szkolno-badawczy Akademii Morskiej w Gdyni „Horyzont II”, płynący z zaopatrzeniem polskich wypraw polarnych, który dotarł do zatoki Petunia 8 lipca 2011 roku. Rozładunek około trzech ton bagażu za pomocą pontonów trwał siedem godzin. Nie mógłby zostać wykonany, gdyby nie wsparcie kolegów z innych wypraw, załogi RV „Horyzont II” oraz studentów Akademii Morskiej w Gdyni. Prace budowlane, w których wzięli udział Agata Buchwał, Aleksandra Tomczyk, Marek Ewertowski, Jakub Małecki, Grzegorz Rachlewicz i Krzysztof Rymer, rozpoczęły się 10 lipca od położenia kamienia węgielnego oraz wmurowania aktu erekcyjnego i trwały praktycznie do zakończenia pierwszej części wyprawy, tj. 25 lipca. W tym czasie część ekipy realizowała również zadania badawcze, monitoringowe oraz prace porządkowe w okolicach stacji.
W roku 2012 infrastrukturę Stacji powiększono o halę namiotową o po-wierzchni 40 m2, łączącą istniejące już domki kontenerowe (ryc. 4), znacznie poprawiając warunki bytowe uczestników ekspedycji. W takiej postaci Stacja UAM „Petuniabukta” została otwarta przez rektora prof. Bronisława Marcinia-ka, przewodzącego oficjalnej delegacji UAM z udziałem głównego inspektora ochrony środowiska dr. inż. Andrzeja Jagusiewicza, dziekana WNGiG UAM prof. Marka Marciniaka i koordynatora sieci Zintegrowanego Monitoringu
Kostrzewski_A_Stacje_2016_RC – 3 kor.indd 125
Kostrzewski_A_Stacje_2016_RC – 3 kor.indd 125 2016-08-17 16:21:362016-08-17 16:21:36
Ryc. 2. Skottehytta, baza wypraw poznańskich w latach 1984–2009 (fot. G. Rachlewicz 2010) Fig. 2. Skottehytta, base for Poznań expeditions in the years 1984–2009 (Phot. G. Rachlewicz 2010)
Ryc. 3. Domki kontenerowe Stacji Polarnej UAM w kwietniu 2014 roku (fot. G. Rachlewicz) Fig. 3. Container cabins of the Polar Station of AMU in April 2014 (Phot. G. Rachlewicz).
Kostrzewski_A_Stacje_2016_RC – 3 kor.indd 126
Kostrzewski_A_Stacje_2016_RC – 3 kor.indd 126 2016-08-17 16:21:362016-08-17 16:21:36
Ryc. 4. Stacja Polarna UAM rozbudowana o halę namiotową, łączącą domki kontenerowe (fot.
T. Kurczaba 2014)
Fig. 4. Polar Station of AMU extended by a tent hall connecting container cabins (Phot. T. Kur-czaba 2014)
Ryc. 5. Stacja Polarna UAM po przeniesieniu na zachodnie wybrzeże Petuniabukta oraz rozbudo-wie latem 2015 (fot. G. Rachlewicz 2015)
Fig. 5. Polar Station of AMU after moving it to the western coast of Petuniabukta and expansion in summer 2015 (Phot. G. Rachlewicz 2015)
Kostrzewski_A_Stacje_2016_RC – 3 kor.indd 127
Kostrzewski_A_Stacje_2016_RC – 3 kor.indd 127 2016-08-17 16:21:362016-08-17 16:21:36
Środowiska Przyrodniczego prof. Andrzeja Kostrzewskiego. Niestety, kolejny rok, w którym wygasało pozwolenie na lokalizację zabudowań, spowodował potrzebę dalszych negocjacji formalnych zasad funkcjonowania zgodnie z obo-wiązującymi przepisami. Rozmowy, wspierane ponownie przez prof. E.H. Jah-ra, doprowadziły w czerwcu 2014 roku do wpisania inwestycji UAM do planu zagospodarowania otoczenia Piramiden na zachodnim wybrzeżu Petuniabukta, wspólnie ze stacją czeską. W trakcie organizacji XX wyprawy WNGiG na Spits-bergen latem 2015 roku został przygotowany, także przez „Metalplast” Oborniki, trzeci budynek kontenerowy o powierzchni prawie 20 m2, który stanął już na nowym miejscu, a z końcem sierpnia dołączono doń pozostałe dwa, przewiezio-ne własnymi siłami uczestników wyprawy, przy użyciu pontonów, z poprzed-niego miejsca w dolinie Ebba. W przeniesieniu i rozbudowie Stacji brali udział Liliana Siekacz, Justyna Weltrowska, Adam Borczyk, Jakub Małecki, Grzegorz Rachlewicz, Michał Rychlik, Krzysztof Rymer, Alfred Stach i Tomasz Kurczaba.
W obecnej postaci Stacja jest w pełni dostosowana do prowadzonych badań i zapewnia możliwość pracy oraz wypoczynku dla 14 osób (ryc. 5). Podczas bu-dowy Stację ponownie zwizytował rektor prof. Bronisław Marciniak, któremu towarzyszył dziekan WNGiG prof. Leszek Kasprzak oraz profesorowie Ernst Håkon Jahr oraz Andrzej Kostrzewski.